Kur’an’da Dağların Oluşumu ve İşlevine Dair Ayetlerin Tefsir Kaynakları Ve Bilimsel Veriler Üzerinden Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 33 Sayı: 33, 103 - 130, 04.06.2020

Hüseyin Yakar

Öz

Çalışmamızda Kur’an’da dağların oluşumu ve işlevine atıfta bulunan ayetler, tefsir kaynakları ve günümüzde ulaşılan bilimsel veriler üzerinden değerlendirilmiştir. Özellikle medyada çeşitli görüş sahipleri tarafından tartışılmakla birlikte konuyla ilgili tefsir kaynakları merkezli bir çalışmanın yapılmamış olması araştırmamızın ana sâiki durumundadır. Makalemizde öncelikle Kur’an’da dağ kavramına karşılık gelen lafızlar ve onların anlamları hakkında bilgi verilmiştir. Bu çerçevede özellikle “râsiye” ve “revâsî” lafızları üzerinde durulmuştur. Bunun yanında dağların işlevi bağlamında Kur’an’da zikredilen “ أَن تَمِيدَ بِكُمْ, أَن تَمِيدَ بِهِمْ” (onları/sizi sarsmasın diye) ifadesinin klasik dönemdeki anlamlandırılma biçimine dirâyet ve rivâyetler çerçevesinde değinilmiştir. İlgili lafız ve ifadelere tefsir kaynaklarımızda nasıl yaklaşıldığı belirtildikten sonra söz konusu ayetlerin tefsir tarihimiz boyunca nasıl ele alındığı, ne tür değişimlerin gözlemlendiği aktarılmıştır. Bu kapsamda klasik dönemdeki rivâyî ve dirâyî yaklaşım ile modern dönemdeki yaklaşımlar hakkında bilgi verilmiştir. Söz konusu yaklaşımların sunumunda kronolojik sıra takip edilmiş ve modern dönemdeki bazı yaklaşımlara tarafımızca eleştiriler yöneltilmiştir. Çalışmamızın son kısmında ise günümüzde ulaşılan bilimsel veriler eşliğinde ayetlerin ve ilgili lafızların hangi muhtemel anlamlara gelebileceği hakkında tarafımızca fikir yürütülmüştür. Bu yaklaşımda konuyla ilgili ayetlerde geçen lafızların birden fazla teori ve yaklaşımı destekleyecek mahiyette olduğu zımnen savunulmuş ve muhtemel iki yaklaşım/teori üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kur'an, tefsir, dağların oluşumu, dağların işlevi, revâsî

