Dini İstismar Eden Örgütlerin Şiddet ve Terör Konusundaki Teolojik Gerekçeleri

Yıl 2019, Sayı: 31, 77 - 98, 30.04.2019

Fatih Kurt

Öz

Din istismarı, her dinde ve her dönemde var olabilen negatif bir niteliktir. Tarihsel
süreçte semavi din mensupları olan Yahudi ve Hristiyanlar’da olan bu olgu, İslam dini
mensupları için de söz konusudur. Müslümanların ezici çoğunluğu tarafından
onaylanmasa da, bu tür oluşumların temel düşünce yapıları, Kur’an ve hadis kaynaklı
inanç ilkelerinin istismarı üzerine kurulmuştur. İslam düşünce tarihinde geniş kapsamlı
şiddete başvurmayı benimseyen ve bunu da dini nasların bir gereği olarak gören kesim,
kendilerini genellikle Selefilik düşüncesine nispet etmişler ve referanslarında bu ekole
mensup kimseleri göstermişlerdir. Davranış ve tutumlarına gerekçe olarak da, tevhid
ilkesine olan bağlılıklarını dile getirmişlerdir. Bu haliyle dini istismar eden radikal
örgütlerin kendilerine özgü teolojik altyapıları olduğu görülmektedir. Ekseninde oluşan
bu itikadi arkaplan, kelam ilminin doğrudan ilgi alanına girmektedir. Söz konusu
örgütlerin dini kavramlara sarılırken, genellikle Eş’arîlik ve Mâtürîdîlik ekseninde oluşan
Ehl-i Sünnet anlayışından farklı bir yaklaşım sergiledikleri görülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Dini İstismar, Şiddet, Kelam, Fitne, Tevhid

