ULUSLARARASI TİCARET TEORİLERİNDEN MUTLAK, KARŞILAŞTIRMALI ve REKABETÇİ ÜSTÜNLÜKLER TEORİLERİNE YÖNELİK BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 28 - 42, 03.01.2023

İsabet Ebru Yazıcıoğlu

https://doi.org/10.30711/utead.1146536

Öz

Uluslararası iktisat biliminde kıt kaynakların uluslararası boyutta etkin kullanılması amaçlanırken; dış ticaret bilimine mal ve hizmetlerin uluslararası düzeyde alınıp satılması konu olmaktadır. Adam Smith ile başlayan uluslararası ticaret teorileri akımı, David Ricardo ve Michael Porter tarafından geliştirilerek devam etmiştir. Bu çalışma kapsamında Mutlak, Karşılaştırılmalı ve Rekabetçi Üstünlükler Teorileri irdelenmiştir. Çalışmanın amacı söz konusu ticaret teorilerinin kapsam ve geçerlilik bakımından incelenmesi; Smith, Ricardo ve Porter’ın rekabette üstünlük hakkındaki fikirlerinin değerlendirilmesidir. Çalışmada ayrıca, literatürde bu teorilere yönelik yapılan eleştirilere de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Ticaret Teorileri, Mutlak Üstünlükler Teorisi, Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi, Rekabetçi Üstünlükler Teorisi

AN ASSESSMENT OF THEORIES OF ABSOLUTE, COMPARATIVE and COMPETITIVE ADVANTAGES FROM THEORIES OF INTERNATIONAL TRADE

Öz

Uluslararası iktisat biliminde kıt kaynakların uluslararası boyutta etkin kullanılması amaçlanırken; dış ticaret bilimine mal ve hizmetlerin uluslararası düzeyde alınıp satılması konu olmaktadır. Adam Smith ile başlayan uluslararası ticaret teorileri akımı, David Ricardo ve Michael Porter tarafından geliştirilerek devam etmiştir. Bu çalışma kapsamında Mutlak, Karşılaştırılmalı ve Rekabetçi Üstünlükler Teorileri irdelenmiştir. Çalışmanın amacı söz konusu ticaret teorilerinin kapsam ve geçerlilik bakımından incelenmesi; Smith, Ricardo ve Porter’ın rekabette üstünlük hakkındaki fikirlerinin değerlendirilmesidir. Çalışmada ayrıca, literatürde bu teorilere yönelik yapılan eleştirilere de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Ticaret Teorileri, Mutlak Üstünlükler Teorisi, Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi, Rekabetçi Üstünlükler Teorisi

