Kocanın Bir Te’dîb Aracı Olarak Nâşize Durumundaki Eşini Darb Etme Yetkisi Ve İdarenin Bu Yetkiyi Sınırlandırması

Yıl 2020, Cilt: 33 Sayı: 33, 27 - 53, 04.06.2020

Yergali Alpysbayev , Faruk Beşer

Öz

Karı-koca ilişkisinde iyi muamele esastır. Ne şekilde olursa olsun, evlilik bağı devam ettiği sürece iyi muâmele muhafaza edilir. Kocanın te’dîb hakkı, ıslah ve evliliği koruma amacına matuf olduğundan ötürü iyi muâmele esasını zedeleyecek şekilde kullanılamaz. Te’dîb vasıtalarından biri olan darbın şer’î hükmü ne vâcib ne de müstehabtır. Ayrıca bu hüküm, vahyin nüzulü esnasında toplumun mevcut örfüne uygun olarak belli bir maslahata dönük nâzil olan nas ile ortaya konmuştur. Bu bakımdan darbın hükmü, örf ve maslahata göre değişken karaktere sahiptir. Bu nitelikteki şer’î hükümler üzerinde yöneticilerin toplumun yararına olacak şekilde tedbir alma, tasarrufta bulunma yetkisi söz konusudur. Bu çalışmada; Kur'ân-ı Kerim’de bir terbiye aracı olarak geçen darbın hükmünün değişken karaktere sahip oluşu ve idarenin bu hüküm üzerindeki tasarruf yetkisi, Hz. Peygamber’in (as) tatbikatı, makâsıdu’ş-şerîa ve fıkıh müktesebatı ışığında ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karı-Koca, Te'dib, Darb, İdare, Nüşûz

