Bazı OECD Ülkelerinde Kamusal Yükseköğretim Harcamaları, Vergiler ve Gelir Dağılımı İlişkisi: Panel ARDL Analizi

Yıl 2021, , 57 - 64, 31.12.2021

Filiz Gölpek , Osman Kavak

https://doi.org/10.30711/utead.1004966

Öz

Literatürde, genel olarak yükseköğretim hizmetinden yaralananların çoğunluğunun yüksek gelirli ailelerin çocukları olduğu, düşük gelirli ailelerinin çocuklarının temsil oranının ise düşük olduğu kabul edilmektedir. Özellikle girişin sınav ile olduğu yükseköğretim sistemlerinde yüksek gelirli aileler, hazırlık kursları biçimindeki örtülü fiyat mekanizması yoluyla sınavı kendi lehlerine çevirebilirken, düşük gelirli aileler vergiler yoluyla finansmana katıldığı halde yükseköğretim hizmetlerinden yararlanamamaktadır. Bu durum, kamusal yükseköğretim harcamaları yoluyla gelirin düşük gelirlilerden yüksek gelirlilere doğru yeniden dağıtılmasına neden olurken, yüksek gelir gruplarına gizli bir gelir transferi yaratmaktadır. Kaynağın düşük gelir grubunun da dâhil olduğu bütün vergi mükelleflerinden toplanması buradaki temel sorunu oluşturmaktadır.
Bu araştırmanın amacı, OECD üyesi ülkelerde 2000-2019 dönemi kamusal yükseköğretim harcamaları, vergiler ve gelir dağılımı ilişkisini panel ARDL testi ile analiz etmektir. Değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişkinin tespiti için eş bütünleşme testi uygulanmış ve değişkenler arasında uzun dönemli ilişki saptanmıştır. Eş bütünleşmenin varlığının ardından Dumitrescu-Hurlin panel nedensellik testi yapılmış, kamusal yükseköğretim harcamalarından ve vergilerden gelir dağılımına doğru tek yönlü; vergilerden de kamusal yükseköğretim harcamalarına doğru tek yönlü nedensellik olduğu görülmüştür. Tahmin katsayısını belirlemek için Fixed etkiler modeli uygulanmış, yükseköğretim harcamalarında meydana gelen %1’lik değişimin 1.38 birim, vergilerde meydana gelen %1’lik değişimin de 1.05 birim gelir dağılımı adaletini sağladığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kamusal harcama, yükseköğretim harcaması, vergi, eğitimin getirisi, gelir dağılımı.

The Relationship of Public Higher Education Expenditure, Taxes and Income in Some OECD Countrıes: Panel ARDL Analysıs

