MESLEKİ PROFESYONELLEŞME AÇISINDAN ÖĞRETMENLİK: NİTEL BİR ÇÖZÜMLEME

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 21 - 41, 15.07.2023

Muharrem Gencer

https://doi.org/10.58201/utsobilder.1172349

Öz

Bu araştırma ile öğretmenlerin deneyimlerine dayalı olarak öğretmenlik mesleğinin profesyonelliğine ilişkin algılarının incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, nitel araştırma desenlerinden “olgu bilim” deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu ölçüt örnekleme tekniği ile belirlenen 24 öğretmen oluşturmaktadır. Veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmış ve içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma bulgularına göre öğretmenlik mesleğinin profesyonelliğini olumlu etkileyen unsurların toplumsal hizmet, etik standartlara uyum ve uzmanlık bilgisi; olumsuz etkileyen unsurların ise hizmet içi eğitim, toplumsal statü, hizmet öncesi eğitim, özerklik, meslek örgütleri ve ödül sistemi olduğu belirlenmiştir. Ayrıca mesleğin profesyonelliği üzerinde öğretmenin kendisinin, bakanlığın, öğrenci ve velilerin, deneyimin, okul yönetiminin ve eğitim fakültelerinin rolü olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma bulguları doğrultusunda hizmet içi eğitim faaliyetlerinin veriminin artırılması, mesleğin toplumsal saygı ve itibarının tekrar kazandırılması gibi öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Meslek, Öğretmenlik mesleği, Profesyonellik, Öğretmenlerin deneyimleri, Nitel araştırma

