State-Religion Relations in the Context of the Sultan- Tariqa Relations in the Era of Bayezid II

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 55 - 75, 12.11.2017

Mustafa Demir

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.351419

Cited By: 2

Öz

It’s
known that Ottoman sultans had  strict
relationship with sufis . However,
the relation of some had remarkable compare to others. II. Bayezid, the veli-like Saint-, for example, was fond
of  mystic way of Islam, as far as
understood. On the other hands, there was a problem to solve; Was Bayezid’s
affiliation with Şeyhs-saints- or sufis
pave the way of political gaming area for him or not? This article search
for the connection of sultans political maneuver with his friendship to the sufis.

Anahtar Kelimeler

II. Bayezid, Tariqa, Khalveti, Bektashi, Shah Ismail

II. Bayezid Devrinde Padişah Tarikat İlişkisi Bağlamında Devlet-Din İlişkisi

Öz

Osmanlı
Padişahlarının sufi çevrelerle kurdukları yakın ilişkiler cümleye malumdur.
Ancak kimi padişahların bu yakınlıkları diğerlerine nazaran dikkat çekici boyuttadır.
II. Bayezid-ı veli hükümdarlığı yıllarında İslam’ın mistik yanına gönül vermiş
gibi görünmektedir. Kimi şeyhlerle kurduğu temasların ise padişaha siyasi
açıdan bir oyun alanı açıp açmadığı üzerinde düşünülmesi gereken bir
problemdir. Bu makale II. Bayezid’in sufilerle ilişkilerini ele alırken
padişahın siyasi hamlelerinin bu yakınlıkla bağlantısını aramaktadır. 

