Uygur Halk Edebiyatının Milli Kimlik İnşasındaki Rolü Üzerine

Yıl 2019, Sayı: 14, 135 - 141, 25.12.2019

Alimcan İnayet

Öz

Milletlerin inşasında belirleyici etkenlerin birisi
dildir. Dil bu süreçteki işlevini edebi eserlerle ifa eder. Okuma-yazma
oranının düşük olduğu topluluklarda ise bu görevi sözlü kültür ürünleri yerine
getirir. Edebi ürünler, ister yazılı edebiyat ürünleri olsun, isterse sözlü
kültür ürünleri olsun, halkın ruhunu, yani milli bilinci barındırır. Bu
bağlamda Uygur Türklerinin milli kimliğinin inşasında mitlerin, efsanelerin,
destanların, halk şarkı ve türkülerinin, masal, fıkra ve atasözlerinin de
merkezi ve etkin rolü vardır. Dolayısıyla Uygur halk edebiyatı sadece bilimsel
araştırmanın nesnesi olarak değil, milli kimlik ve milliyetçilik ideolojisi
açısından da son derece önemli bir alan olarak görülmelidir.

Anahtar Kelimeler

Uygur, mif, milli kimlik, dil

Kaynakça

• ئاندېرسون، بەنېدىكت (2014) . خىيالىي جامائەتلەر . ئىستانبۇل: مېتىس نەشرىياتى. Anderson, Benedict2014). ). Hayali Cemaatler. İstanbul: Metis Yayınlarıئارات، رېشىت راخمەتى (1987). ماقالىلار. 1-توم. نەشىرگە تەييارلىغۇچى: ئوسمان پىكرى سەرتقايا. ئەنقەرە: تۈرك مەدەنىيەتى تەتقىقات ئىنستىتۇتى. Arat, Reşid Rahmeti (1987). Makaleler, Cilt 1. Yayına Hazırlayan: Osman Fikri Sertkaya. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.چوبانئوغلۇ، ئۆزقۇل (2000). " بىلىم پەلسەپىسى جەھەتتىن فولكلور ۋە فولكلور بىلىمىنىڭ تېلېولوگىيىلىك كەچۈرمىشلىرى". فولكلور/ ئەدەبىيات. 24-سان، 27-42-بەتلەر. Çobanoğlu, Özkul (2000). “Bilim Felsefesi Bağlamında Halkbilimi ve Halk Bilimsel Bilginin Teleolojik Serüveni”. Folklor/Edebiyat, 2000/4, S.24, ss. 27 – 42.ئەنئەنىنىڭ ئىجادى (2006). تۈزگىچلەر: خوبسباۋن،ئېرىك – ترېرېنسە رانگېر. ئىستانبۇل: ئاگورا كىتاپلىگى. Geleneğin İcadı (2006). Derleyenler: Hobsbawm, Eric – Terence Ranger. İstanbul: agora kitaplığı.گەللنېر،ئەرنېست (2013). ئۇلۇسلار ۋە ئۇلۇسچۇلۇق. ئىستانبۇل: ھىل نەشرىياتى.Gellner, Ernest (2013). Uluslar ve Ulusçuluk. İstanbul: Hil Yayınları. قاپلان، مەھمەت (1979). ئوغۇز قاغان داستانى. ئىستانبۇل: دەرگاھ نەشرىياتى. Kaplan, Mehmet (1979). Oğuz Kağan Destanı. İstanbul: dergah yayınları.كاشغەرىي، مەھمۇد (2012). تۈركىي تىللار دىۋانى. ئۈرۈمچى: شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى. كۆسئوغلۇ، نەۋزات (1992). مىللىي مەدەنىيەت ۋە مىللىي كىملىك. ئىستانبۇل: ئۆتۈكەن نەشرىياتىKösoğlu, Nevzat (1992). Milli Kültür ve Kimlik. İstanbul: Ötüken Neşriyatı.ئۆگەل، باھائەددىن (2003). تۈرك مىفولوگىيىسى. 1-توم. ئەنقەرە: تۈرك تارىخ جەمىيەتى نەشرىياتى. Ögel, Bahaeddin (2003). Türk Mitolojisi, 1. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.ئۆمەر، ئۇچقۇنجان (2009). ئۇيغۇر خەلق تارىخىي قوشاقلىرى قامۇسى. ئۈرۈمچى: شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى نەشرىياتى.ئۆزتۈركمەن، ئارزۇ (2009). تۈركىيەدە فولكلور ۋە مىللىيەتچىلىك. 3-نەشرى. ئىستانبۇل: ئىلەتىشىم نەشرىياتى. Öztürkmen, Arzu (2009). Türkiye’de Folklor ve Milliyetçilik. 3. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları. رېنان، ئەرنېست (1946). نۇتۇقلار ۋە مۇنازىرىلەر. ئەنقەرە: ساكاريا مەتبەئەسى. Renan, Ernest (1946). Nutuklar ve Konferanslar (Discours et Conferences). Ankara: Sakarya Basımevi.سمىتخ، ئانتخوني (2014). مىللىي كىملىك. 7-نەشرى. ئىستانبۇل: ئىلەتىشىم نەشرىياتى. Smith, Anthony D (2014). Milli Kimlik. 7. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.سمىتخ، ئانتخوني (2013).مىللەتچىلىك. نەزەرىيە، ئىدېولوگىيە، تارىخ. تەرجىمە قىلغۇچى: ئۈمىت خۈسرەۋ يولسال. ئەنقەرە: ئاتىف نەشرىياتى. Smith, Anthony D.,(2013). Milliyetçilik, Kuram. İdeoloji.Tarih, Çeviren: Ümit Hüsrev Yolsal. Ankara: Atıf Yayınları. تىمۇرتاش، ك. فارۇق (1927). تىل داۋاسى ۋە زىيا گۆكئالپ. ئىستانبۇل: فاكۇلتېتلار مەتبەئەسى. Timurtaş, K. Faruk (1927). Dil Davası ve Ziya Gökalp. İstanbul: Fakülteler Matbaası. ۋېبېر، ماكس (2004). سوتسىيولوگىيە ھەققىدە ماقالىللار. تەرجىمە قىلغۇچى: تاخا پارلا. 6-نەشرى. ئىستانبۇل: ئىلەتىشىم نەشرىياتى. Weber. Max (2004). Sosyoloji Yazıları. Çeviren: Taha Parla. 6. Baskı, İstanbul: İletişim yayınları.
• زۇنۇن، مەھەممەت – ئابدۇكېرىم راخمان (1982). ئۇيغۇر خەلق ئەدەبىياتىنىڭ ئاساسلىرى. ئۈرۈمچى: شىنجاڭ خەلق ناشرىياتىئابدۇخالىق ئۇيغۇر شېئىلىرى (1987). ئۈرۈمچى: شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى. ئۇيغۇر ئەدەبىيات تارىخى 2 (2006). بېيجىڭ: مىللەتلەر نەشرىياتى.