“Kırk Hadis/Erbaûn” Edebiyatının Rivayetlerdeki Dayanakları ve İbn Asâkir’in el-Erbaûne’l Büldâniyye İsimli Eseri

Yıl 2017, Sayı: 28, 97 - 122, 01.10.2017

Bayram Kanarya

Öz

Hadis tarihi boyunca çeşitli tasnif türleri gelişmiştir.
Bu tasnif türlerinden birini, kırk hadis içeren eserler oluşturmuştur. Bu tarz
derlenen eserler çoğunlukla ilhamını “Kim ümmetim için kırk hadis muhafaza
ederse/korursa…” şeklinde başlayan rivayetlerden almıştır. Hadis ilminde
temâyüz etmiş simalardan biri olan İbn Asâkir de (ö.571/1175) birçok eser telif
eden hadis âlimlerindendir. Onun, hadis literatüründe önemli bir yer tutan
Erbaûniyyât türüne dair el-Erbaûne'l-Büldâniyye isimli eseri hem muhteva
hem de metodoloji açısından câlib-i dikkattir. İbn Asâkir bu eserinde kırk
farklı beldeyi dolaşmış, kırk sahabe ve kırk hadis hocasından nakledilen kırk
hadis derlemiştir. Eser, hadislerin farklı coğrafyalarda nasıl yaygınlık
kazandığına örnek teşkil etmesi bakımından da ayrıca ehemmiyet arz etmektedir.

The Bases
of the Literature of “Forty Hadiths/Arbaûn” in Narrations and Ibn Asâkir’s Book
“al-Arbaûne’l-Buldâniyya”

Abstract: Throughout the history of hadith various classifications have developed.
One of them is books including forty hadiths. 
Mainly,  this compilation of forty
hadiths books were inspired by the hadith beginning “who conserve forty hadiths
in my ummah…”. One of the scholars of hadith is İbn Asâkir (d. 571/1175) who
wrote many works. His book called “al-Arbaûne’l-Buldaniyya” received an
important place in hadith literature. This book is a remarkable work for its
content and methodology. İbn Asâkir, circulated forty different cities and he
received/collected and narrated forty hadiths from forty companions (Sahabah)
of Prophet and forty different hadith scholars. İn terms of presentation, İbn
Asâkir’s work is a good example of how hadiths gained prevalance in different
places.