Kaynakça

• Akkaya, K. (2017). Tarımsal Dış Ticaretteki Serbestleşmenin Seçili Tarım Ürünleri Üzerindeki Etkisi. Kırklareli Üniversitesi SBE İktisat Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Aktan, C. C., & Vural, İ. (2004). Rekabet Gücü ve Türkiye -Türkiye'nin Endüstriyel ve Ulusal Rekabet Gücü-. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu Rekabet Dizisi:2.
• Alptekin, V., & Kasa, H. (2018). Tasarruf Açığı ve AR-GE Harcamalarının Orta Gelir Tuzağına Etkileri: Seçilmiş OECD Ülkeleri Analizi. Eğitim Yayınevi.
• Altay, H., Özcan, S., & Çınar, İ. (2009). Türkiye’nin Avrupa Birliği (15) Pazarında Endüstriler-Arası ve Endüstri-İçi Ticaret Açısından Avantajlı Olduğu Ürün Gruplarının Belirlenmesi: 1995–2007. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(23).
• Arıç, H. (2013). Yeni Bir Dış Ticaret Teorisi Olarak Porter'ın Rekabetçi Üstünlükler Teorisi'nin Yapısı. Kafkas Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(5), 81-97.
• Arıç, K. H. (2011). Ulusal ve Uluslararası Rekabetin Geliştirilmesinde Kümelenme Politik Kayseri Mobilya Sektöründe Bir Uygulama . Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı İktisadi Gelişme ve Uluslararası İktisat Bilim Dalı Doktora Tezi.
• Bayraktutan, Y. (2003). Bilgi ve Uluslararası Ticaret Teorileri. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4(2).
• Coşkun, A. (2014). Dış Ticaret Teorileri Kapsamında Türkiye'nin Rekabet Gücü Üzerine Bir Değerlendirme. Tekirdağ S.M.M.M Odası Sosyal Bilimler Dergisi(3).
• Coşkun, A., & Topuz, H. (2018). Ricardo'nun Karşılaştırmaları Üstünlükler Teorisi: Türkiye, Kolombiya ve Güney Kore Üçlüsünün Sektörel Bazda Uygulamalı Bir Analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi SBE Dergisi, 10(25), 672-685.
• Çakıroğlu, M. (2018). Uluslararası Ticarette Fiyatlandırma Stratejileri. K. Çapraz (Dü.) içinde, II. Intraders Uluslararası Ticaret Kongresi Kongre Kitabı (s. 154-177).
• Çetinkaya, Ö. (2005). Türkiye'nin Rekabetçi Üstünlüğüne Üretici Birliklerinin Katkısı: Tariş Örneği. Adnan Menderes Üniversitesi SBE İşletme Anabilim Dalı Doktora Tezi.
• Çivi, E. (2001). Rekabet Gücü: Literatür Araştırması. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 8(2).
• Dimand, R. W. (2000). Ricardo and International Trade Theory. History of Economic Ideas, 8(3), 7-24.
• Dursun, İ. T. (2021). Michael E. Porter ve Jay Barney'in Rekabet Üstünlüğü İle İlgili Yaklaşımlarının Değerlendirilmesi. Akademik Hassasiyetler Dergisi, 8(15), 189-208.
• Eğilmez, M. (2018). Türkiye'den Örneklerle Makroekonomi (12. Baskı b.). Remzi Kitabevi.
• Falvey, R. E. (1981). Comparative Advantage in a Multi-Faktor World. International Economic Review, 22(2), 401-413.
• Gençoğlu, A. Y. (2013). Ticari Kapitalizmden Sanayi Kapitalizmine: Merkantilizm, Liberalizm ve Marksizm. Toplum Bilimleri Dergisi, 7(14), 79-94.
• Ghoreyshi, S. N. (2014). Türkiye-Rusya Federasyonu Ticaretinde Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisinin Geçerliliği. Atatürk Üniversitesi SBE İktisat Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Gökmenoğlu, S. M., Akal, M., & Altunışık, R. (2012). Ulusal Rekabet Gücünü Belirleyen Faktörler Üzerine Değerlendirmeler. Rekabet Dergisi, 13(4), 3-43.
• Gupta, S. D. (2015). Comparative Advantage and Comparative Advantage; An Economics Perspective and Synthesis. Athens Journal of Business and Economics .
• Güngör, K. (2006). İktisadın Tarihine Kısa Bir Bakış ve Merkantilizmden Günümüze İktisadi Düşünceler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 1-41.
• Gürpınar, K., & Sandıkçı, M. (2008). Uluslararası Rekabetçilik Analizinde Michael E. Porter'ın Elmas Modeli Yaklaşımının Türkiye'deki Bazı Endüstrilerdeki Uygulanabilirliğinin ve Sonuçlarının Araştırılması. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8(15), 105-125.
• Herdem, P. (2014). Rekabet avantajı Sağlamada Bir Araç Olarak Kümelenme: Konya Yazılım ve ARGE Firmaları Üzerine Bir Alan Araştırması. Selçuk Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı.
• Karafakıoğlu, M. (2014). Uluslararası Pazarlama Yönetimi Teori, Uygulama ve Örnek Olaylar (9. Baskı b.). Beta Yayınları.
