Lise Öğrencilerinin Okul Dışı Zaman Kullanımları: Değişken ve Birey Merkezli Bir Yaklaşım

Yıl 2021, Sayı: 7, 12 - 30, 15.04.2021

Asil Ali Özdoğru

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2021.7.116

Öz

Çocuk ve ergenlerin gelişiminde okul ve aileye ek olarak okul dışı zaman bağlamı önemli fırsatlar sunabilmektedir. Öğrencilerin okul dışı zaman kullanımının daha iyi incelenebilmesi için aktivite çeşitliliği, yoğunluğu ve profillerinin araştırılması gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı lise öğrencileri arasındaki farklı zaman kullanım profillerini değişken merkezli tanımlayıcı istatistiklerin yanı sıra birey merkezli kümeleme analizi yoluyla ortaya çıkarmaktır. Çalışmaya İstanbul’daki bir devlet lisesinin ikinci ve üçüncü sınıflarında öğrenim gören 93 kız ve 87 erkek toplam 180 öğrenci katılmıştır. Öğrencilere araştırmacı tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu ile zaman kullanım anketi uygulanmıştır. Ortalama zaman kullanım değerlerine göre haftalık toplam zaman içerisinde en yüksek ortalamaya sahip ilk üç aktivite sırasıyla (1) internet veya sosyal medya kullanmak, (2) ders çalışmak ve (3) televizyon izlemek şeklinde gözlenmiştir. Öğrencilerin aktivitelere ayırdıkları zaman, haftanın günü, cinsiyet, sınıf, akademik başarı ve aile gelir durumu ile ilişkilidir. Öğrencilerin zaman kullanımlarına göre üç farklı profil ortaya çıkmıştır ve bu profiller cinsiyet, sınıf ve akademik başarı açısından farklılaşmaktadır. Sonuçlar öğrencilerin gelişiminde önemli bir yer tutan okul dışı zaman bağlamının daha yakından ve derinlikli incelenmesinin ve değerlendirilmesinin gerekliliğine işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Lise öğrencileri, Okul dışı zaman, Serbest zaman, Kümeleme analizi

Teşekkür

Bu çalışmanın önceki bir sürümü 2018 yılında 20. Uluslararası Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde sözlü bildiri olarak sunulmuştur.

Out-of-School Time Uses of High School Students: A Variable -and Person-Centered Approach

Öz

In addition to school and family, out-of-school time context can provide important opportunities in the development of children and adolescents. In order to better examine the students' use of out-of-school time, activity diversity, intensity, and profiles should be studied. The aim of this study is to identify different time use profiles among high school students through person-centered cluster analysis as well as variable-centered descriptive statistics. A total of 180 students, 93 female and 87 male, from the tenth and eleventh grades of a public high school in İstanbul participated in the study. A personal information form and a time use questionnaire prepared by the researcher were administered to the students. According to average time use, the first three activities with the highest values in weekly total time were (1) using internet or social media, (2) studying, and (3) watching television. The time that students devote to the activities was related to the day of the week, gender, grade level, academic achievement, and family income. Three different profiles emerged as a result of time use of the students and these profiles differed in terms of gender, grade level, and academic achievement. The results indicate the need for a closer and in-depth examination and evaluation of the out-of-school time context, which plays an important role in the development of students.