Anahtar Kelimeler

Kırk Hadis (Erbaûn), İbn Asâkir, Rivayet, Sahabe

Kaynakça

• el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfu’l-Hafâ ve Müzîlu'l-İlbâs, thk. Muhammed Abdulaziz el-Halidî, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2001.
• Ahatlı, Erdinç, “Cumhuriyet Dönemi Hadis Şerhçiliği Bibliyografyası”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2013, cilt: 11, sayı:21, s. 201-270.
• Aydın, Nevzat, “Hadislerin İlk Dönem Tasnîf Süreci Üzerine Bir Değerlendirme”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011, sayı:31, s. 199-230.
• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İfav Yay., İstanbul, 2013.
• Aydınlı, Abdullah, “Büldâniyye”, DİA, VI, 487-488.
• el-Beyhakî, Ebû Bekir, Şu’abu’l-Îmân, thk. Abdulali Abdülhamid, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl, Sahîhu’l-Buhârî, Çağrı Yay., İstanbul,1992. (Matbaay-ı Amire, İstanbul, 1315 baskısından tıpkıbasım).
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit, er-Rıhle Fî Talebi’l-Hadîs, thk. Nûruddin Itr, Silsiletü Revai’i Turasine’l-İslâmi, Dımaşk, 1975.
• el-Heysemî, Nûruddîn Ali b. Ebubekir, Mecmeu’z-Zevâid ve Menbeu’l-Fevâid, thk. Abdullah Muhammed ed-Derviş, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1994.
• el-Hindî, Alauddîn Ali el-Müttaki b. Hisamuddin, Kenzu’l-Ummâl Fî Süneni’l-Akvâli ve’l-Ef’âl, thk. Bekri Hayyânî- Safve es-Sakâ, Müessesetu’r-Risale, Beyrut, 1985.
• İbn Asâkir, Ebu'l-Kasım Ali b. el-Hasan, el-Erbaûne’l-Büldâniyye, thk. Muhammed el-Harîrî, el-Mektebu’l-İslâmî, Beyrut, 1993.
• İbn Asâkir, Ebu'l-Kasım Ali b. el-Hasan, el-Erbaûne’l-Büldâniyye, thk. Mustafa Âşûr, Mektebetu’l-Kur’an, Kahire, tsz.
• İbn Asâkir, Ebu'l-Kasım Ali b. el-Hasan, el-Erbaûne’l-Büldâniyye, thk. Muhammed Mutî’ el-Hâfiz, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1992.
• İbn Asâkir, Ebu'l-Kasım Ali b. el-Hasan, Mu’cemu’ş-Şuyûh, thk. Vefa Takiyuddîn, Daru’l-Beşair, Dımaşk, 2000.
• İbn Asâkir, Ebu'l-Kasım Ali b. el-Hasan, Tebyînu Kezibi’l-Müfterî, thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî, Daru’l-Fikr, Dımaşk, 1399.
• İbn Dakîku’l-Îd, Takiyuddin Muhammed b. Ali, Şerhu’l-Erbaîne Hadîsen en-Nevevîyye Fi’l-Ehâdîsi’s-Sahîhati’n-Nebeviyye, Mektebetu’t-Turasi’l-İslâmî, Mısır, tsz.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali, el-Mevdûat, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2003/154.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali, el-‘İlelü’l-Mütenâhiye fi’l-Ehâdisi’l-Vâhiye, Daru’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut, 1983.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, Sünen, Çağrı Yay, İstanbul 1992. (M. Fuad Abdulbaki’nin 1954 tahkikli baskısından tıpkıbasım).
• İbnu’s-Salâh, Osman b. Abdirrahman, Ulûmu’l-Hadîs, thk. Nûruddin Itr, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1998.
• Kâtip Çelebî, (Hâcî Halîfe), Keşfu’z-Zunûn ‘an Esâmi’l-Kutübi, ve’l-Funûn, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, Beyrut, 1941.
• Koçyiğit, Talat, Hadis Usûlü, TDV Yay., Ankara, 1998.
• Küçükaşçı, Musatafa S. ve Cengiz Tomar, “İbn Asâkir”, DİA, XIX, 321-324.
• en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillah el-Hâkim, el-Müstedrek Ala’s-Sahîhayn, Daru’l-Marife, Beyrut, tsz.
• es-Sehâvî, Muhammed b. Abdurrahman, el-Makâsidu’l-Hasene, thk. Muhammed Osman, Daru’l-Kitabi’l-Arabi, Beyrut, 2008.
• es-Sehâvî, Muhammed b. Abdurrahman, el-Büldâniyyât, thk. Hüsam b. Muhammed el-Kattan, Daru’l-Ata, Riyad, 2001.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa, Sünen, Çağrı Yay., İstanbul, 1992. (A. Muhammaed Şakir, M. Fuad Abdulbaki ve İbrahim Atve Avd’ın tahkik ettikleri Mısır, 1937 baskısından tıpkıbasım).
• Uludağ, Süleyman, “Abdâl”, DİA, I, s. 59-61.
• Ünal, İsmail Hakkı, “İslam Kültüründe Kırk Hadis Geleneği ve Şeyh Hâmid-i Velî’nin Hadîs-i Erbaîn Şerhi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cild: XXXIX, 2009, s. 137-146.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Erbaîn”, DİA, XI, 271-272.
• Yıldırım, Enbiya, “Hâmid-i Velî’nin Kırk Hadis Şerhi”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: VIII, sayı: 2, 2006, s. 137-166.
• ez-Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed, Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ, thk. Şuayb el-Arnavûd-Ebu Naim el-Arkasûsî, Müessesetu’r-Risale, Beyrut, 1985.