Kaynakça

• Abdullah Ekinci, “Orta Çağ İslam Dünyasında İhanetler ve Suikastler: İsma’ili, Karmati ve Nizari Gruplar”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21/36, 2016, 30-50.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani, el-Müsned, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Ali Avcu, Karmatilerin Doğuşu ve Gelişim Süreci, Ankara : Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Ardoğan, Recep, “Kelam Açısından Doğal Kötülüklerin İlahî Adalet İle Bağdaşırlığına İlişkin İzahlar”, Birey ve Toplum, Malatya, 2014, 4:8, 29-74.
• Ay, Mahmut, “Eş’ari Kelamında İnsanın Sorumluluğu”, İslami Araştırmalar Dergisi, Ankara, 2004, 17:2, 91-107.
• Azzam, Abdullah. Şehit Abdullah Azzam Külliyatı, İstanbul: Buruc Yayınları, 2013. Biçer, Ramazan, “Why Muslims Become Instruments of Terror?”, Kelam Araştırmaları Dergisi (Kader) , 2018, 16/2, 229-240.
• Biçer, Ramazan, “Dini Temalı Terörün Hedefi: Bu Kimin İşine Yarıyor”, Terörle Mücadelede Makro ve Mikro Perspektifler, Ankara: Polis Akademisi Yayınları, 2001.
• Bloom, Mia, Dying to Kill: The Allure of Suicide Terror, USA: Columbia University Press, 2007.
• Bodur, H. Ezber. “Dini Motifli Terör Fenomeni ve İslam’ın Siyasal İstismarı”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Kahramanmaraş, 2005, 5, 65-88.
• Bulut, Erol, Din Temelli Terör, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Büyükkara, Mehmet Ali, “Selefiliğin Yakın Tarihinden Önemli Bir Yaprak: Yeni Bilgiler Işığında Cuheymân el-Uteybî ve Cemaati”, Konya: Marife, 2009, 9:3, 21-46.
• Büyükkara, Mehmet Ali, “Vehhabilik”, Türkiye Diyanet Vakıf İslam Ansiklopedisi, XXXXII, 611-615.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd, es-Sıhâh Tâcu'l-Luga ve Sıhâhu'l-Arabiyye, thk. A. A. Attâr, Beyrut: Dâru'l-İlm li'l-Melâyîn, 1990.
• Cirhinlioğlu, Zafer ve Bulut, Erol, “Terör, Din ve Siyaset”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Elazığ, 2010, 20:2, 301-322.
• Çaman, Efe ve Dağcı, Kenan, “Özbekistan’da İslam, Siyasi Sistem ve Radikalizm”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, 5:8, 8-21.
• Çelik, Oktay, “Dini İstismar Eden Terör Örgütlerinin Radikalleşme Süreçleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Isparta, 2015, 2:22, 99-122.
• Dedeoğlu, Mehmet Münir, “Bir Zihniyet Tutumu ve Düşünme Formu Olarak Dogmatizm Ve Dogmatik Tutum”, OPUS Uuslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, Ankara, 2017, 7/13, 800-823.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, “DAİŞ’in Temel Felsefesi ve Dini Referansları Raporu”, Din İşleri Yüksek Kurulu, Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015, (Erişim tarihi: 12/07/2018).
• Ebu Musab es-Suri, Ömer Abdülhakim, Küresel İslami Direnişe Çağrı, trc. La Tedri. İstanbul: Anlatı Yayınları, 2014.
• Farac, Muhammed Abdussalam, el-Cihâd el-Ferîdetü’l-Gâiba, Yayın yeri yok, 1981.
• Haklı, Şaban, “Kötülük Problemi, Yaklaşımlar ve Eleştiriler”, Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002, 2, 195-211.
• Hawzen, G. Matthew, “The Gospel According to Tim Tebow: Sporting Celebrity, Whiteness, and the Cultural Politics of Christian Fundamentalism in America”, Sociology of Sport Journal, İsveç- Malmö University, 2017, 34, 12-24.
• Hoenig, Sidney B., “The Sicarii in Masada: Glory or Infamy”, Tradition: A Journal of Orthodox Jewish Thought, USA, 1970, 11:1, 5-30.
• İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebei el-Kazvini, es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• İbn Manzûr, Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânü’l-Arab, Beyrut: Daru Sadr, 1956.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddin, es-Siyasetü’ş-Şer’iyye fi İslahi’r-Rai ve’r-Raiyye, Beyrut: Dârü’lAfaki’l-Cedide, 1983.
• Jones, H. C., One Religion, USA: Balboa Press, 2012.
• Karadaş, Cağfer, “Birleşen ve Ayrışan Yönleriyle Kelâm İlminin Usûl-i Fıkıh, Tasavvuf ve İslâm Felsefesi İle Olan İlişkisi”, İslam Düşüncesinin Kurucu Unsurları, İstanbul, Ensar Neşriyat, 2016, 274-276.
• Kazanç, Fethi Kerim, “Kelami Düşüncede Kötülük Sorununa Kısa Bir Bakış”, Kelam Araştırmaları (Kader), İstanbul, 2008, 6:1, 77-106.
• Kirkpatrick, Lee A. “Fundamentalism, Christian Orthodxy and Intrinsic Religious Orientation as Predictors of Discirminatory Attitutes”, Journal for the Scientific Study of Religion, USA, 1993, 33:3 256-265.
• Kocaoğlu, Canip, “Selefiliğe Tarihsel Bir Bakış ve Suudi Arabistan’ın Selefilik Üzerine Geliştirdiği Politikayı Yayma Stratejisi”, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bitlis, 2017, 6:2, 340-343.
• Kurt, Erkan, “İbn Teymiyye’nin Selefi Kelamı: Tarihsel ve Yapısal Bir Analiz”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Çorum, 2017, 16/31, 81-108.
• Lester, L. G. Judaic Religion in the Second Temple Period: Belief and Practice from the Exile to Yavneh, London: Routledge, 2000.
• Losckhart, Laurence. “Hasan Sabbah ve Haşişiler”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum, 2006, 26, 213-240.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd Semerkandî, Te’vîlâtü’lKur’ân, thk. E. Boynukalın, B. Topaloğlu, İstanbul: Mizan Yayınevi, 2006.
• Mâtürîdî, Ebu Mansur, Kitâbü’t-Tevhîd, çev. Bekir Topaloğlu, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 2002.
• Müslim b. el-Haccac, Ebü'l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisaburi, Sahih, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Nesefi, Ebü’l-Mu’in, Bahrü’l-Kelam, Trc. Ramazan Biçer, İstanbul: Gelenek Yayınları, 2010.
• Ömer Abdülhakim, Ebu Musab es-Suri, Küresel İslami Direnişe Çağrı, trc. La Tedri, İstanbul: Anlatı Yayınları, 2014.
• Önal, Recep. “İnanç ve Düşünce Özgürlüğü Bağlamında İslâm’ın Kılıç Zoruyla Yayıldığı İddialarına Karşı İmam Mâtürîdî’nin Yaklaşımı”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Çorum, 2017, 16:31, 47-80.
• Örnek, Serdar, “On Bir Eylül Olayları ve Afganistan Operasyonu”, Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yalova, 2012, 1:1,108-134.
• Öz, Mustafa, “Haşîşiyye”, Türkiye Diyanet Vakıf İslam Ansiklopedisi, 1997, XVI, 418-419.
• Öz, Mustafa, “İsmaililik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2007, XXIII, 128-133.
• Özaydın, Abdülkerim, “Hasan b. Sabbah”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 1997, VI, 347-350.
• Özdemir, Metin, İslam Düşüncesinde Kötülük Problemi, İstanbul: Furkan Kitaplığı, 2001. Sâbûnî, Muhammed Ali, Safvetü’t-Tefâsîr, Beyrut: Dârü'l-Kur'âni'l-Kerim, 1981.
• Salur, Hüseyin, Küresel Çağda Din ve Terör, Konya: Çizgi Yayınları, 2009.
• Sancar, Faruk, “Bağnaz Bir Selefî mi Endişeli Bir Entelektüel mi? İbn Teymiyye’nin Eleştirel ve Reaksiyoner Karakteri Hakkında”, Dini Araştırmalar, Ankara, 2015, 18:46, 97-125.
• Stern, M. “Zealots and Sicarii”, Jewish Wirtual Library. 2008. http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0021_0_21428.html (Erişim tarihi: 16/01/2019).
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir, Câmi’u’l-Beyân an Te’vîlî Âyi’l-Kur’ân, Beyrut: Daru’lFikr, 1995.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa, es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Toksarı, Ali, “Din ve Vicdan Özgürlüğü Bağlamında Kitap ve Sünnete Göre Mürtede Yapılması Gereken Muamele”, Bilimname, Kayseri, 2010, 19:2, 73-74.
• Wandrey, Irina, Zeal Religion Past & Present, ed. H. D. Betz, D. S. Browning, B. Janowski, E Jüngel, 13, Leiden: Brill, 2013.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili, Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
• Yılmaz, Mustafa Selim, “Ortadoğu Denkleminde Selefi Düşüncenin Yeri Üzerine”. Ortadoğu Analiz, 2015, 7:70, 14-16.
• Kitab-ı Mukaddes: Eski ve Yeni Ahit: Tevrat ve İncil, İstanbul: Kitabı Mukaddes, İstanbul, 1985. Schechter, Solomon- Mendelsohn, S. “Makshirin”, Jewish Ancyclopedia, New York 2011, VIII, 274.