الآراء الفقهية الراجحة للإمام زفر في المذهب الحنفي

Yıl 2019, Sayı: 32, 183 - 214, 20.10.2019

Mehmet Ali Aytekin

Öz

يعتبر الإمام زفر أحد التلاميذ البارزين لأبي حنيفة وأحد المدونين للمذهب الحنفي ومن الفقهاء العشرة، لذلك ذُكِرَت آراؤه في الكتب الفقهية كثيراً وأصبحت بعض اجتهاداته هي المفتى بها في المذهب، وعلاوة على ذلك رجح الفقهاء من العلماء المتأخرين اجتهاداته في بعض المسائل، وفي هذا المقال نتناول الآراء الفقهية للإمام زفر الراجحة من قبل الفقهاء مع ذكر اجتهاداته التي يفتى بها.

Imam Zufer’s Vıews Preferred in the Hanefı Fıqh

Öz

Imam Zufer, is one of the most outstanding students of Imam Aՙzam and among the ten scholars who have compiled the Hanefi fıqh. Therefore, his views were referred often in fıqh books, and his derivations from the Quran and Sunnah were accepted as the ones to be adhered to. Along these, many fiqh scholars in the following years have accepted his view and based their fetwa on Imam Zufer’s views in some cetain issues. The present study is about the derivations of Imam Zufer adhered to in the Hanafi madhab and his fıqh views accepted by fıqh scholars.

Anahtar Kelimeler

Imam 'Azam, Zufer, Hanafi Mdhab, Fıqh Views

İmam Züfer’in Hanefi Mezhebinde Tercih Edilen Görüşleri

Öz

İmam Züfer, İmam ‘Azam’ın önemli talebelerinden ve Hanefi fıkhını tedvin eden on fakihten biridir. Bu nedenle fıkıh kitaplarında görüşlerine sıkça atıflar yapılmış, bazı konularda ictihadları mezhepte müftâbih kabul edilmiştir. Müftâbih kabul edilen görüşleri yanında müteahhirûn fukahadan birçoğu bazı meselelerde onun görüşünü tercih ederek bununla fetva vermiştir. Bu makalede İmam Züfer’in mezhepte müftâbih olan ictihadları ile birlikte fakihler tarafından tercih edilen fıkhi görüşleri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Imamı 'Azam, Züfer, Hanefi Mezhebi

