XVII. YÜZYIL OSMANLI KAYSERİ’SİNDE MESKÛN SEYYİDLERE DAİR BAZI TESPİTLER

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 280 - 306, 30.06.2022

Ayşegül Güngör

https://doi.org/10.47088/utad.1111803

Öz

Osmanlı dönemi seyyidleri ile ilgili olarak bazı genel araştırmalar yapılmıştır. Bu araştırmalar incelendiğinde konunun uzun yıllar boyu ihmal edildiği, fakat son yıllarda konuya yönelik araştırmalarda hatırı sayılır bir artış yaşandığı gözlenmektedir. Literatürde gözlenen temel eksiklik, Osmanlı coğrafyasının farklı yer ve dönemlerindeki seyyidleri konu edinen ve sosyal tarih perspektifiyle hazırlanan çalışmaların azlığıdır. Bu gözlemden hareketle XVII. yüzyıl Kayseri seyyidleri hakkında bir araştırma yapmanın faydalı olacağı düşünülmüş ve XVII. yüzyıl Kayseri seyyidlerini tanıtan bu çalışma hazırlanmıştır. Çalışmanın kaynakları 13, 20/1, 41/1, 41/2, 55/1, 55/2, 57/1, 57/3, 59, 60/1, 60/2, 61/1, 61/2, 64/1, 64/2, 66/1, 66/2, 69, 74/2, 75, 77/1, 77/2, 78/1, 78/2, 78/3, 82/2, 88, 91, 91/1, 91/2, 91/3, 92, 96, 100/2, 104 numaralı Kayseri Şer’iyye Sicilleri, dönemin Mühimme Defterleri ve Osmanlı arşivindeki konu ile ilgili belgelerdir.

Anahtar Kelimeler

XVII. yüzyıl, Kayseri, Seyyid, Seyyide, Şer’iyye Sicilleri

Teşekkür

Tezimde desteğini esirgemeyen danışman hocam Mehmet Gel hocama teşekkür ederim.

SOME FINDINGS REGARDING RESIDENT SAYYIDS IN OTTOMAN KAYSERİ OF THE 17th CENTURY

Öz

Some general researches have been carried out regarding the sayyids of the Ottoman period. When these studies are examined, it is observed that the subject has been neglected for many years, but there has been a considerable increase in research on the subject in recent years. The main deficiency observed in the literature is the scarcity of studies on the sayyids in different places and periods of the Ottoman geography and prepared with a social history perspective. Based on this observation, it was thought that it would be useful to make a research about the sayyids of Kayseri in the 17th century. This study, which introduces the 17th century Kayseri sayyids, has been prepared. The sources of the study are 13, 20/1, 41/1, 41/2, 55/1, 55/2, 57/1, 57/3, 59, 60/1, 60/2, 61/1, 61/2, 64/1, 64/2, 66/1, 66/2, 69, 74/2, 75, 77/1, 77/2, 78/1, 78/2, 78/3, 82/2, 88, 91, 91/1, 91/2, 91/ 3, 92, 96, 100/2, 104 numbered Kayseri court registers, some Mühimme registers and some documents in the Ottoman archives.