Anahtar Kelimeler

High school students, Out-of-school time, Leisure time, Cluster analysis

Kaynakça

• Aaltonen, S., Latvala, A., Rose, R. J., Kujala, U., Kaprio, J., & Silventoinen, K. (2016). Leisure-time physical activity and academic performance: Cross-lagged associations from adolescence to young adulthood. Scientific Reports, 6, 39215. doi:10.1038/srep39215
• Afyon, Y. A. ve Karapınar, M. (2014). Lise son sınıf öğrencilerinin serbest zaman faaliyetlerine katılım biçimlerinin değerlendirilmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 147-163.
• Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (2010). Türkiye’de ergen profili 2008. Ankara: Yazar. http://ailetoplum.aile.gov.tr/data/54293ea2369dc32358ee2b25/turkiyede_ergen_profili_2008.pdf
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB) (2014). Türkiye ergen profili araştırması 2013. Ankara: Yazar. http://ailetoplum.aile.gov.tr/data/5550ae00369dc51954e43500/tepa2013_teksf.pdf
• Akçay, D. ve Özcebe, H. (2012). Okul öncesi eğitim alan çocukların ve ailelerinin bilgisayar oyunu oynama alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Çocuk Dergisi, 12(2), 66-71. doi:10.5222/j.child.2012.066
• Akyıldız Munusturlar, M. ve Munusturlar, S. (2016). Ciddi bir boş zaman etkinliği olarak fotoğrafçılık: Fotoğrafçıların kümeleme analizi ile sınıflandırılması. İstanbul Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 6(2), 12-24.
• Akyüz, G. (2013). Öğrencilerin okul dışı etkinliklere ayırdıkları süreler ve matematik başarısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(46), 112-130.
• Aral, N. ve Aktaş, Y. (1997). Çocukların televizyon ve diğer etkinliklere harcadıkları sürenin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 99-105.
• Aslan, N. ve Arslan Cansever, B. (2012). Ergenlerin boş zaman değerlendirme algısı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 23-35.
• Athanasiou, K., Melegkovits, E., Andrie, E. K., Magoulas, C., Tzavara, C. K., Richardson, C., Greydanus, D., Tsolia, M., Tsitsika, A. K. (2018). Cross-national aspects of cyberbullying victimization among 14–17-year-old adolescents across seven European countries. BMC Public Health, 18(1). DOI:10.1186/s12889-018-5682-4
• Aytaç, Ö. (2002). Boş zaman üzerine kuramsal yaklaşımlar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 231-260.
• Batyra, A. (2017). Türkiye’de cinsiyete dayalı başarı farkı: Uluslararası öğrenci değerlendirme programı (PISA) bulguları 2015. İstanbul: Eğitim Reformu Girişim. https://aydindoganvakfi.org.tr/static/media/images/files/PISA_TR.pdf
• Bevan, B. (2017). Out-of-school time. K. Peppler (Ed.), The SAGE encyclopedia of out-of-school learning içinde (Vol. 2, ss. 562-564). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications Ltd. doi: 10.4135/9781483385198.n217
• Can, R., Türkyılmaz, M., Karadeniz, A. (2010). Ergenlik dönemi öğrencilerinin okuma alışkanlıkları. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 1-21.
• Daw, J. (2012). Parental income and the fruits of labor: Variability in homework efficacy in secondary school. Research in Social Stratification and Mobility, 30(3), 246-264.
• Demir, E., Saatçioğlu, Ö. ve İmrol, F. (2016). Uluslararası dergilerde yayımlanan eğitim araştırmalarının normallik varsayımları açısından incelenmesi. Current Research in Education, 2(3), 130-148.
• Deniz, L. ve Gürültü, E. (2018). Lise öğrencilerinin sosyal medya bağımlılıkları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(2), 355-367. DOI: 10.24106/kefdergi.389780
• Derin, S. ve Bilge, F. (2016). Ergenlerde internet bağımlılığı ve öznel iyi oluş düzeyi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6(46), 35-51.
• Elkind, D. (2006). The hurried child: Growing up too fast too soon (25th anniversary ed.). Cambridge, MA: Da Capo Press.
• Ercan, O., Alikaş, M., Erginöz, E., Albayrak, D., Birol, H., Zeybek, Ç., Öztürk, B., Uysal, Ö., İlter, Ö. (2001). İstanbul lise gençlerinde riskli davranışların sıklığı ve cinsiyete göre dağılımı: Cerrahpaşa Gençlik Sağlığı Araştırması 2000. Türk Pediatri Arşivi, 36(4), 200-211.
• Esen, E. ve Siyez, D. M. (2011). Ergenlerde internet bağımlılığını yordayan psiko-sosyal değişkenlerin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(36), 127-138.
