Gündelik Hayat İdeolojisinin Kentsel Alana Yerleşmesi Sürecinde Gastronomi Mekânlarının Dönüşümü: Üsküdar Üzerine Yapılan Bir Araştırma

Yıl 2020, Sayı: 6, 118 - 145, 09.10.2020

Durmuş Durukan

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2020.6.78

Öz

1960’lı yıllarla birlikte ideoloji tartışmalarında bir dönüşüm yaşanarak ideolojik büyük anlatılar yerlerini postmodern kültür içerisinde gündelik hayat pratiklerine bırakmıştır. Kapitalizmin günümüzde ulaştığı neo-liberal ekonomik aşamada tüketim etkinliği ve bireyin imajlarla çevrili yaşam evreni kültürel alanın temel özelliklerini oluşturmaktadır. Geleneksel toplumda iktisadi etkinlikler gereksinimler üzerinden gerçekleşirken, kapitalizmin ulaştığı aşama olan tüketim toplumunda ise sistem tarafından üretilen ve yapay olarak oluşturulan istekler üzerinden işlerlik kazanmaktadır. Günümüzde bireylerin temel yaşamsal etkinliği olan yeme içme eylemleri de bu yapıya uyum sağlayarak bir gösteri nesnesi haline dönüşmüştür. Özellikle kentsel alanda kozmopolitan olarak tanımlanan dünya vatandaşlığı içerisinde küresel bir beğeni ve haz kültürü haline dönüşen gastronomi, medya aracılığı ile yaratılan imgeler ve yaşam tarzlarıyla dolaşıma sokulmaktadır. Bu araştırma, kapitalizmin çağdaş toplumlardaki örgütlenme sürecinde gündelik hayat içerisindeki mekânsal pratiklere odaklanmaktadır. Bu bağlamda amaca yönelik bir örneklemle ele alınan gastronomi mekânları nitel içerik analiziyle ilgili kuramsal perspektif üzerinden eleştirel olarak irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

gündelik hayat, mekânın toplumsal üretimi, kentsel mekân, gastronomi, tüketim kültürü, medya

Kaynakça

• Akarçay, E. (2016). Beslencenin sosyolojisi, orta sınıfların yeme içme ve eğlence örüntüleri. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Augé, M. (2013). Çağdaş dünyaların antropolojisi (H. Uğur Tanrıöver, çev.). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Baudrillard, J. (2018). Tüketim toplumu-söylenceleri/yapıları (N. Tutal ve F. Keskin, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Beardsworth, A. ve Keil, T. (2011). Yemek sosyolojisi-yemek ve toplum çalışmasına bir davet (A. Dede, çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Beşirli, H. (2012). Yemek sosyolojisi-yiyeceklere ve mutfağa sosyolojik bakış. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Çelik, G. (2014). Üsküdar Belediye Başkanlığı, 7. Üsküdar Sempozyumu-1352’den bugüne şehir. S. F. Göncüoğlu (der.), 19. Yüzyılda Üsküdar’ın Boğaziçi’nden görünümü: Sosyo-kültürel dinamikler bağlamında Paşalimanı-Kandilli sahil şeridinde mimari gelişimi (586-600). İstanbul: Üsküdar Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü.
• Debord, G. (2019). Gösteri toplumu (A. Ekmekçi ve O. Taşkent, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gardiner, M. (2016). Gündelik hayat eleştirileri (D. Özçetin, B. Taşdemir, B. Özçetin, çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Gastronomi. (tarih yok.). Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/?kelime=GASTRONOM%C4%B0.
• Goody, J. (2013). Yemek, mutfak, sınıf, karşılaştırmalı sosyoloji çalışması (M. G. Güran, çev.). İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Gürsoy, D. (2018). Gastronomi tarihi. İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Habertürk. (3 Kasım 2019). ‘Gastronomi’ yerine ‘yemek sanatı’ AK Parti Genel Başkan Vekili Numan Kurtulmuş: Gastronomi lafını da bir kaldırmamız lazım. https://www.haberturk.com/afyonkarahisar-haberleri/73113949-gastronomi-yerine-yemek-sanatiak-parti-genel-baskan-vekili-numan-kurtulmus-gastronomi.
• İnternet Haber. (3 Kasım 2019). Numan Kurtulmuş’tan gastronomi isyanı! Kaldırmamız lazım. https://www.internethaber.com/numan-kurtulmustan-gastronomi-isyani-kaldirmamiz-lazim-2060887h.htm.
• Korkmaz, F. (2014). Üsküdar Belediye Başkanlığı, 7. Üsküdar Sempozyumu-1352’den bugüne şehir. S. F. Göncüoğlu (der), Ahmet Mithat Efendi’nin Romanlarında Üsküdar (376-378). İstanbul: Üsküdar Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü.
• Lefebvre, H. (2012). Gündelik hayatın eleştirisi (I. Ergüden, çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• --------------- (2016). Modern dünyada gündelik hayat (I. Gürbüz, çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• --------------- (2017). Kentsel devrim (S. Sezer, çev.). İstanbul: Sel Yayınları.
• --------------- (2018). Şehir hakkı (I. Ergüden, çev.). İstanbul: Sel Yayınları.
• --------------- (2019). Mekânın üretimi (I. Ergüden, çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Marshall, G. (2005). Sosyoloji sözlüğü (O, Akınhay ve D. Kömürcü, çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2010). Şehir ve Kültür: İstanbul. A. E. Bilgili (der.), İstanbul’da Tarihi Yaşamak (61-101). İstanbul: Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü.
• Thompson, J. (2008). Medya ve modernite (S. Öztürk, çev.). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Tillinghast, R. (2017). Kadim bir şehrin hikâyesi-İstanbul’un tarihi, kültürü ve yaşamı (F. Dasıkoğlu, çev.). İstanbul: Maya Kitap.
• Tutar, C. (2015). Reality programların etkileşimli doğasında postmodern kentin gündelik yaşam dinamikleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Urry, J. (2018). Mekânları tüketmek (R. G. Öğdül, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ünsal, A. (2010). Şehir ve kültür: İstanbul”. A. E. Bilgili (der.), Geçmişten Günümüze İstanbul’un Lokantaları (399). İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı İl Müdürlüğü.
• ----------- (2011). İstanbul’un lezzet tarihi, geçmişten günümüze sofra sohbetleri ve evimizin yemekleri, Beyhan Gence Ünsal’ın tarifleriyle. İstanbul: NTV Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara:Seçkin Yayıncılık.
• Yırtıcı, H. (2009). Çağdaş kapitalizmin mekânsal örgütlenmesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.