Anahtar Kelimeler

Kayseri, Sayyid, Sayyide, Şer’iyye Registers, 17th Century

Kaynakça

• Ali Kozan, Yazılı ve Sözlü Kaynaklara Göre Türkiye Selçukluları Devrinde Kayseri’de Şeyh ve Dervişler, Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Arşiv C.37, S.1, 136-166.
• Abdurrahman Yıldırım, 91/3 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1095 /M. 1684) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Erciyes Üniversitesi, Kayseri, 2002.
• Ahmet Akgündüz, İslam Hukukunun Osmanlı Devleti’nde Tatbiki: "Şer’iyye Mahkemeleri ve Şer’iyye Sicilleri, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, s.14, 2009, s. 13-48.
• Ahmet Çapar, 61/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1061- M. 1650) Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2002.
• Ali İhsan Karataş, Bursa Şer’iyye Sicilleri Işığında Osmanlı Devleti’nde Köleliğe Bir Bakış, İstem, Yıl:5, S:9, 2007, s.137-164.
• Ali Özdemir, 64/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H.1066/M.1655–1656) Transkripsiyon ve Değerlendirme Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2009.
• Ayhan Afşin Ünal, 92 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili Transkripsiyon ve Değerlendirme H. 1095 (M. 1684), Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Erciyes Üniversitesi.
• Ayhan Işık, Meşîhat Arşivi Belgeleri Işığında Seyyidler ve Nakîbü’l-Eşrâflık Müessesesi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul 2013.
• Ayhan Işık, Nakîbü’l-Eşraflık Müessesesinin Tarihi Serüveni, Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi: S.23, 2014, s. 60-65.
• Ayhan Işık, Osmanlı Devleti’nde Nakîbü’l-Eşrâflık Müessesesi ve Çankırı Seyyidleri, Çankırı’nın Manevi Mimarları Sempozyum Bildirileri, Çankırı Karatekin Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü, 2017, s. 363-380.
• Ayşe Şahin, 74/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Yeniçağ Bilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2010.
• Ayşe Türkmen, 96 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1099/ M. 1687-1689) Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 1998.
• Bayram Üstün, 41/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1048/ M. 1638 – 1639) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2009.
• Ekrem Buğra Ekinci, Osmanlı Hukuku Adalet ve Mülk, Arı Sanat Yayınları, 2008. Erdal Taşbaş Osmanlı Devleti’nin Ortadoğu’da Köle Ticaretini Engelleme Çalışmaları, Akademik İncelemeler Dergisi, 2018, 13/2: 2018, s.119-157.
• Emine Güldüoğlu, Osmanlı Merkez-Taşra İlişkileri Çerçevesinde XVII. Yüzyılda Kayseri Sancağı, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Tarih Anabilim Dalı, Erciyes Üniversitesi, Kayseri 2011.
• Gültekin Şen, 69 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili H. 1069/ M. 1658-1659 Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 1996.
• Hacı Yılmaz, Osmanlıda Nakîbü’l-Eşraflık Kurumu ve Eyâlet-i Rum’da Seyyitler Defteri, IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu (18-20 Ekim) Bildiriler Kitabı, Ankara 2018.
• Hakan Aytekin, 91 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili’nin (S. 01-81) Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H. 1094/M. 1683), Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2006.
• Hasan Moğol, Şeri’iyye Sicilleri Sözlüğü, 1. Basım, Ankara 1996.
• Hilal Şahin, 77/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1078 / M. 1667) Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2006.
• İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlılar’da Nakîbü’l Eşraflık, Nostalji, Marife, 2004, s. 431- 438. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Mekke-i Mükerreme Emirleri, Türk Tarih Kurumu, 2013.
• İsmail Kaya, 15/2 Nolu Kaysri Şer’iyye Sicil Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi (H. 1019-1020), Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, Kayseri 1995.
• Kemal Göde, Halil Edhem(Eldem) ve Kayseri Şehri-Selçuklu Tarihi’nden Bir bölüm-Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş İkinci Baskı, Kayseeri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları Yayın No:84, 2011.
• Leyla Alidağı, 78/3 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1078 – 1079/ M. 1668) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2009.
• Mehmet Ali Kılıç, 41/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1048/ M.1638-1639) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2008.
• Mehmet Ali Ünal, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Fakülte Kitapevi, Isparta 2007. Mehmet Akif Aydın, Osmanlı Üzerine Konuşmalar, İstanbul 2016.
• Mehmet Özbek, 88 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili H. 1089-1090 M. 1678-1679. Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 1995.