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, Thk. Şuayb Arnavût, Beyrut : Müessesetü’r-Risâle, 2015/1436, I-LII. Ali Haydar Efendi, Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, İstanbul : Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, , 2016, I-IV. Arasoğlu, Mustafa, İmam Züfer’in Hanefi Mezhebinde Müftâbih Olan Görüşleri, Konya : Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed, el-Binâye Şerhu’l-Hidâye, Thk. Eymen Sâlih Şaʽbân, Beyrut : Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2012/1433, I-XIII. Aytekin, Mehmet Ali, İmam Züfer’in Hanefi Mezhebindeki Konumu ve Fıkhi Görüşleri, , Konya : Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Bekdâş, Sâid, Tekvînü’l-Mezhebi’l-Hanefî mea Temmülât fî Zavâbitı’l-Müftâ bih, Medîne : Dâru’s-Sirâc, , 1436/2015. Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu, İstanbul : Bilmen Basım ve Yayınevi, [t.y.], I-VIII. Buharî, Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, Riyad : Dâru’s-Selâm, , 1999/1419. Cessâs, Ebû Bekr er-Râzî, Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî, Medine-i Münevvere : Dâru’s-Sirâc, 2010/1431, I-IIX. Ebû Zehre, Muhammed, Ebû Hanîfe, Trc. Osman Keskioğlu, Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1997. Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed b. Ali, el-Misbâhu’l-Münîr fî Ğarîbi’ş-Şerhi’l-Kebîr, Tarablus : el-Müessesetü’l-Hâdisetü li’l-Kitâb, [t.y]. Hamevî, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed, Ukûdu’d-Dürer fîmâ Yüftâ bihî min Akvâli’l-İmâm Züfer, Thk. ve Nşr. Ünal Şahin, İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı: 37, Yıl: 2017, s. 201-202. Haskefî, Alâuddîn Muhammed b. Ali, ed-Dürrü’l-Muhtâr Şerhu Tenvîri’l-Ebsâr ve Câmiՙi’l-Bihâr, Beyrut : Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 2002/1433. Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, Târîhu Bağdâd, Medine : el-Mektebetü’s-Selefiyye, [t.y.], I-XIV. İbn Âbidîn, Muhammed b. Emîn b. Ömer, Reddü’l-Muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr, Thk. Abdulmecîd Taՙme Halebî, Beyrut : Dâru’l-Maʽrife, 2015/1436, I-XII. İbn Âbidînzâde, Muhammed Alâuddîn b. Seyyid Muhammed Emîn, Kurratü Uyûni’l-Ahyâr li Tekmileti Reddi’l-Muhtâr (Reddu’l-Muhtâr ile birlikte), Thk. Abdulmecîd Taՙme Halebî, Beyrut : Dâru’l-Maՙrife, 2015/1436, I-XII. İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdülvâhid, Şerhu Fethi’l-Kadîr, Beyrut : Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995/1415, I-X. İbn Kemâl Paşa, Şemsüddîn Ahmed b. Süleyman, el-Îzâh fî Şerhi’l-İslâh, Beyrut : Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007/1428, I-II. İbn Kudâme, Abdullah b. Ahmed, el-Muğnî, Nşr. Muhammed Abdulkadir Atâ, Lübnan : Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008, I-VIII. İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, es-Sünen, Beyrut : Dâru’l-Maʽrife, 1998/1419, I-IV. İbn Mâze, Burhânüddîn Mahmûd b. Ahmed el-Buhârî, el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-Fıkhi’n-Nuʽmânî, Thk. Ahmed Azzev, Beyrut : Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2003/1424, I-XI. İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhim, el-Bahru’r-Râik, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997/1418, I- IX. Kâsânî, Alâüddin Ebû Bekr İbn Mesûd, Bedâiu’s-Sanâi fî Tertîbi’ş-Şerâiՙ, Thk. Muhammed Muhammed Tâmir, Kahire : Dâru’l-Hadîs, , I-X. Kâsım b. Kutluboğa, el-Cemâlî el-Mısrî, et-Tercîh ve’t- Tashîh ale’l-Kudûrî, Thk. Abdullah Nezîr, Beyrut : Müessesetü’r-Reyyân, 2005/1426. Kefevî, Mahmûd Süleyman, Ketâibü Aʽlâmi’l-Ahyâr min Fukahâi Mezhebi’n-Nuʽmâni’l-Muhtâr, Thk. Komisyon, İstanbul : Mektebetü’l-İrşâd, 2017/1438, I-IV. Kevserî, Muhammed Zâhid, Lemehâtü’n-Nazar fî Sîreti’l-İmâm Züfer, Kahire : Matbaatü’l-Envâr, 1949/1368. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, [t.y.]. Mergînânî, Burhânüddîn Ali b. Ebî Bekr, el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedî, Kahire : Dâru’s-Selâm, 2012/1433, I-IV. Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd, el-İhtiyâr li Ta’lîli’l-Muhtâr, Beyrut : Dâru’l-Kalem, [t.y.], I-V. Nesefî, Necmüddîn Ebû Hafs, el-Manzûmetü’l-Hilâfiyyât, Thk. Hasan Özer, Beyrut : Müessesetü’r-Reyyâ, 2010. Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmûz, Dürerü’l-Hükkâm fî Şerhi Ğureri’l-Ahkâm, İstanbul : Fazilet Neşriyat, [t.y.], I-II. Muhammed eş-Şeybânî, Muhammed b. Hasan, el-Asl (el-Mebsût), Thk. Muhammed Boynukalın, Beyrut : Dâru İbn Hazm, 2012/1433, I-XII. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, el-Ahvalü’ş-Şahsiyye fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye, Beyrut : el-Mektebetü’l-İlmiyye, 2003/1424. Nesaî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, es-Sünen, Thk. Abdulfettâh Ebû Ğudde, Beyrut : Dâru’l-Beşâir’i’l-İslâmiyye, 1986/1406, I-IX. Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnâmesi, Yayına Haz. Orhan Çeker, Konya: , Mehir Vakfı yayınları, 2016. Ömer İbn Nüceym, Sirâcüddîn b. İbrâhim, en-Nehru’l-Fâik Şerhu Kenzi’d-Dekâik, Nşr. Muhammed Ali Beyzûn, Beyrut : Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002/1422, I-III. Pîrîzâde, Burhânüddîn İbrâhim b. Hüseyn b. Ahmed, el-Kavlü’l-Ezher fîmâ Yüftâ fîhi bi Kavli’l-İmâm Züfer, Thk. Ömer b. Muhammed eş-Şeyhlî, [y.y.] : Mektebetü Dâri Bağdâd, 2011/1432. Serahsî, Şemsüddîn Ebû Bekr, el-Mebsût, Thk. Halîl Muhyiddîn el-Meys, Beyrut : Dâru’l-Fikr, 2010/1431, I-XXX. Şeyhîzâde Dâmâd Efendi, Abdurrahman b. Muhammed, Mecmaʽu’l-Enhur fî Şerhi Mülteka’l-Ebhur, Beyrut : Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998/1419, I-IV. Şürünbülâlî, Hasen b. Ammâr, İmdâdü’l-Fettâh Şerhu Nûri’l-Îzâh, Thk. Beşşâr Bekrî Arabî, Dimeşk:, Dâru Kubâ, 2002/1423. Tahâvî, Ahmed b. Muhammed Ebû Caՙfer, Şerhu Meâni’l-Âsâr, Thk. Muhammed Zührî en-Neccâr, Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1994/1414, I-V. Timurtâşî, Muhammed b. Abdullah el-Gazzî , Tenvîru’l-Ebsâr ve Câmiՙu’l-Bihâr (ed-Dürrü’l-Muhtâr ile birlikte), Nşr. Muhammed Ali Beyzûn, Beyrut, 2002/1423 Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, es-Sünen, Thk. Abdurrahman Muhammed Osman, Beyrut : Dâru’l-Fikr, 1983/1403, I-V. Ünal, Şahin, Tahkîku Nukûdu’s-Surer Şerhu Ukûdi’d-Dürer fîmâ Yüftâ bihî min Akvâli’l-İmâm Züfer, İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı: 37, Yıl: 2017, s. 149-210.Ünal Şahin, Tahkiku Sülûki üli’n-Nazar li halli Ukûdi’d-Dürer fîmâ Yüftâ bihî min Akvâli’l-İmâm Züfer, Tahkik : İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi, Sayı: 3, Yıl: 2019, s. 129-209. Yaman, Ahmet, Fetva Usûlü ve Âdâbı, İstanbul : İFAV, 2018. Zühaylî, Vehbe, İslam Fıkıh Ansiklopedisi, Trc. Komisyon, İstanbul : Feza Yayıncılık: 1994, I-X.