Şeffaflık, Bilgi Edinme ve İletişim Hakkı: Covid-19 Pandemisi Koşullarında Kurumsal Uygulamalar Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2023, Sayı: 11, 12 - 42, 21.04.2023

Tuğba Asrak Hasdemir , Mehmet Keskin

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2023.6.11.188

Öz

Yönetimin eylem ve işlemlerinin halka açıklığı, hesap verebilirlik, şeffaflık, siyasal katılım ve bilgi edinme hakkı; halkla ilişkilerde, devlet-yurttaş ilişki ve etkileşiminde öne çıkan kavramlardır. Makalede, Türkiye’de, Covid-19 Pandemisi sürecinde de önemli yerleri olan, T.C. Sağlık Bakanlığı, T.C. İçişleri Bakanlığı ile T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın, bilgi edinme hakkı kapsamındaki uygulamalarının, “aktif şeffaflık” ve “pasif şeffaflık” ölçütleri temelinde değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Tüm veriler, nitel içerik analizi yöntemi ile değerlendirilmiştir; tanımlayıcı ve ilişkisel bulgulara odaklanılarak kesitsel araştırma deseni kullanılmıştır. Sonuç olarak, Covid-19 Pandemisi sürecinde, T.C. Sağlık Bakanlığı, T.C. İçişleri Bakanlığı ile T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının hem aktif hem de pasif şeffaflık ölçütleri çerçevesinde önemli hizmetler sunduğu görülmektedir. Bununla birlikte, yurttaşların bilgi edinme hakkından daha etkin biçimde yararlanmalarını sağlamak bakımından söz konusu bakanlıkların atmaları gereken adımların olduğu da belirtilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Halkla ilişkiler ve iletişim, Bilgi edinme hakkı, Aktif şeffaflık, Pasif şeffaflık, Public relations and communication, Right to information, Active transparency, Passive transparency, Covid-19 Pandemic

Transparency, Right to Information and Communication: An Analysis on the Institutional Practices in the Conditions of Covid-19 Pandemic

Öz

Publicity of governmental act and actions, accountability, transparency, political participation and right to information are the key concepts in public relations, in the relationship and interaction between state-citizen. In the article, it is aimed to evaluate the practices of Ministry of Health, Ministry of Interior and Ministry of Family and Social Services in Turkey within the scope of right to information, on the basis of "active transparency" and "passive transparency" criteria in the Covid-19 Pandemic process. All data obtained were evaluated by qualitative content analysis method, a cross-sectional research design was used by focusing on descriptive and relational findings. As a conclusion, it is detected that Ministry of Health, Ministry of Interior and Ministry of Family and Social Services provided important services within the framework of both active and passive transparency criteria in the Covid-19 Pandemic process. However, it should be noted there are steps that these ministries have to take in order to enable citizens to enjoy their right to information more effectively.

Anahtar Kelimeler

Public relations and communication, Right to information, Active transparency, Passive transparency, Covid-19 Pandemic