• Mehmet Palamutoğlu, Ahmed Nazîf’in Mir’ât-ı Kayseriyye, Kayseri 1987. Mesude Doğan, 60/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye sicili (H. 1065-m. 1655) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2001.
• Muhammed Köse, Kayseri Şehri 1830–1860 İdari, Demografik, Sosyal ve iktisadi Yapısı, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları Tarih Dizisi, 2018.
• Muhammet Sadık Akdemir, Osmanlı Devleti’nde Ispartalı Nakîbüleşraflar, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Yıl: 2, 2016.
• Muhittin Aydoğan, 91/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1094- M. 1683) Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2002.
• Mukaddes Yılmaz, 55/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 20555/M. 1645) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Erciyes Üniversitesi, Kayseri, 1998.
• Murat Karaköse, 57/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1058-1059 / M. 1648-1649) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Tarih Ana Bilim Dalı Genel Türk Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2010.
• Mustafa Oğuz, 59 Numaralı Şer’iyye Sicili (H. 1062/ M. 1652) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 1998. Mustafa S Küçükaşçı, Tarihi Süreçte Seyyid ve Şerif Kavramlarının Kullanımı, Osmanlı Araştırmaları XXXIII, İstanbul 2009.
• Murat Sarıcık ve İsmail Katgı, Osmanlı Devleti’nde Nakîbü’l-Eşrâflık Müessesesi, Tanıtım ve Değerlendirme Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi Cilt: 21, Sayı: 1, 2012 s. 175-184.
• Mustafa Süslü, 20/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1027-1028/ M. 1617-1618) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 1995.
• Murtaza Çevik, 78/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1078-1079/ M. 1668) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2009.
• Musa Sezer 78/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1078-1079/ M. 1668) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2008.
• Necat Keskin, Akışkan Kimlikler: Etnik ve Dini Kimlik Arasında Becirman Seyyidleri, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Antropoloji Anabilim Dalı, Ankara 2014.
• Nihal Solmaz 82/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H.1085/M.1674-1675) Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2010.
• Nuran Kızmaz, Sosyal Bütünleşme Bağlamında Güneydoğu Anadolu’da Değişen Seyyidlik ve Şeriflik Algısı ve İşlevi: Turabdin Örneği, Doktora Tezi, İstanbul 2019.
• Özlem Bektaş Öztaşkın, XV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlı Halkı, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı, Erzurum 2008.
• Rıdvan Yurtlak, 66/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1067/ M. 1657) Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 1998.
• Rüya Kılıç, Osmanlıda Seyyidler ve Şerifler, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2012.
• Sevgi Ağca, Osmanlı Devleti’nde Ehlibeyt Sevgisi Kataloğu, Nefes Yayınları, İstanbul 2008. Serpil Çökük, 57/3 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili Transkripsiyon ve Değerlendirme (H. 1058-1059 / M. 1648-1649), Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2010.
• Serufe Deveci, 55/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili Transkripsiyon ve Değerlendirme (H. 1055 / M. 1645), Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2002.
• Süreyya Atik, 82/3 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H.1085/M.1674–1675) Transkripsiyon ve Değerlendirmesi, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2010.
• Süreyya Faroqhı, Osmanlılar Kültürel Tarih (Çev. Çağdaş Sümer), Ankara 2018.
• Şit Tufan Buzpınar, “Nakîbü’l-eşrâf”, DİA, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı,C.32, s.322-324.
• Thomas Thornton, Osmanlı’da Siyaset, Toplum, Din, Yönetim (1739-1807) (Çev. Ercan Ertürk), Türk Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul 2015.
• Ülkü Küçük ve Murat Tuğluca, Osmanlı Devleti’nde Savaş Esirlerinin İadesi: 1736 Osmanlı-İran Anlaşmasına Göre Acem Esirlerin Teslimi Meselesi, Osmanlıda Siyaset ve Diplomasi, OSAMER, Mahya Yayınları, İstanbul 2016, s. 57-73.
• Ümit Kılıç, Osmanlı Teşkilat Tarihi (ed. Tufan Gündüz), Grafiker Yayınları, Ankara 2019. Vehbi Kıvanç, 64/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1066 / M. 1655-1656) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 2010.
• Yunus Koç ve Murat Tuğluca, Klasik Dönem Osmanlı Ceza Hukukunda Yargılama ve Toplumsal Yapı, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, s.2, 2006 (Güz), ss.7-24.
• Yüksel Arslan, Çankırı Darü’s Siyade Zaviyesi, Çankırı Araştırmaları Dergisi, Ağustos 2007. Zeynep Kalıpçıoğlu, 75 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi (H. 1073- 1074/M. 1663-1664), Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, 1996.
• Ziya Kazıcı, İslam Kültürü ve Medeniyeti, Kayıhan Yayınları, İstanbul 2019.