Anahtar Kelimeler

II. Bayezid, Tarikat, Halveti, Bektaşi, Şah İsmail

Kaynakça

• Abdullah Veliyüddin Bursevî, Menâkıb-ı Eşrefzâde, haz. Abdullah Uçman, Kitabevi Yay. , İstanbul 2009
• Abdurrahman Câmi, Nefâhatü'l-Üns , ter. ve şerh.Lamii Çelebi, yay. Haz.Süleyman Uludağ, Mustafa Kara, Marifet Yayınları, İstanbul 2008
• Aksu, Hüsamettin, “Hurufilik”, TDVİA, c.XVIII., İstanbul 1998, s.408-412
• Algar, Hamid, “The Naqshbandi Order : A Preliminary Survey of its History and Significance”, Studia Islamica, 44 ( 1976 ), s.123-152
• 16. Asırda Yazılmış Grekçe Anonim Osmanlı Tarihi, haz. Şerif Baştav, ADTCF Yay., Ankara 1973
• Ayvansaryi Hüseyin Efendi,Ali Satı EfendiSüleyman Besim Efendi,Hadikatü'l- Cevami / İstanbul Camileri ve Diğer Dini- Sivil Mimari Yapılar , haz.Ahmet Nezih Galitekin, İşaret Yayınları, İstanbul 2001
• Azamat, Niaht, “ Kadiriyye”, TDVİA, c.24, İstanbul 2001, s. 131-136
• Barkan, Ömer Lütfi, “ Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakflar ve Temlikler .İstila Devirlerinin Türk Dervişleri ve Zaviyeler”, VD,2, 1942, s.279-386
• Barnes , Jhon Robert, “ The Dervish Order in the Ottoman Empire “, The Dervish Lodge : Architecture, Art and Sufism in Ottoman Turkey, ed. Raymond Lifchez, Universtiy of California Press, Los Angeles 1992, s.33-49
• II. Bayezid Dönemine Ait 906/1501 Tarihili Ahkam Defteri, nşr. İlhan Şahin- Feridun M. Emecen), İstanbul 1994
• Bayramoğlu, Fuat-Azamat, Nihat, “Bayramiyye “, TDVİA , c.5., İstanbul 1992, s.269-273
• Beldiceanu-Steinherr, Iréne, “ Osmanlı Tahrir Defterlerinde Seyyid Ali Sultan : Heterodoks İslam'ın Trakya'ya Yerleşmesi”, Sol Kol : Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia (1380-1699) ,ed. Elizabeth A. Zachariadou, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999
• Bryer, Anthony, “ Greek Historians on the Turks : The Case of the First Byzantine-Ottoman Marriage”, The Writing of History in Middle Ages, ed. R.H.C. Davis and J.M. Wallece-Hadrill, Oxford: Clarendon Press, s.471-493
• Cahen, Claude, Osmanlılardan Önce Anadolu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2011
• Clayer, Nathalie, Mystiques, état et Société Les Halvetis dans l'aire balkanique de la fin du XVe siècle à nous jours, Leiden 1994
• Çayıroğlu, Mehmet, “ Kayseri'de Kiatabelerinden XV. ve XVI. Yüzyıllarda Yapıldığı Anlaşılan ilk Osmanlı Yapıları”, Vakıflar Dergisi, XIII. Sayı
• Emecen, Feridun M., İmparatorluk Çağının Osmanlı Sultanları : Bayezid (II)-Yavuz-Kanuni, İsam, İstanbul 2011
• Evliya Çelebi bin Derviş Mehmed Zilli, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, haz. Robert Dankoff-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, I. Kitap, Y.K.Y., İstanbul 2006
• Faroqhi, Suraiya, “16-18. yüzyıllarda Orta Anadolu'da Şeyh Aileleri” , Türkiye İktisat Tarihi Semineri: Metinler / Tartışmalar, 8-10 Haziran 1973 , ed. Osman Okyar, H.Ünal Nalbantoğlu, Hacettepe Üniversitesi Yay., Ankara 1973
• Gölpınarlı, Abdulbaki, Hurufilik Metinleri Katoloğu, TTK, Ankara 1989
• ________, Mevlânâ'dan Sonra Mevlevilik, İnkılap Kitapevi ,İstanbul 2006
• Gündüz, İrfan, Osmanlılarda Devlet-Tekke Münasebetleri, Seha Neşriyat, İstanbul 1989
• Hammer, Joseph von, Osmanlı Tarihi, çev. Mehmet Ata, c.I., MEB, İstanbul 1991
• Haslucks, F.W., Christianity and Islam Under the Sultans,ed. Margaret M. Hasluck, Vol I, The Isıs Press, İstanbul 2000
• Hoca Sadettin Efendi, Tacü't-Tevarih, haz. İsmet Parmaksızoğlu,c.V., Kültü Bakanlığı Yay., Ankara 1992
• Hüseyin Hüsameddin , Amasya Tarihi, yay. haz. Mesut Aydın-Güler Aydın, Amasya 2007
• İbn-i Kemal, Tevârih-i Âl-i Osmân, VIII. Defter, haz. Ahmet Uğur, TTK, Ankara 1997
• İnalcık, Halil, The Ottoman Empire : The Classical Age:1300-1600, New York 1973
• _____, “ The Status of the Greek Orthodox Patriarch under the Ottomans” , Turcica, XX-XXII ( 1991 ), s.407-436
• _____, “ Dervish and Sultan : An Analysis of the Otman Baba Vilayetnamesi ”, The Middle East and the Balkans under the Ottoman Empire. Essays on Economy and Society, Bloomington 1993, s.19-36
• _____, “ Aşıkpaşazade Tarihi Nasıl Okunmalı ?” , Söğüt'ten İstanbul'a Osmanlı Devletinin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar, der. Oktay Özel, Mehmet Öz, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara 2000, s. 124