Kaynakça

• Akdeniz, Y. (2004). Türkiye’de Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun Bakanlıklar tarafından uygulanması. 22 Ekim 2022 tarihinde https://www.bilgiedinmehakki.org/ doc/tr_uygulama_rapor_upd2.pdf adresinden erişilmiştir.
• Akyıldız, F. &, Demir, F. (2011). Beşinci yılında Bilgi Edinme Hakkı: Uşak ili örneği. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 588-612.
• Albu, O. B., & Flyverbom, M. (2016). Organizational transparency: Conceptualizations, conditions, and consequences. Business and Society, 58(2), 1-30.
• Asrak Hasdemir, T. (2019). Kamusal iletişim ve bilgi edinme hakkı Türkiye-Avrupa Birliği örnekleri. Siyasal Kitabevi.
• Avcı, İ. (2016). Türkiye’de imar planlaması yönetiminin teknik bilgi denetimi, şeffaflık ve hesap verebilirlik sorunları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 313-330.
• Ayaşlıoğlu, E. (2017). Sosyal medya bağlamında bilgi edinme hakkına yönelik halkla ilişkiler perspektifinden bir değerlendirme. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 45, 141-151.
• Barrett, B., Dommett, K., & Kreiss, D. (2021). The capricious relationship between technology and democracy: Analyzing public policy discussions in the UK and US. Policy and Internet, 13(4), 522-543. https://doi.org/10.1002/poi3.266
• Cuillier, D. &, Pinkleton, B. E. (2011). Suspicion and secrecy: Political attitudes and their relationship to support for freedom of ınformation. Communication Law and Policy, 16(3), 227-254. https://doi.org/10.1080/10811680.2011.586302
• Döner, A. (2022). Bilgi edinme hakkının sınırı olarak özel hayatın gizliliği ve kişisel veriler. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(1), 23-60.
• Koca, F. [@drfahrettinkoca]. (2022, 30 Nisan). Covid-19 verilerinin tutulduğu sistemler arasında, 14 Nisandan beri yaşanan senkronizasyon hatası… [Tweet]. Twitter. 30 Nisan 2022 tarihinde https://twitter.com/drfahrettinkoca/status/ 1520450790351159297 adresinden erişilmiştir.
• Eken, M. (2005). Gizlilik geleneğinden şeffaf yönetime doğru. Amme İdaresi Dergisi, 38(1), 113-130.
• Emini, F. T., & Ayaz, Ç. E. (2018). Türkiye’de bilgi edinme hakkı: Açıklık ve şeffaflık. Journal of Awareness, 3(5), 267-278.
• European Commission (2001). White paper on European governance. http://eur. lex.europa.eu//LexUriServ/site/en/com/2001/com 2001-0428en01.pdf.
• Fung, A., & Weil, D. (2010). Open Government and Open Society. D. Lathrop & L.
• Ruma (Ed.), Open government: Collaboration, transparency, and participation in practice içinde. O’Reilly Media, Inc.
• Göktolga, O., Zeren, F., & Torun, A. (2021). E-devlet-şeffaflık ilişkisi: Avrupa ülkeleri için panel veri analizi. TRT Akademi, 6(12), 450-467.
• Grimmelikhuijsen, S. G., & Welch, E. W. (2012). Developing and testing a theoretical framework for computer-mediated transparency of local governments. Public Administration Review, 72(4), 562-571.
• Hayashida Carrillo, A. H., Rolón Sánchez, J. E., & Leal Cota, V. (2022). Metrics of open government in Mexican fisheries. Journal of Rural Studies, 92, 462-472. https:// doi.org/10.1016/j.jrurstud.2019.07.007
• Himmetoğlu, B., Ayduğ, D., & Bayrak, C. (2017). Eğitim örgütlerinde hesap verebilirliğe ilişkin okul yöneticilerinin görüşleri. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 8(1), 39-68.
• Hood, C. (2006). Transparency: The key to better governance?. D. Heald (Ed.), Transparency in historical perspective içinde (ss. 3-23). Oxford University Press. İyimaya, A. (2003). Bilgi edinme ve verilere ulaşma özgürlüğü. Ankara Barosu Dergisi, 1(61), 41-47.
• Jaeger, P. T., & Bertot, J. C. (2010). Transparency and technological change: Ensuring equal and sustained public access to government information. Special Issue: Open/Transparent Government, 27(4), 371-376. https://doi.org/10.1016/j. giq.2010.05.003