Kaynakça

• Ahmed bin Hanbel, “el-Mevsuatü’l-Hadisiyye”, Müsned, Thk. Şü’ayb el-Arnavut ve diğerleri, Beyrut: Risale, 1994/1417, XV.
• Apaydın, Yunus, “Siyâset-i Şerʿiyye”, DİA, XXXVII.
• Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed İbn Hacer, Fethu’l-Bârî, [y.y.]: Dâru’l-Fikr, [t.y.], I-IX.
• Ateş, Süleyman, “İslâm’ın Kadına Getirdiği Haklar”, İslâmî Araştırmalar, 1997, Cilt: 10, S. 4.
• Atwa, Abulʿâl Ahmad, el-Medhal ile’s-Siyâseti’ş-Şerʿiyye, Riyâd: Câmiʿatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 1993/1414.
• Begavî, Hüseyn b. Mesûd, Şerhu’s-Sünne, Thk. Şuayb Arnavut, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1983/1403.
• Berki, Ali Himmet, Açıklamalı Mecelle, İstanbul: Hikmet Yayınları, 1978.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn, es-Sünenü’l-Kübrâ, Thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Beyrut: Dâru Mektebeti’l-İlmiyye, 2003/1424, VII.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, el-Câmiʿu’s-Sahîh, Thk. Muhammed Züheir b. Nâsır, [y.y.], Dâru Tavki’n-Necât, 1422, I-VII.
• Cânan, İbrahim, Hz. Peygamber’in Sünnetinde Terbiye, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1980.
• Cin, Halil, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1974.
• Cüveynî, Abdülmelik b. Abdullah, Nihâyetü’l-Matlab fi Dirâyeti’l-Mezheb, Thk. Abdulazim Mahmud ed-Dîb, Katar: Dâru’l-Minhâc, 2009/1430, I-XIII.
• Demirsoy, Çiğdem, Evlilik Terapisi Neyi Çözer? İstanbul : Psikohayat Dergisi, 2011, S.10.
• Derdîr, Ahmet, eş-Şerhü’s-Sagîr, Kahire: Matba’atü’l-Medeni, 1385, I-II.
• Dusûkî, Muhammed Arfa, Hâşiyetü’d-Dusûkî ʿalâ eş-Şerh el-Kebîr, [y.y.]: İhyâ-ü Kütübi’l- Arabiye, [t.y.], I-II.
• Ebû Davûd, Süleymen b. Eşʿas es-Sicistânî, Sünen, 1. Baskı, Beyrut: Daru’l-Arkam, 1999/1420.
• Erdoğan, Mehmet, Tesettür Meselesinden Türban Sorununa, İstanbul: İz Yayıncılık, 2008.
• İbn Âbidîn Muhammed Emin bin Ömer, Hâşiyetü İbn Abidin Reddü’l-Muhtâr ʿalâ’d-Dürri’l-Muhtâr, Thk. Husamuddin bin Muhammed Salih Farfur ve diğerleri, Dımeşk : Dâru’s-Sekâfe ve’t-Türâs, 2000/1421, I-X.
• İbn Âşûr, Tâhir, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus: Dâru’t-Tunusiyye, 1984, I-V.
• İbn Kudâme, Ebu Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el-Makdisi, el-Muğnî, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984, I-VIII.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah b. Yezîd el-Kazvînî, Sünen, Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Kahire : Dâru’l-Kutubi’l-Arabiyye, [t.y.], I.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed bin Mükerrem, Lisanu’l-Arab, Beyrut: Dâru Sâdır, [t.y.], I-V.
• İbn Nüceym, Ömer bin İbrâhîm, en-Nehrü’l-Fâik Şerhü Kenzi’d-Dakâik, Thk. Ahmet İzzu İnaye, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002/1422, I-II.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî, el-Bahrü’r-Râik Şerhü Kenzi’d- Dakâik, Thk. Zekeriya Ümeyrât, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2013/1434, IV
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed bin Abdullah, Ahkâmu’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, [t.y.], I.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-İskenderî, Şerhu Fethi’l-Kadîr ʿale’l-Hidâye Şerhi Bidâyeti’-Mübtedî, Thk. Aburrezzak Gâlib el- Mehdi, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009, I-V.
• İlîş, Muhammed, Şerhü Minehi’l-Celîl ʿalâ Muhtasari’l-Allâme Halîl, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984/1404, I-III.
• Kadri Paşa, Muhammed, el-Ahkâmü’ş-Şerʿiyye fi’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye, Beyrut: Darü’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2014.
• Kahraman, Abdullah, Fıkıh Usûlü, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2014.
• Kalʿacî, Muhammed Revvâs, Mevsûatü Fikhi İbrâhîm en-Nehâʿî, Beyrut: Darü’n-Nefâis, 1986, I.
• Karaman, Hayreddin, İslam’da Kadın ve Aile, İstanbul: Ensar Neşriyat, 1994.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd, Bedâiʿü’s-Sanâiʿ fî Tertîbi’ş-Şerâiʿ, Beyrut : Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2003, I-V.
• Köse, Saffet, Genetiğiyle Oynanmış Kavramlar ve Aile Medeniyetinin Sonu, Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2017.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed bin Ahmed el-Ensârî, el-Câmiʿu li-Ahkâmi’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1985/1405, I-V.
• Kutub, Seyyid, Fî Zilâli’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 1980, II.
• Mağribî, Şemsüddin Ebû Abdillâh, Mevâhibü’l-Celîl fi Şerhi Muhtasar Halîl, [y.y.] : Dâru’l- Fikr 1992/1412, I-IV.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed bin Muhammed, Tevîlâtü Ehli’s-Sünne, Thk. Majdi Baslom, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005, I-III.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî, Sahîhu Müslim, Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, [t.y.], II, IV.
• Mustafa İbrahim ve diğerleri, el-Müʿcemü’l-Vasît, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1986.
• Rıza, Muhammed Reşid, Tefsirü’l-Menâr, 2. Baskı, [y.y.]: Dârü’l-Fikr, 1973/139, I-V.
• Şâkir, Ahmed Muhammed, Nizâmu’t-Talâk fi’l-İslâm, Kâhire : Mektebetü’s-Sünne, [t.y.].
• Şâtıbî, İbrâhim b. Mûsâ, el-Muvafakat, el-Huber: Dâru İbn Affân, 1997/1417, I.
• Serahsî, Şemsüddîn, el-Mebsût, 2. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, [t.y.], III.
• Şirbînî, Hatîb, Muğni’l-Muhtâç, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1997, III, IV.
• Taberî, Ebû Caʿfer Muhammed İbn Cerîr, Câmiʿü’l-Beyân an Te'vîl-i Âyi’l-Kur'ân, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995/1415, I-IV.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre, el-Câmiʿu’s-Sahîh, Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Mısır: Şeriketü Mektebe ve Matbaʿa Mustafa el-Bâbî el-Halebi, 1968/1388, I-III.
• Uteybî, Saʿd b. Matar, Advâ ʿale’s-Siyâseti’ş-Şerʿiyye, Riyâd: Dâru’l-Elûke, 2013/1434.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî, el-Keşşâf an Hakâiki’t- Tenzîl ve ʿUyûni’l-Ekâvîl fi Vucûhi’t-Te'vîl, Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, [t.y.], I.
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ, Tâcü’l-ʿArûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, Mısır: el-Matbaa el- Hayriyye, 1306, I.
• Zerkâ, Mustafa Ahmed, el-Medhalü’l-Fıkhiyyü’l-ʿÂmm, 3. Baskı, Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2012/1433, I.
• Zeylaʿî, Osman bin Ali, Tebyinü’l-Hakâik Şerhu Kenzi’d-Dakâik, Thk. Ahmad İzzu İnayah, Beyrut: Daru Kütübi’l-İlmiyye, 2010, I-III.