• Howard, M. C., & Hoffman, M. E. (2018). Variable-centered, person-centered, and person-specific approaches: Where theory meets the method. Organizational Research Methods, 21(4), 846–876. https://doi.org/10.1177/1094428117744021
• Kamiloğlu, F. ve Yurttaş, Ö. U. (2014). Sosyal medyanın bilgi edinme ve kişisel gelişim sürecine katkısı ve lise öğrencileri üzerine bir alan çalışması. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 21, 129-150.
• Karaküçük, S. (2008). Rekreasyon: Boş zamanları değerlendirme (6. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kaymak, B., Can, F., Gök, A., Toluk, Ö. (2019). Yaşlılarda spor yapma alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Eskişehir Teknik Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi B - Teorik Bilimler, 7(2), 204-210. DOI: 10.20290/estubtdb.532806
• Kelecioğlu, H. (2002). Ortaöğretim öğrencilerinin üniversiteye giriş sınavları ve sınavın öğrenimlerine etkisi hakkındaki görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 135-144.
• Kelleci, M., Güler, N., Sezer, H. ve Gölbaşı, Z. (2009). Lise öğrencilerinde internet kullanma süresinin cinsiyet ve psikiyatrik belirtiler ile ilişkisi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(3), 223-230.
• Kert, S. B., ve Kuzu, A. (2006). Lise öğrencilerinin bilgisayar oyunu tercihleri ve oyun oynama alışkanlıkları. H. Yaratan ve A. İşman (Ed.), Proceedings of 6th International Educational Technology Conference içinde (ss. 1097-1105). ITEC. http://www.iet-c.net/publication_folder/ietc/ietc2006.pdf
• Kesici, A. (2019). Lise öğrencilerinin sosyal ağları kullanma sıklığına göre sosyal ağları eğitim amaçlı kullanmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 315-343. DOI: 10.19171/uefad.443155
• Lord, H., & Mahoney, J. L. (2007). Neighborhood crime and self-care: Risks for aggression and lower academic performance. Developmental Psychology, 43(6), 1321-1333. http://dx.doi.org/10.1037/0012-1649.43.6.1321
• Mahoney, J. L., Larson, R. W., Eccles, J. S., & Lord, H. (2005). Organized activities as developmental contexts for children and adolescents. J. L. Mahoney, R. W. Larson & J. S. Eccles (Eds.) Organized activities as contexts of development içinde (ss. 3-22). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• National Research Council. (2000). How people learn: Brain, mind, experience, and school (Expanded Ed.). Washington, DC: The National Academies Press. https://doi.org/10.17226/9853
• Nelson, I. A., ve Gastic, B. (2009). Street ball, swim team and the sour cream machine: A cluster analysis of out of school time participation portfolios. Journal of Youth and Adolescence, 38(9), 1172–1186. DOI 10.1007/s10964-008-9372-x
• Özdoğru, A. A. ve Kaya Yertutanol, F. D. (2018). Çocuk ve ergenlerin nörobilişsel gelişimlerinde aerobik egzersizin etkileri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 25, 165-174.
• Posso, A. (2016). Internet usage and educational outcomes among 15-year-old Australian students. International Journal of Communication, 10, 3851–3876.
• Sarıbaş, Ö. (2012). Kişilik tiplerine ve demografik özelliklere göre boş zaman değerlendirme ve rekreasyon faaliyetlerine katılımı etkileyen unsurlar: Üniversite öğrencilerine yönelik bir uygulama. 13. Ulusal Turizm Kongresi Bildiri Kitabı içinde (ss. 1279-1297). Akdeniz Üniversitesi.
• Spiridon, K. (2011). Psychological correlates of physical activity in children and adolescents: A cluster analytical approach. International Journal of Sports Science, 1(1), 9-19. DOI: 10.5923/j.sports.20110101.02
• Şahin, E. S. ve Korkut Owen, F. (2009). Psikolojik ihtiyaçları farklı lise öğrencilerinin saldırganlık düzeyleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(32), 64-74.
• Şen, M. ve Akpınar, E. (2016). Serbest zaman okumalarının sosyal bilgiler dersindeki akademik başarıyı yordamaya etkisi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 176-201.
• Şendurur, Y. ve Akgül Barış, D. (2002). Müzik eğitimi ve çocuklarda bilişsel başarı. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 165-174.
• Taylan, H. H., Topal, M., ve Ayas, T. (2018). Sakarya’daki lise öğrencilerinin dijital oyun oynama eğilimlerinin incelenmesi. Online Journal of Technology Addiction & Cyberbullying, 5(1), 53-68.
• Yavuz, O. (2018). Ergenlik döneminde internet bağımlılığının okul başarısı üzerinde etkileri. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(15), 1056-1080. DOI:10.26466/opus.426914