Kaynakça

• Aba, Veli, “Yâsin Sûresi’nin Ölülere Okunması (Rivayetler Bağlamında Bir Analiz)”, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2018, Sayı: 12.
• Âlûsî, Şehabeddin Mahmud, Rûḥu’l-Meʿânî fî Tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-ʿAẓîm ve’s-Sebʿi’l-Mes̱ânî, Beyrut/Lübnan: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, [y.y.], I-XXX.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsîri, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1988, I-XII.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmi‘u’s-Sahîh el- Müsnedü min Hadîs-i Rasûlillâhi (sav) ve Sünenihî ve Eyyâmihî, Thk. Muhibbüddin el- Hatîb, Kahire: el- Mektebetü’s-Selefiyye, 1400.
• Ebû Hacer, Ahmed Ömer Ebû Hacer, et-Tefsîru’l-İlmiyyü li’l- Ḳurʾâni fi’l-Mîzân, Beyrut- Dımaşk: Dâru Kuteybe, 1991.
• Ebu Hayyân el-Endülüsî, el-Baḥrü’l-Muḥîṭ, Thk. eş-Şeyh Adil Ahmed Abdülmevcud, eş-Şeyh Ali Muhammed Muavviz, Lübnan-Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993, I-VIII.
• Erickson, Jon, Historical Geology Understanding Our Planet’s Past, New York: The Living Earth, 2002.
• Grotzinger, John; Jordan, Thomas H. vd., Understanding Earth, 5. Baskı, New York, W.H. Freeman and Company, 2007.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir, et-Taḥrîr ve’t-Tenvîr, Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyye li’n-Neşr , 1984, I-XXX.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali, Fethü’l- Bârî bi-Şerh-i Sahîhi’l-Buhârî, Thk. Abdülaziz b. Abdullah b. Bâz, Beyrut: Dârü’l-Marife, [y.y.].
• İbn Kesîr, İmâdüddîn Ebi’l-Fidâ İsmail ed- Dımaşkī, Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿAzîm, Thk. Mustafa es-Seyyid Muhammed, Muhammed es-Seyyid Reşad, Giza: Müessesetü Kurtuba, 2000, I-XV.
• İbn Manzûr: Lisânü’l-ʿArab, Thk. Abdullah Ali el-Kebîr vd., Kahire: Dârü’l-Maârif, [y.y.].
• İbn Rüşd, Felsefe-Din İlişkileri: Faslü’l- Maḳāl el-Keşf an minhâci’l-edille, Haz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları, 1985.
• el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb, el-Müfredât fî Garîbi’l-Ḳurʾân, Thk. Muhammed Seyyid Keylânî, Beyrut: Darü’l-Marife, [y.y.].
• Kāsımî, Muhammed Cemaleddin, Mehâsinü’t-Te’vîl, [y.y.], Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1957, I-XXVII.
• Ketin, İhsan, Genel Jeoloji- Yerbilimlerine Giriş, İstanbul: Teknik Üniversite Matbaası, 1977.
• Kırca, Celal, “Kur’ân ve Tabiî İlimler”, Tartışmalı İlmî Toplantılar Dizisi: 32: Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları I, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2000.
• Krauskopf, Konrad B., Beiser, Arthur, The Physical Universe, 14. Baskı, New York: Mc Graw Hill, 2012.
• Kurtubî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebu Bekir, el-Câmi‘ li-Ahkâmi’l- Ḳurʾân ve’l- Mübeyyinü limâ Tazammenehû mine’s-Sünneti ve Âyi’l-Furkân, Thk. Dr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Beyrut-Lübnan: Müessesetü’r-Risâle, 2006, I-XXIV.
• Lutgens, Friderick K., Tarbuck, Edward J., Essentials of Geology, New Jersey: Pearson Education, Inc., 2012.
• Ma‘mer b. el-Müsennâ et-Teymî, Ebû Ubeyde, Mecâzü’l- Ḳurʾân, Kahire: Mektebetü’l-Hancî, [y.y.], I-II.
• Mustafa el- Merâgī, Ahmed, Tefsîru’l- Merâgī, Mısır: Şeriketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdihi, 1946, I-XXX.
• Naggar, Z.R., The Geological Concept of Mountains In The Qur’an, Kahire: Al-Falah Foundation, 2003.
• Okuyan, Mehmet, Kısa Surelerin Tefsiri, 3.Baskı, İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2012.
• Râzî, Fahreddin, Mefâtîhu’l-Gayb: Tefsîru’l-Fahri’r-Râzî: et-Tefsîru’l-Kebîr, Lübnan-Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1981, I-XXXII.
• Seyyid Kutub, Fî Ẓılâli’l-Ḳurʾân, 11. Baskı, Beyrut-Kahire: Dârü’ş-Şüruk Yayınları, 1985, I- VI.
• Sinanoğlu, Mustafa, “Sînâ”, DİA, XXXVII, 221-222.
• The Staff of the U.S. Bureau of Mines: Dictionary of Mining, Mineral, & Related Terms, 2. Baskı, [y.y.], 1996.
• Suyûtî, Celaleddin, ed-Dürrü’l-Mens̱ûr fi’t-Tefsîr bi’l-Meʾs̱ûr, Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Kahire: Merkezü Hecer li’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’l-Arabiyye ve’l-İslâmiyye, 2003, XVII.
• Taberî, Ebu Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, Câmiʿu’l-Beyân ʿan Teʾvîli Âyi’l-Ḳurʾân: Tefsîru’t- Taberî, Thk. Dr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Kahire: Dâru Hecr Yayınları, 2001, I-XXVI.
• Tantâvî Cevherî, el-Cevâhir fî Tefsîri’l- Ḳurʾâni’l-Kerîm, 2. Baskı, Mısır: Mustafa el-Bâbî el- Halebî ve Evlâdüh, 1351, I-XXV.
• Tatar, Yusuf, Genel Jeoloji-I (Dış Dinamik Jeoloji), İstanbul: Cinius Yayınları, 2016.
• Vahidüddin Han, -İmana Açılan İlmi Kapı- İslam Meydan Okuyor, Çev. Cihad H. Reşad, İstanbul: Sebil Yayınları, 1980.
• Vahidüddin Han, el-İslâm Yetehaddâ: Medhalün İlmiyyün ile’l-İmân, Arapça’ya Çev. Dr. Zaferü’l-İslâm Han, Thk. Dr. Abdüssabûr Şâhin, Kahire: Mektebetü’r-Risâle, 2005.
• Wicander, Reed; James S. Monroe, Historical Geology Evolution of Earth & Life Through Time, 8. Baskı, USA: Cengage Learning, 2016.
• Zeccâc, Ebu İshak İbrahim b. Serî, Ma‘âni’l- Ḳurʾân ve İ‘râbuhû, Thk. Abdülcelil Abduh Şelebî, Beyrut, Âlemü’l-Kütüb, 1988, I-V.
• Zemahşerî, Cârullah Ebü’l-Kasım Mahmud b. Ömer, el-Keşşâfʿan Haḳāʾiḳı Gavâmiżi’t-Tenzîl ve ʿUyûni’l-Eḳāvîl fî Vücûhi’t-Teʾvîl, Thk. eş-Şeyh Adil Ahmed Abdülmevcud, eş-Şeyh Ali Muhammed Muavviz, Riyad : Mektebetü’l-Abikan, 1998, I-VI.