HÜKÜMET KONAKLARINA İZMİR VİLAYETİ’NDEN İKİ ÖRNEK: KEMALPAŞA (NİF) VE BAYINDIR HÜKÜMET KONAKLARI

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 22 - 39, 30.12.2022

Rahşan Toptaş

https://doi.org/10.58201/utsobilder.1150639

Cited By: 1

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun merkezi gücünün sembol yapılarının başında gelen hükümet konakları, modernizasyon dönemi kamu mimarisinin önde gelen örnekleri arasındadır. 1839 Tanzimat Fermanı’nın ilanı ile vilayet, sancak ve kazalarda hükümet konağı inşa süreci başlamıştır. Bu süreç etkileri günümüz valilik binalarına kadar sirayet eden kendine has üslup uygulamalarını da beraberinde getirmiştir.
Çalışmalarımız sırasında İzmir Vilayeti’nde dönemin sancak ve kaza merkezlerinin belirlemesi yapılmıştır. Arşiv belgeleri ile gözlemlenen inşa yazışmalarından hükümet konakları tespit edilmeye çalışılmıştır. İzmir Vilayeti’nde hükümet konaklarının tarihsel süreç bakımından 3 farklı dönemde inşa edildiği (Tanzimat ve Meşrutiyet-Cumhuriyet-Günümüz) görülmüştür. Bu 3 dönemden Tanzimat ve Meşrutiyet (1839-1909) dönemlerini kapsayan tarih aralığında kaza merkezlerinde ayakta kalan ve daha önce literatüre konu olmayan iki örnek ile karşılaşılmıştır.
Bayındır ve Kemalpaşa Hükümet konaklarının Sanat Tarihi alanında bilimsel bir çalışmanın konusu olmadığı görülmüştür. İzmir-Kemalpaşa ve İzmir-Bayındır hükümet konakları bu bağlamda ele alınarak tarihi ve sanatsal yönden incelenmiştir. Küçük boyutlu ancak “Nevi-Tarz” şeklinde inşa edildikleri anlaşılmıştır. Bayındır Hükümet Konağı’nın kaza merkezinde bulunan bazı kamu binaları ile benzer plan tipinde olduğu görülmüştür. Kemalpaşa Hükümet Konağı’nın çağdaşları ile benzer plan ve cephe özellikleri taşıdığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Hükümet Konağı, Kemalpaşa, Bayındır, Sanat Tarihi., İzmir, Hükümet Konağı, Kemalpaşa, Bayındır, Sanat Tarihi.

TWO EXAMPLES FROM İZMİR PROVİNCE FOR GOVERNMENT OFFiCES: KEMALPAŞA (nif) AND BAYINDIR GOVERNMENT OFFiCES

Öz

Government offices, the leading symbol structures of the Ottoman Empire’s central power, are among the foremost examples for public architecture during the modernisation period. With the declaration of the Gülhane Rescript of 1839, government office building process started in provinces, banners and townships. This process also brought about idiosyncratic style applications feeding into today’s governor’s buildings.
During our studies, the determination of period’s banner and township centers was carried out in İzmir province. Government Offices were tried to be determined from the construction correspondences observed through archive documents. İt was observed that the government offices in İzmir province had been built in 3 different period’s in terms of historical process (Reforms and constitutionalism- Repuclic- Modern-day)
İt was encountered with the two examples that survived in township centers in the date range involving Reform and Constitutionalism (1839-1909) periods among these 3 periods and had not been discussed in literature before.
İt was seen that Bayındır and Kemalpaşa Government Offices were not subjects for a scientific study in the field of Art History. İzmir-Kemalpasa and İzmir Bayındır Government Offices were examined through a historical and artistic perspective by handling this context. İt was understood that they were constructed compactly but in the form of “New-Style”.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Government Office, Kemalpaşa, Bayındır, Art History., İzmir, Government Office, Kemalpaşa, Bayındır, Art History