• Karluk, R. (1973-1974). Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisinin Gelişmekte Olan Ülkeler Yönünden Geçerliliği Üzerine Düşünceler. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 33(1-4), 221-238.
• Kibritçioğlu, A. (2007). Adam Smith'in Uluslararası İktisat Kuramına Katkıları Hakkında. MPRA Paper.
• Kum, H. (1999). Rekabet Gücünü Belirleyen Faktörler: Yeni Yaklaşımlar. Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi(14), 165-178.
• Kutlu, E. (2004). Uluslararası İşletmecilik. (İ. Özalp, Dü.) T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını (Anadolu Üniversitesi Web-Ofset).
• Miral, Z. C. (2006). Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler ve Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne Karşı Rekabet Gücü: Seçilmiş Tarımsal Ürünler İçin Bir Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi SBE Avrupa Birliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Özdemir, A. (2019). Ulusların Rekabetçi Avantajı: Elmas Model Çerçevesi ve Türk Turizm Sektörünün Rekabet Gücü. TESAM Akademi Dergisi, 6(1), 11-41.
• Palacıoğlu, T. (2018). Mutlak Üstünlük ve Bazı Dış Ticaret Teorileri. İstanbul Ticaret Odası/ İstanbul Düşünce Akademisi (İTO/İDA).
• Porter, M. E. (2015). Rekabet Stratejisi Sektör ve Rakip Analizi Teknikleri. (G. Ulubilgen, Çev.) Aura Yayınları.
• Rundassa, M. W., Azene, D. K., & Berhan, E. (2019). Comparative Advantage of Ethiopian Textile and Apparel İndustry. Research Journal of Textile and Apparel, 23(3).
• Sadat, S. A. (2008). Karşılaştırmalı Üstünlükler Kuramı Çerçevesinde Türkiye'nin Eco Pazarında Rekabet Gücünün Analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Genel İktisat Programı Yüksek Lisans Tezi.
• Schumacher, R. (2013). Deconstructing The Theory of Comparative Advantage. World Economic Review, 2, 83-105.
• Seyidoğlu, H. (2013). Uluslararası İktisat Teori, Politika ve Uygulama (18 b.). Güzem Can Yayınları.
• Smith, A. (2017). Ulusların Zenginliği (Cilt 1). (A. Yunus, & M. Bakırcı , Çev.) Alan Yayıncılık.
• Suranovic, S. M. (2007). International Trade Theory and Policy/ Chapter 40. The Theory of Comparative Advantage- Overview. içinde
• Timurçin, D. (2010). Türkiye'de KOBİ'lerin Rekabet Gücü ve Rekabet Gücü ve Rekabet Üstünlüğü Sağlamada Kümelenmenin Etkisi. İstanbul Üniversitesi SBE İktisat Anabilim Dalı Doktora Tezi.
• Timurçin, D. (2010). Türkiye'de Kobi'lerin Rekabet Gücü ve Rekabet Üstünlüğü Sağlamada Kümelenmenin Etkisi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Doktora Tezi.
• Tomanbay, M. (2019). İktisadi Düşüncenin Gelişimi ve İktisat Okulları. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 8(15).
• Tüyen, Z. (2015). Türkiye'de Dış Ticaret Politika ve Uygulamaları. İstanbul Aydın Üniversitesi SBE Ekonomi ve Finans Anabilim Dalı Uluslararası İktisat Programı Yüksek Lisans Tezi.
• Utkulu, U. (2005). Türkiye'nin Dış Ticareti ve Değişen Mukayeseli Üstünlükler. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Vidhi, A., & Turgan , E. (2017). Dış Ticaret ve Büyüme Teorileri, Granger Nedensellik Testi İle Dış Ticaretin Büyüme Üzerindeki Etkisi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(40), 446-453.
• Yaşar, E. (2018). Dünya Ticaretinde Uzmanlaşma ve Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlüklere Göre Benzer Ülke Gruplarının Belirlenmesi. Ş. Önder, & H. Önder içinde, Ekonomi ve Finans Araştırmaları (s. 19-46). Ekin Kitapevi.
• Yıldız, R. S. (2009). Klasik Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi'nin Türkiye'deki Geçerliliğinin Sınanması. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı YLT.
• Yoshii, S., Fujimoto, T., & Shiızawa, Y. (2019). Was Adam smith a Proponent of Absolute Advantage Theory? Aformative history of an urban legend and lessons learned. NUCB Discussion Paper Series(19003).
• Yumuşak, T. (2016). Rekabetin Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi ve Rekabet Araçları. Gazi Üniversitesi SBE İşletme Anabilim Dalı İşletme Bilim Dalı Doktora Tezi.
• Yüksel, E., & Sarıdoğan, E. (2011). Uluslararası Ticaret Teorileri ve Paul R. Krugman'ın Katkıları. Öneri Dergisi, 9(35), 199-206.