Kaynakça

• Adıgüzel, O., Tanrıverdi, H. ve Sönmez Özkan, D. (2011). Mesleki profesyonellik ve bir meslek unsuları olarak hemşireler örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi. 9(2), 235-259.
• Albayraktaroğlu, S. (2010). Profesyonelleşme olgusu ve mesleki profesyonelleşme açısından Türkiye’de sosyal hizmet mesleği: Sakarya örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Avalos, B. (2011). Teacher professional development in Teaching and Teacher Education over ten years. Teaching and Teacher Education, 27(1), 10–20.
• Aydoğan, İ. (2011). Öğretmenlerin mesleki etik ilkelere uyma düzeylerinin öğrenciler tarafından algılanması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 87-96.
• Bayhan, G. (2011). Öğretmenlerin profesyonelliğinin incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bellis, C., (2000). Professions in society. British Actuarial Journal, 6(2), 317–364.
• Broadbent, J., Dietrich, M. and Roberts, J. (1997). The end of the professions? The restructuring of professional work. ABD and Canada: Routledge.
• Büyükgöze Kavas, A. ve Bugay, A. (2009). Öğretmen adaylarının hizmet öncesi eğitimlerinde gördükleri eksiklikler ve çözüm önerileri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 13-21.
• Celep, C. (1998). Eğitim örgütlerinde öğretmenlerin örgütsel adanmışlığı. Eğitim ve Bilim, 22(108), 56-62.
• Cerit, Y. (2012). Okulun bürokratik yapısı ile sınıf öğretmenlerinin profesyonel davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18 (4), 497-521.
• Cheng, Y. C. (1996). Relation between teachers' professionalism and job attitudes, educational outcomes, and organizational factors. The Journal of Educational Research, 89(3), 163-171.
• Chia, S. K., Diong C. H. and Toh, K. A. (1994). Professional characteristics and teacher professionalism of secondary school teachers. Singapore Journal of Education, 14 (1), 55-66.
• Chisholm, M. A., Cobb, H., Duke, L., McDuffie, C. and Kennedy, W. K. (2006). Instructional design and assessment: Development of an ınstrument to measure professionalism. American Journal of Pharmaceutical Education, 70(4), 1-6.
• Cirhinlioğlu, Z. (1996). Meslekler ve sosyoloji. Ankara: Gündoğan Yayıncılık.
• Coleman, M. R., Gallagher, J. J. and Job, J. (2012). Developing and sustaining professionalism within gifted education. Gifted Child Today, 35(1), 27-36.
• Çekin, A. (2015). İmam-hatip lisesi meslek dersleri öğretmenlerinin profesyonelliği üzerine bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies, 37, 85-100.
• Çelebi, N., Vuranok, T. T. ve Hasekioğlu T. I. (2015). İlk ve ortaokullarda öğretmenlerin ödül sistemine ilişkin görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 75 -104.
• Çetin, M. ve Özalp, U. (2019). Meslek lisesi öğretmenlerinin öğretmen profesyonelliği ve öğretmen liderliğine ilişkin algılarının incelenmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 193-213.
• Çolak, İ. ve Altınkurt, Y. (2017). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 23 (1), 33-71.
• Day, C., Flores, M. A. and Viana, I. (2007). Effects of national policies on teachers’ sense of professionalism: Findings from an empirical study in Portugal and in England. European Journal of Teacher Education, 30(3), 249–65.
• Demirel, Ö. (1989). Yabancı dil öğretmenlerinin yeterlikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4, 5-26.
• Demirkasımoğlu, N. (2010). Defining “Teacher professionalism” from different perspectives. Procedia Social and Behavioral Sciences, 9, 2047–2051.
• Demirkol, M. (2010) İlköğretim okullarında öğretmenlere yönelik okul-temelli hizmet içi eğitim etkinliklerinin değerlendirilmesi. Millî Eğitim Dergisi,188, 158-173.
• Edstam, T. S. (1998). Perceptions of professionalism among elementary school English as a second language teachers. Unpublished Dessertation. USA: The University of Minnesota.
• Eraslan, L. (2012). Günümüzde öğretmen sendikacılığının değerlendirilmesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 1(1), 59-72.
• Evans, L. (1999). Managing to motivate: A guide for school leaders. London and New York: Cassell.
• Gökçe, N. (2011). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının topluma hizmet uygulamalarına ilişkin değerlendirmeleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 176-194.
• Gültekin, M. ve Çubukçu, Z. (2008). İlköğretim öğretmenlerinin hizmetiçi eğitime ilişkin görüşleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 185-201.
• Gündüz, Y., Coşkun, Z. S. (2012). Öğrenci algısına göre öğretmen etik değerler ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 111-131.
• Güneş Karaman, H. ve Erdoğan, Ç. (2016). Türkiye’deki eğitim sendikalarına yönelik bir inceleme: Amaçlar, beklentiler ve sorunlar, Sakarya University Journal of Education, 6(2), 123-140.
• Güven, D. (2010). Profesyonel bir meslek olarak Türkiye’de öğretmenlik. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 27(2), 13-21.
• Haroun, L. (2011). Career development for health professionals: Success in school & on the job. (Third Edition). Oregon: SunRiver.
• Hatipoğlu, A. ve Kavas, E. (2016). Veli yaklaşımlarının öğretmen performansına etkisi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5 (4), 1012-1034.
• Hildebrandt, S. and Eom, M. (2011). Teacher professionalization: Motivational factors and influence of age. Teaching and Teacher Education, 27 (2), 416–423.
• Hoy, W. K. and Miskel, C. G. (1982). Educational administration. (Second Edition). New York: Random Hause.
• Hoyle, E. (1982). The professionalization of teachers: A paradox. British Journal of Educational Studies, 30(2), 161-171.