• Kenneth, H. K. vd. (haz.) (2001). Global networks and local values: A comparative look at Germany and the United States. National Academy Press.
• Kepenek, Y. (2003). Bilgi Edinme Hakkı Kanunu tasarısı hakkında CHP Gurubu adına konuşma. 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu hakkındaki meclis görüşmeleri, 5. Birleşim, TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 22, Cilt: 27, Yasama Yılı: 2, 8 Ekim 2022 tarihinde https://www.tbmm.gov.tr/ adresinden erişilmiştir.
• Kılınç, U. (2008). 25 Eylül 2008 tarihinde Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu Uzman Raportörü Uğur Kılınç ile yapılan görüşme.
• ------------- (2009). Bilgi edinme hakkı kanunu ve Türkiye uygulaması, Kamu Mevzuatı Dergisi, 1(2).
• Kırışık, F. (2016). Yönetsel dönüşüm sürecinde şeffaflık ve bilgi edinme hakkı. Ekin Yayınevi.
• Küçük, A. (2017). Hukukun hâkim kılınmasının bir gereği olarak idarî şeffaflık ve bilgi edinme hürriyeti. Liberal Düşünce Dergisi, 86, 69-95.
• Meijer, A. (2009). Understanding modern transparency. International Review of Administrative Sciences, 75(2), 255-269.
• Michener, G., & Bersch, K. (2013). Identifying transparency. Information Polity, 18(3), 233-242.
• Michener, G., Coelho, J., & Moreira, D. (2021). Are governments complying with transparency? Findings from 15 years of evaluation. Government Information Quarterly, 38(2), 1-38.
• Özüpek, M. N., & Aksoy, N. (2010). Bir halkla ilişkiler fonksiyonu olarak bilgi edinme hakkı ve belediyelerdeki uygulamaları. Selçuk İletişim, 6(2), 49-61.
• Raupp, F. M., & Pinho, J. A. G. de. (2016). Review of passive transparency in Brazilian city councils. Revista de Administração (São Paulo), 51, 288-298.
• Robinson, S. C. (2020). Trust, transparency, and openness: How inclusion of cultural values shapes Nordic national public policy strategies for artificial intelligence (AI). Technology in Society, 63, 101421. https://doi.org/10.1016/j.techsoc. 2020.101421
• Rodríguez-Navas, P. M., & Morales, N. J. M. (2018). The transparency of Ecuadorians municipal websites: Methodology and results. America Latina Hoy, 80, 143-169.
• Rodrigues, R. V., Silva, L. F., Boechat, G., Coli, H., & de Carvalho, D. C. B. (2020). Transparency on Covid-19 pandemic: An evaluation of Brazilian municipalities. Revista do Serviço Público, 71, 111-139.
• Rodriguez-Navas, P., Morales, N., & Lalinde, J. (2021). Transparency for participation through the communication approach. International Journal of Geo-Information, 10(9), 1-14. https://doi.org/10.3390/ijgi10090586
• Sevencan, S. (2022, 3 Kasım). Many Countries Scrapping COVID-19 Restrictions, Thanks to High Vaccination Rates, Low Case Incidence. Anadolu Agency. 4 Eylül 2022 tarihinde https://www.aa.com.tr/en/latest-on-coronavirus-outbreak/ many-countries-scrapping covid-19-restrictions-thanks-to-high-vaccination-rates- low-case-incidence/2500190 adresinden erişilmiştir.
• Steudt, W.-R., Medranda Morales, N., & Sánchez Montoya, R. (2020). Evaluation of transparency of public information on Canadian mining projects in Ecuador. The Extractive Industries and Society, 7(4), 1587-1596. https://doi.org/10.1016/j. exis.2020.10.004
• Şanlı, P. (2011). Avrupa insan hakları mahkemesi kararlarında ifade özgürlüğü. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 7, 421-480.
• Uslu, Z. K. (2003). Bilgi edinme hakkı kanunu tasarısı hakkında AKP Gurubu adına konuşma, 4982 sayılı bilgi edinme hakkı kanunu hakkındaki meclis görüşmeleri, 5. Birleşim, TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 22, Cilt: 27, Yasama Yılı: 2, 8 Ekim
• 2022 tarihinde https://www.tbmm.gov.tr/ adresinden erişilmiştir.
• 4982 Sayılı Yasa (2003). Bilgi edinme hakkı kanunu, T.C. Resmi Gazete, Sayı:25269. Yönetmelik (2004). Bilgi edinme hakkı kanununun uygulanmasına ilişkin esas ve usuller hakkında yönetmelik, T.C. Resmi Gazete, Sayı: 25445.