• _____, Devlet-i 'Aliyye : Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I. Klasik Dönem (1302-1606) : Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul 2010
• Jütte, Robert, Poverty and Deviance in Early Modern Europe, Cambridge University Presss 1994
• Kara, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergah Yay., İstanbul 2006
• ____, Metinlerle Osmanlılarda Tasavvuf ve Tarikatlar, Sır Yayıncılık, İstanbul 2004
• Karamustafa, Ahmet T., Tanrının Kuraltanımaz Kulları / İslam Dunyasında Derviş Toplulukları 1200-1550, Yapı Kredi Yayınları , İstanbul 2011
• Khoury, Dina Rizk, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Taşra Toplumu : Musul 1540-1834, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2008
• Kissling, Hans Joachim, “Sultan Bâyezîd II ve Françesko II Gonzaga” , Türkiyat Mecmuası, 1968, XV, s. 47-73
• Köprülü , F.-F.Babainger,Anadoluda İslamiyet, İnsan Yayınları, İstanbul 2003
• _______, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Akçağ Yay. , Ankara 2009
• Kuşeyri, Abdulkerim, Kuşeyri Risalesi, haz. Süleyman Uludağ, Dergah Yay. , İstanbul 2009
• Le Gall, Dina, The Ottoman Naqshbandiyya in the pre-Mujaddidi Phase: A study in Islamic religious culture and its transmission, P.h.d thesis, Princeton Universty, 1992
• ______ , A Culture of Sufism : Naqshbandis in the Ottoman World, 1450-1700, New York 2005
• Mélikoff , Iréne, “14.-15. Yüzyıllarda İslam Heterodoksluğunun Trakya'ya ve Balkanlara Yerleşme Yolları”, Sol Kol : Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia (1380-1699) ,ed. Elizabeth A. Zachariadou, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999, s. 178-191
• Menavino, Giovan Antonio, Türklerin Hayatı ve Adetleri Üzerine Bir İnceleme, çev.Harun Mutluay, Dergah Yay. , İstanbul 2011
• Mevlana Mehmed Neşri, Cihannümâ , Osmanlı Tarihi (1288-1483 ) kısmı, haz. Necdet Öztürk, Çamlıca Yay. , İstanbul 2008
• Mustafa Âli Efendi, Kitâbü't-Târih-i Künhü'l-Ahbâr, I. Cilt II. Kısım, haz.Ahmet Uğru, Ahmet Gül, Musfata Çuhadar, İbrahim Hakkı Çuhadar, Kayseri 1997
• 3 Nolu Mühimme Defteri ( 966-968/ 1558-1560 ) , Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını : 12, Ankara 1993
• Ocak, Ahmet Yaşar, “ Kalenderi Dervishes and Ottoman Administration from the Fourteenth to the Sixteeth Centuries” , Manifestations of Sainthood in Islam, ed. Grace Martin Smith-Carl W. Ernst, The Isıs Press, İstanbul 1993
• ____, “ Kutb ve İsyan: Osmanlı Mehdici ( Mesiyanik ) Hareketlerinin İdeolojik Arkaplanı Üzerine Bazı Düşünceler”, Türkiye Sosyal Tarihinde İslamın Macerası, Timaş Yayınları, İstanbul 2000, s.44-57
• ____, “ Osmanlı Kaynaklarında ve Modern Türk Tarihçiliğinde Osmanlı-Safevi Münasebetleri (XVI.-XVII. Yüzyıllar )” , Belleten, C.LXVI (246) , TTK, Ağustos 2002, s.503-516
• ____, “ Babailer İsyanından Kızılbaşlığa : Anadolu'da İslam Heterodoksisinin Doğuş ve Gelişim Tarihine Kısa bir Bakış” , Türk Sufiliğine Bakışlar, İletişim Yayınları, İstanbul 2007, s. 252-290
• ____, “Türkiye Tarihinde Merkezi İktidar ve Mevleviler (XIII-XVIII. Yüzyıllar)”, Türk Sufiliğine Bakışlar, İletişim Yayınları , İstanbul 2007, s.148-160
• ____, “Türkiye Tarihinde Siyasal Otorite ve Sufi Çevreler : Genel Bir Analitik Bakış (XIII.-XVII. Yüzyıllar )”, Osmanlı Sufişiğine Bakışlar, Timaş Yay., İstanbul 2011
• ____, “Osmanlı İmparatorluğunda Din, 14.-17. Yüzyıllar”, Yeni Çağ Anadolusunda İslamın Ayak İzleri : Osmanlı Dönemi , Kitap Yayınevi, İstanbul 2011, s.84-147
• Oruç Beğ Tarihi, haz. Necdet Öztürk, Çamlıca Yay. , İstanbul 2008
• Osmanlılarda Sağlık, II.Cilt , ed. Coşkun Yılmaz, Necdet Yılmaz, İstanbul 2006
• Öngören, Reşat, Osmanlılarda Tasavvuf ; Anadolu'da Sûfîler ,Devlet ve Ulemâ (XVI. Yüzyıl) , İz Yayıncılık , İstanbul 2003
• Safi ,Mevlana Ali Bin Hüseyn, Reşahat Ayn-el Hayat, haz. N.Fazıl Kısakürek, İstanbul 1991
• Schimmel, Annemarie, İslamın Mistik Boyutları, çev. Ergun Kocabıyık, Kabalcı Yay. , İstanbul 2004
• Vicdâni, Sâdık, Tomâr-ı Turûk-ı 'Aliyye (Tarikatlar ve Silsileleri ), yay. haz. İrfan Gündüz, Enderun Kitabevi, İstanbul 1995
• Tanrıkorur, Barihüda, “ Mevleviyye”, TDVİA, c.29, Ankara 2004, s.468-474
• Taşköprülüzade İsamüddin Ebu'l-Hayr Ahmed Efendi , eş-Şakâiku'n-Nu'maniyye fî ulemâi'd -Devleti'l-Osmâniyye, haz.Muharrem Tan, İz Yay., İstanbul 2007
• Trimingham, J. Spencer, The Sufi Orders in Islam, The Clarendon Press, Oxford 1971
• Uzunçarşılı, İ.Hakkı, Büyük Osmanlı Tarihi, C.II. , Ankara