Kaynakça

• Avcı, Y. (2017). Osmanlı Hükümet Konakları Tanzimat Döneminde Kent Mekânında Devletin Erki ve Temsili, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Aydın, Ö. (2021). Sultan II. Abdülhamid Dönemi Hükümet Konakları Üzerine Bir Tipoloji Denemesi: Türkiye’deki Örneklerin Plan-Mekân Özelliklerinin Analizi, Girid Mimarlık Planlama ve Tasarım Dergisi, c. 5, sayı:1, 97-128.
• Aydın Vilayeti İstatistik Umum Müdürlüğü, Emlak-ı Emiriye Mebani-yi Umumiye ve Hususiye İstatistiki, İzmir 1335, s.4.
• COA. Şura-yı Devlet, 1379/22, H. Safer 1306-M. 14 Ekim 1888. COA. Şura-yı Devlet, 1385/6, H. 9 Recep 1306-M. 11 Mart 1889.
• COA. Dâhiliye Nezareti Mektub-i Kalemi, 2153/85, H. 13 Şevval 1316/-M. 27 Aralık 1889.
• COA. Dâhiliye Mektub-i Kalemi, 272/2, H. 16 Safer 1312- M. 18 Ağustos 1894.
• COA. Şura-yı Devlet, 2666/3, H. 21 Şevval 1313-M. 5 Nisan 1896.
• COA. Şura-yı Devlet, 2666/3, H. 21 Zilhicce 1317-M. 24 Nisan 1900.
• COA. Şura-yı Devlet, 1409/22, 27, H. 08 Şaban.1318-M. 20 Aralık 1900.
• C.O.A. İrade-i Dâhiliye, 1387/39, H. 2 Cemaziyelahir 1319-M. 16 Haziran 1901.
• COA. Dâhiliye Nezareti Mektub-i Kalemi, 540/72, H. 8 Rebiülahir 1320/-M. 15 Temmuz 1902.
• COA. Dâhiliye Nezareti Mektub-i Kalemi, 598/18, H. 17 Recep 1320-M. 20 Ekim 1902.
• COA. Dâhiliye Nezareti Tesiri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu, 109/60, H. 27 Zilkade 1328/-M. 11 Kasım 1910.
• Duymaz, A. Ş. (2003). II. Abdülhamid İmar Faaliyetleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Gençoğlu, M. (2015). Sultan II. Abdülhamid’in Yurt Dışı Eğitim Politikası. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 4, sayı: 2, 33-73. İzmir İl Yıllığı. (1969), İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Kırıkcı, E. (2012). 19. Yüzyıl İstanbul’unda Osmanlı Devlet Simgelerinin Mimaride Kullanımı. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Mete, Zekai, (2004). “Menteşe”, İslam Ansiklopedisi, c.29, s. 150-152.
• Cezar, M. (1983). Güzel Sanatlar Akademisinden 100. Yılda Mimar Sinan Üniversitesine. Güzel Sanatlar Eğitiminde 100 Yıl, İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları.
• Onur, T. (1988). Mimar Vedat Tek Mimari Kişiliği ve Dönemin Mimarlık Sorunları, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ortaylı, İ. (1984). Osmanlıdan Bugüne Hükümet Konakları. Mimarlık Dergisi, sayı: 84, s. 3-15 Osmanlı Devlet Salnamesi, H. 1273, s. 93.
• Özcan, K. (2006). Tanzimat’ın Kent Reformları: Türk İmar Sisteminin Kuruluş Sürecinde Erken Planlama Deneyimleri. Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi. c. VII, sayı: 2, s. 178.
• Özey, R. (2013). Adalar Denizi Sahilinde Bir Osmanlı Vilayeti; 1913’de Aydın. Marmara Coğrafya Dergisi. sayı: 2, s. 51-59.
• Sadiye Tutsak, “II. Abdülhamid Döneminde Konut İnşasında Bürokratik Süreç ve Uşakta Konut Kültürü”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 21, Ankara 2014, s. 198-201.
• Salname-i Vilayet-i Aydın, H. 1300-M.1884-1885.
• Salname-i Vilayet-i Aydın, H. 1300-M.1884-1885.
• Salname-i Vilayet-i Aydın, H. 1301-M.1885-1886.
• Salname-i Vilayet-i Aydın, H.1303-M. 1887-1888.
• Sevin, E. İ. (2005). Bayındır’da Türk Dönemi Yapıları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Şişman, A. (2004). Tanzimat Döneminde Fransa’ya Gönderilen Osmanlı Öğrencileri. Ankara: Türk Tarih Kurumları Yayınları.
• Tanyeli, G. (2009). Yüzyılın Dönümünde Kentsel Altyapının Modernleşmesi ve Mühendislik. Mimar Kemaleddin ve Çağı: Mimarlık/Toplumsal Yaşam ve Politika, Ankara: Mimarlar Odası Yayınları.
• Toptaş, R. (2016). Muğla ve Milas Örneklerinde II. Abdülhamit Dönemi Hükumet Konakları (1876-1909), Muğla: Milas Belediyesi Yayınları.
• Toptaş, R. (2016). Bergama Hükümet Konağı Örneğinde II. Abdülhamit Dönemi Hükümet Konakları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 9, sayı: 47, s. 411-428.
• Toptaş, R. (2020). II. Abdülhamid Dönemi (1876-1909) Îdâdi Mektepleri (Türkiye Örnekleriyle). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Umar N., Can C. (2019). Adana Vilayeti Hükümet Konakları. Megaron, c.14, sayı: 4, sayfa: 530-543.
• Yazıcı, N. (2019). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Hükümet Konaklarının İnşa Süreci ve Mimarisi Devlet Kapısı. İstanbul: Kitapevi Yayınları.
• Yasak, N. (1996). XIX. Yüzyıl Ortalarında Nif Kazası’nın Toplumsal ve Ekonomik Durumu. (Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Kurşun, Z. (1991). Küçük Mehmed Said Paşa (Siyasi Hayatı, İcraatı ve Fikirleri) 1838-1914, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.