Öz

Kaynakça

• Arslan, Gülen Elmas (2013). Ekonomik büyüme, kalkınma ve gelir dağılımı. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (2): 45-52.
• Baldemir, Ercan ve Keskiner, Ayşe (2004). Devalüasyon, para, reel gelir değişkenlerinin dış ticaret üzerine etkisinin panel data yöntemiyle Türkiye için incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(4):44-59.
• Barışık, Salih ve Demircioğlu, Elmas (2006). Türkiye’de döviz kuru rejimi, konvertibilete, ihracat-ithalat ilişkisi 1980-2001. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 2(3):71-84.
• Barro, Ricardo (1990). Government spending in a simple model of endogenous growth. Journal of Political Economy, 98(5):103-125.
• Bükey, Abdullah ve Çetin, Başak Işıl (2017). Türkiye’de gelir dağılımına etki eden faktörlerin en küçük kareler yöntemi ile analizi. Maliye Araştırmaları Dergisi, 3(1):103-117.
• Demirgil, Bünyamin (2018). Vergilerin gelir dağılımı üzerindeki etkisi: Ampirik bir çalışma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 118-131.
• Dumitrescu, Elana. Ivona ve Hurlin, Christophe (2012). Testing for Granger non-causality in heterogeneous panels. Economic Modelling, 29(4):1450-1460.
• Eser, Levent Yahya ve Genç, Murat Can (2020). Gelir ve servet üzerinden alınan vergilerin gelir dağılımı üzerindeki etkisi: OECD ülkeleri örneği. Maliye Dergisi, 178, 224-239.
• Gölpek, Filiz ve Kavak, Osman (2020). Yükseköğretimde bir finansman politikası. 4. Uluslararası Karadeniz’e Kıyısı Olan Ülkeler Sempozyumu. 5-6 Mayıs. Giresun.
• Im, Kyung So, Pesaran, M. Hashem ve Shin, Youngcheol (2003). Testing for unit roots in heterogeneous panels. Journal of Econometrics, 115(1):53-74.
• İnam, Betül (2019). Sosyal harcamaların gelir dağılımı üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Yayınlanmamış doktora tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Kavak, Osman ve Gölpek, Filiz (2020). Yükseköğretimin kamusal maliyeti. ATLAS 5. International Congress On Social Sciences. February 7-8. Diyarbakır/Turkey
• Kanca, Osman ve Bayrak, Metin (2019). Vergilerin gelir dağılımı üzerindeki belirleyiciliği: Panel veri analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(4):1495-1514.
• Kweka, Josaphat ve Morrissey, Oliver (2000). Government spending and economic growth, credit research paper. Centrefor Research in Economic Development and International Trade. University of Nottingham, No 00/6, May 2000.
• Mardones, Cristian (2015). An income tax increase to fund higher education: A CGE analysis for Chile. Economic Systems Research, 27 (3): 324-344.
• Martinez-Vazquez, Jorge., Moreno-Dodson, Blance. ve Vulovici, Violeta (2012). The ımpact of tax and expenditure policies on ıncome distribution: Evidence from a large panel of countries. International Center for Public Policy Working Paper:12-25. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2188608.
• OECD (2020). Statistic of economics. https://stats.oecd.org/Index.aspx?ThemeTreeId=9.
• Pesaran, M. Hashem., Shin, Yongcheol., ve Smith, Richard (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of applied econometrics, 16(3), 289-326.
• Psacharopoulos, Georges ve Patrinos, Harry Anthony (2018). Returns to investment in education: a decennial review of the global literatüre. Education Economics 26 (5): 445–458. https://doi.org/10.1080/09645292.2018.148442.
• Rodriguez, Santiago Budria (2011). Are educational mismatches responsible for the ‘inequality increasing effect’ of education? Social Indicators Research, (July). doi: 10.1007/s11205-010-9675-7.
• Sameti, Majid ve Rafie, Leila (2010). Interaction of income distribution taxes and economic growth (The case of İran and same selected east Asian countries). Iranian Economic Reviews. 14(25): 67-81.
• Stiglitz, Josept.E. (1994). Kamu kesimi ekonomisi. (2. Basım). (Çev: Ömer Faruk Batırel). İstanbul: Marmara Ünv. Yayını No:549.
• Stiglitz, J.E. (2014). Eşitsizliğin bedeli. (Çev: O. İşler). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Şimşek, Muammer ve Kadılar, Cem (2006). Döviz kurundaki değişkenliğin Türkiye’nin ihracatına uzun dönemli etkisi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1): 45-68.
• Topal, Mehmet Hanefi (2017). Vergi yapısının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: OECD ülkelerinden ampirik bir kanıt. Siyaset Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(3):183-206.
• Ulusoy, Ahmet, Karakurt, Birol ve Akbulut, Eyüp (2015). Eğitim harcamalarının gelir dağılımına etkisi: Türkiye’de yükseköğretimin gelir eşitsizliğini giderici işlevi. Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(2): 45-75.
• Verhaest, Dieder ve Omey, Eddy (2010). The determinants of overeducation: Different measures, different outcomes? International Journal of Manpower, 31 (September): 608-625.