• Ifanti, A. A. and Fotopoulopou, V. S. (2011). Teachers’ perceptions of professionalism and Professional development: A case study in Greece. World Journal of Education, 1(1), 40-51.
• İlğan, A., Aslanargun, E., Kılıç, Y. and Shaukat, S., (2018). Comparing Turkish and Pakistani teachers’ professionalism. The International Education Journal: Comparative Perspectives, 17(2), 1-15.
• İşgüden, B. ve Çabuk, A. (2006). Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı üzerindeki etkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(16), 59-86.
• Karasu, K. (2001). Profesyonelleşme olgusu ve kamu yönetimi, Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları.
• Knoll, M. K. (1987). Supervision for better instruction. New Jersey: Prentice Hail, INÇ, Englewood Cliffs.
• Koşar, S. (2015). Öğretmen profesyonelizminin yordayıcıları olarak okul müdürüne güven ve öz yeterlik. Eğitim ve Bilim, 40(181), 255-270.
• Miles, B. M. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. London: Sage.
• Parsons, T. (2010). Essays in sociological theory. New York: Free Press.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. (Fourth Edition). Los Angeles: Sage Publications.
• Pavlin, S. and Kogovsek, T. (2007). Qualitative and quantitative approaches to the measurement of complex social phenomena: A case of occupational professionalisation. Metodološki Zvezki, 4(2), 99-115.
• Pearson, L. C. and Moomaw, W. (2005). The relationship between teacher autonomy and stress, work satisfaction, empowerment, and professionalism. Educational Research Quarterly, 29(1), 38-54.
• Pepeler, E., Keskin, A. ve Ayhan, F. (2016). Sınıf öğretmenlerinin MEB hizmet içi eğitim uygulamalarına ilişkin görüşleri (Adıyaman ili örneği). Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 208-217.
• Pieczka, M. (2000). Objectives and evaluation in public relations work: What do they tell us about expertise and professionalism? Journal of Public Relations Research, 12(3), 211-233.
• Sabancı, A. (1999). Ödül sisteminin ilköğretim okullarındaki öğretmenler ve müdür yardımcıları için önem derecesi, gereksinimleri karşılama ve iş doyumu sağlama düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19, 363–391.
• Sachs, J. (1997). Reclaiming the agenda of teacher professionalism: An Australian experience. Journal of Education for Teaching, 23(3), 263-275.
• Sakin, A. (2007). Okul öncesi öğretmenlerin mesleki etik davranışlar hakkındaki görüşleri ile ahlaki yargı düzeyleri ve öğretmenlik tutumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Santoro, N., Reid, J., Mayer, D. and Singh, M. (2012). Producing ‘quality’ teachers: The role of teacher professional standards. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 40 (1), 1–3.
• Seçer, Ş. (2009). Profesyonel mesleklere ve profesyonel bireylere güven, Kamu-İş, 10(4), 247-277.
• Sözen, S.(2004). Polis ve profesyonellik. Polis Bilimleri Dergisi, 6 (3-4), 115-130.
• Sullivan, W. M. (2000). Medicine under threat: Professionalism and professional identity. CMAJ, 162(5), 673-675.
• Swetnam, L. A. (1992). Media distortion of the teacher ımage. The Clearning House, 66(1), 30-32.
• Şanal, M. (1999).Toplumsal değişim süreci içerisinde öğretmenler ve öğretmen rollerindeki değişmeler. Eğitim Yönetimi, 17, 53-64.
• Şentürk, C. (2009). Öğretmenlik mesleğinde etik. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 10 (111), 25-31.
• TEDMEM (2014). Öğretmen Gözüyle Öğretmenlik Mesleği. (Rapor Dizisi: 3). Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları.
• Tichenor, M. S. and Tichenor, J. M. (2004). Understanding teachers’ perspectives on professionalism. The Professional Educator, 27, 89–95.
• Toh, K. A., Diong, C. H., Boo, H. K. and Chia, S. K. (1996). Determinants of teacher professionalism. British Journal of In-Service Education, 22(2), 231-244.
• Tschannen-Moran, M. (2009). Fostering teacher professionalism in schools the role of leadership orientation and trust. Educational Administration Quarterly, 45(2), 217-247.
• Uçar, İ. ve İpek, C. (2006). İlköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin MEB hizmet içi eğitim uygulamalarına ilişkin görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, III(I), 34-53.
• Uzun, S., Paliç, G. ve Akdeniz, A. R. (2013). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin profesyonel öğretmenliğe ilişkin algıları. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (35), 128-145.
• Van De Camp K., Vernooij-Dassen M. J. F. J., Grol R. P. T. M. and Bottema B. J. A. M. (2004). How to conceptualize professionalism: A qualitative study. Med Teach, 26(8), 696–702.
• Van Manen, M. (2016). Researching lived experience: Human science for an action sensitive pedagogy. (Second Edition). London and New York: Routledge.
• Vural Akıncı, Z. B. ve Coşkun, G. (2011). Kurumsal sosyal sorumluluk ve etik. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1, 61-87.
• Whitty, G. (2000). Teacher professionalism in newtimes, Journal of In- Service Education, 26(2), 281-295.
• Yayla, D. ve Sayın, M. (2006). Milli eğitim bakanlığının hizmet içi eğitim faaliyetlerinin değerlendirilmesi. Ankara: MEB Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, M. C. (2008). İlköğretim okulu öğretmen ve yöneticilerinin öğretmenlerin ödüllendirilmesine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 56, 663-690.
• Yirci, R. (2017). Öğretmen profesyonelliğinin önündeki engeller ve çözüm önerileri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 503-522.
• Yuwono, G. and Harbon, L. (2010). English teacher professionalism and professional development: Some common issues in Indonesia. The Asian EFL journal, 12(3), 145–163.