Derviş Zaim’in ‘Rüya’ Filminden Geleneksel Mimariye Bakış

Yıl 2022, Sayı: 10, 52 - 69, 21.10.2022

Fatih Yağlıca , Mustafa Beyazıt

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2022.5.10.169

Öz

Yeni Türk sinemasının önemli temsilcilerinden biri olan Derviş Zaim, “Rüya” filminde mimarlık sanatını, sinema ve mimarlık ilişkisi kapsamında incelemektedir. Bu noktadan hareketle, geleneksel sanatları modern bir sanat olan sinemayla buluşturmayı hedefleyen Derviş Zaim’in “Rüya” filminde geleneksel ve modern mimari sorgulamasını sinemaya ustaca aktardığı görülmektedir. Derviş Zaim, “Rüya” filmini Mimar Emre Arolat’ın tasarladığı, İstanbul Büyükçekmece’de yer alan mağara görünümlü Sancaklar Camii’nden esinlenerek oluşturmuştur. Derviş Zaim’in Sancaklar Camii’nin inşasını aşama aşama takip ederek “Rüya” filmini oluşturması, geçmişin gelecek nesillere aktarılmasında olumlu etkiler yaratmıştır. Caminin mağara görünümünden yola çıkarak filmin hikâyesini “Yedi Uyuyanlar” menkıbesiyle harmanlayan Derviş Zaim, Mimar Sinan’ın döneminden ve eserlerinden etkilenerek “Rüya” filminin bileşenlerini oluşturmuştur. Filmin anlatı yapısını değişerek devam etmek düşüncesi üzerine kurgulayan Derviş Zaim, filmde geleneğin değişip değişmeyeceği sorgulamasını da yapmaktadır.
Bu çalışmada “Rüya” filminden yola çıkarak mimarlıkta geleneksel yaklaşım ve sıra dışı yaklaşımların karşılaştırılması irdelenecektir. Mimarlık sanatının bu şekilde ele alınışı sinemanın ve sanat tarihinin disiplinlerarası ilişkisinde farklı bir örnek teşkil etmektedir. Film üzerinden gerçekleşen bu yaklaşımla sinemanın sanat tarihi ile olan ilişkisine yeni bir perspektif kazandırmak amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Derviş Zaim, Yeni Türk Sineması, Mimarlık, Sinema, Geleneksel Sanatlar

Destekleyen Kurum

Pamukkale Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri Koordinatörlüğü

Proje Numarası

2018SOBE022

Teşekkür

Çalışmamıza maddi destek sağlayan Pamukkale Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projeleri Koordinatörlüğü'ne teşekkür ederiz.

A Look at Traditional Architecture through Derviş Zaim’s ‘Dream’

Öz

Proje Numarası

2018SOBE022

Kaynakça

• Alıcı, B. (2014). Bağımsız sinema ve Derviş Zaim. Uluslararası Hakemli İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 2(5), 44-101.
• Atam, Z. (2011). Yakın plan yeni Türkiye sineması dört kurucu yönetmen Nuri Bilge Ceylan, Yeşim Ustaoğlu, Zeki Demirkubuz, Derviş Zaimağaoğlu. İstanbul: Cadde Yayınları.
• Atasay, M. ve Erdoğan, A. (2017). Matematik ile sanatın ilişkilendirilmesi: Mandala desenlerinin simetri öğretiminde kullanımı. Öğretim Teknolojileri- Öğretmen Eğitimi Dergisi, 6(2), 58-77.
• Atıcı, E. ve İnceoğlu, M. (2018). Ayasofya’nın mimarlık bağlamında okunabilirliği. Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi, 2(2), 113-128.
• Civan, C. (2011). Tabutta Rövaşata: Vicdanı yaralamak. A. Pay (ed.), Yönetmen sineması Derviş Zaim (9-22). İstanbul: Küre Yayınları. Çam, A. (2018). Derviş Zaim sinemasında anlatının platformu olarak mekân: Anlatı, sinemasal gerilim ve mekân ilişkisi. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 691-712.
• Çelebi, S. M. (2002). Yapılar kitabı-Tezkiretü'l-Bünyan ve Tezkiretü'l-Ebniye (Mimar Sinan'ın anıları). İstanbul: Koçbank Yayınları.
• Çoruhlu, Y. (1999). Türk mitolojisinin ABC’si. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Devellioğlu, F. (2007). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Erdoğan Güzel, E. (2012). Bizans döneminde Ayasofya, tarihçesi ve mimari özellikleri hakkında genel bilgiler. İstanbul Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 1-7.
• Güngör, A. C. (2010). Derviş Zaim sinemasında geleneksel Türk sanatlarının kullanılması: Filler ve Çimen – Ebru, Cenneti Beklerken – Minyatür, Nokta – Hat. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 38, 41-64.
• Gürsoy, E. (2013). Günümüz cami mimarisinde ‘İlkesiz Yaklaşım’. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 239-253.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kebabcı Bahadır, Ö. (2006). Mimarlıkta doğaya uyum ve elde edilebilecek kazanımların örnekler üzerinden incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Kleinbauer, W. E., White, A. ve Matthews, H. (2004). Ayasofya (H. Cingi, çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları-Scala Publishers.
• Koncu, H. (2013). Bir Ashâb-ı Kehf kıssası: Hâzâ kıssa-i Ashâbü’l-Kehf. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 10, 275-318.
• Koşik, H. S. (2015). Ashâb-ı Kehf hakkında manzum bir eser: Yedi Uyurlar-Lafzalı Nuri’nin Ashâb-ı Kehf manzumesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 545-547.
• Necipoğlu, G. (2013). Sinan çağı Osmanlı İmparatorluğu’nda mimarî kültür. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Özçakı, M. (2018). Yorumlanan cami mimarisi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 6(23), 459-483.
• Özçınar, M. (2010). Nun harfinin peşinde bir usta, özgün sinema estetiğinin peşinde bir yönetmen. A. Topçu Doğan (ed.), Derviş Zaim Sineması (195-217). Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Pay, A. (2011). Derviş Zaim sinemasında kurgu oyunları: Çamur. A. Pay (ed.), Yönetmen Sineması Derviş Zaim (41-56). İstanbul: Küre Yayınları.
• Pekhamarat, G. (tarih yok). Sinematografisini karnavala dönüştüren yönetmen: Derviş Zaim ile söyleşi. https://filmhafizasi.com/sinematografisini-karnavala-ceviren-yonetmen-dervis-zaim-ile-soylesi/. 10 Haziran 2019.
• Püsküllüoğlu, A. (1977). Osmanlıca Türkçe sözlük. İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Rand, A. (2003). Hayatın Kaynağı (B. Çorakçı Dişbudak, çev.). İstanbul: Plato Film Yayınları. Sayar, A. (2017). Kuzey Kıbrıs’ta belgesel sinema (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Saygılı, K. (21 Ekim 2016). Rüya (2016): Merkeziyetçi teknokrat despotizminden biçim berraklığına yolculuk. https://www.cinerituel.com/ruya-dervis-zaim-elestiri/. 11 Haziran 2019.
• Sinema Söyleşileri 2003. (2004). Boğaziçi Üniversitesi Mithat Alan film merkezi söyleşi, panel ve sunum yıllığı 2003. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Sinema Söyleşileri 2006. (2006). Boğaziçi Üniversitesi Mithat Alan film merkezi söyleşi, panel ve sunum yıllığı 2006. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Suner, A. (2006). Hayalet ev yeni Türk sinemasında aidiyet, kimlik ve bellek. İstanbul: Metis Yayınları.
• Şehir Sinema. (20 Şubat 2017). Derviş Zaim-Rüya filmi söyleşisi-26 Ekim 2016. https://www.youtube.com/watch?v=O8c22otbDgE. 21 Mayıs 2019. Torun, A. (2017). Sinema-kent ilişkisinde İstanbul: İlk yıllarından bugüne Türk sinemasında İstanbul’un görünümü. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 52, 147-166.
• TRT Akademi. (2018). Derviş Zaim: Türkler yapı bozumunun ustalarıdır. TRT Akademi (Röportaj), 3(5), 362-372.
• TRT Haber. (23 Mayıs 2018). Ödüle doymayan modern yeraltı camisi: Sancaklar Camii. https://www.trthaber.com/haber/turkiye/odule-doymayan-modern-yeralti-camisi-sancaklar-camii-366762.html. 13 Haziran 2019.
• Wiener, W. M. (2016). İstanbul’un Tarihsel Topografyası (Ü. Sayın, çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yağlıca, F. (2019). Türk-İslâm sanatlarına Derviş Zaim sinemasından bakış (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, A. (28 Kasım 2016). Derviş Zaim: “Rüya, Aristocu estetiğin temeline dinamit koyan bir film. http://www.tsa.org.tr/tr/yazi/yazidetay/298/dervis-zaim---ruya,-aristocu-estetigin-temeline-dinamit-koyan-bir-film-. 11 Haziran 2019.
• Zaim, D. (tarih yok). http://www.derviszaim.com/. 25 Mayıs 2018.