British Military Intelligence Reports in the Gallipoli Campaign

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 252 - 320, 09.03.2020

Mehmet Kıbıl

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.670213

Cited By: 2

Öz

British Intelligence Service, one of the oldest intelligence service known in the history, has extensively engaged in intelligence activities in the Ottoman Empire during the World War I and collected military, political, economic and geographical information and reported them to the government offices.
Prior to and during the course of Gallipoli Campaign, British Military Intelligence prepared numerous detailed reports about general status of Turkish army, locations of the troops, their quantities and qualities, geographical features of the Gallipoli peninsula. Such military intelligence reports were not only about the Gallipoli Campaign but also provided detailed information about the incidents in several regions of Ottoman Empire. It closely followed up the social, economic and political developments, especially in Istanbul, the capital. It is understood that intelligence was received from the agents in important centers such as Istanbul, Izmir, Syria, European living in such places and minorities, residing around Istanbul and Gallipoli. Another important intelligence source is the statements of Turkish prisoners and deserters.
In general terms, while such intelligence reports contained false information, depending on the intelligence source, the significant majority of the reports were considerably important and useful. There are no academic studies on this subject before in Turkey. The effect of British military intelligence reports on the course of the campaign and comparing such information with Turkish side are important for better understanding of the battles.

Anahtar Kelimeler

Gallipoli Campaign, Military Intelligence, First World War, Gallipoli, Intelligence Activities

Çanakkale Muharebelerinde İngiliz Askeri İstihbarat Raporları

Öz

Tarihte bilinen en eski istihbarat birimlerinden olan İngiliz Gizli Servisi, I. Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı topraklarında yoğun şekilde istihbarat faaliyetlerinde bulunmuş ve savaş boyunca askeri, siyasi, ekonomik ve coğrafi bilgiler elde ederek bunları raporlar halinde ilgili makamlara sunmuştur.
Çanakkale Muharebeleri başlamadan önce ve muharebeler devam ederken İngiliz Askeri İstihbaratı Türk ordusunun genel durumu, birliklerin pozisyonları, bu birliklerin nitelikleri ve nicelikleri ve Gelibolu Yarımadası’nın coğrafi özellikleri gibi pek çok konuyla ilgili çok sayıda detaylı rapor hazırlamıştır. Bu askeri istihbarat raporlarının içeriği sadece Çanakkale Muharebeleri ile sınırlı kalmamış, Osmanlı Devleti’nin çeşitli bölgelerinde yaşanan hadiselerle ilgili bilgiler de ayrıntılarıyla verilmiştir. Özellikle başkent İstanbul’da yaşanan toplumsal, ekonomik ve siyasi gelişmeler yakından takip edilmiştir. İstihbarat bilgilerinin İstanbul, İzmir, Suriye gibi önemli merkezlerde bulunan ajanlar, buralarda yaşayan Avrupalılar ve özellikle İstanbul ve Gelibolu çevresinde yaşamış azınlıklar tarafından verildiği anlaşılmaktadır. Diğer önemli istihbarat kaynağı da Türk esir ve kaçakların ifadeleridir.
Genel olarak bakıldığında bu istihbarat raporları, kimin verdiğine göre değişmekle birlikte çeşitli yanlış bilgiler içerse de, raporların önemli bir kısmı son derece önemli ve işe yarar bilgiler vermektedir. Türkiye’de daha önce bu konuda akademik bir çalışma yapılmamıştır. Dolayısıyla, Türkiye’de tamamı ilk kez bu makalede yayınlanacak olan askeri istihbarat raporlarının savaşın gidişatına olan etkisi ve bu bilgilerin Türk tarafıyla karşılaştırılarak incelenmesi muharebelerin daha iyi anlaşılması açısından önem arz eder.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale Savaşı, Askeri İstihbarat, I. Dünya Savaşı, Gelibolu, İstihbarat Faaliyetleri

Kaynakça

• The National Archives W.O. 157/668-678. W.O. 301/499. W.O. 301/500. W.O. 95/4263, Mart 1915, EK-10. W.O. 95/4276, 2 Ağustos 1915. W.O. 95/4276, 31 Ağustos 1915. W.O. 95/4276, 9 Temmuz 1915. W.O. 95/4276, 20 Temmuz 1915. W.O. 95/4276, 24 Temmuz 1915. W.O. 95/4276, 29 Temmuz 1915. W.O. 95/4276, 1 Eylül 1915. W.O. 95/4276, 4 Eylül 1915. W.O. 95/4277, 8 Ekim 1915. W.O. 95/4277, 15 Ekim 1915. W.O. 95/4278, 5 Aralık 1915. W.O. 95/4278, 8 Aralık 1915. W.O. 95/4280, Mayıs 1915, EK-36, EK-37. W.O. 95/4280, 14 Nisan 1915. W.O. 95/4283, 1Ekim 1915. W.O. 95/4283, 6 Ekim 1915. W.O. 95/4283, 12 Ekim 1915. W.O. 95/4283, 20 Ekim 1915. W.O. 95/4283, Ekim 1915, EK-11. W.O. 95/4283, 28 Kasım 1915. W.O. 95/4304, 14 Nisan 1915. W.O. 95/4304, Nisan 1915, EK-1., EK-2., EK-4., EK-5., EK-6., EK-7., EK-8., EK-9. W.O. 95/4304, Mayıs 1915, EK-14., EK-15., EK-23., EK-30., EK-32., EK-34. W.O. 95/4304, 16 Mayıs 1915, No:4. W.O. 95/4304, 17 Mayıs 1915, No:5 W.O. 95/4304, 19 Mayıs 1915. W.O. 95/4304, 19 Mayıs 1915, No:7 W.O. 95/4304, 22 Mayıs 1915, No:10. W.O. 95/4304, 23 Mayıs 1915, 25 Mayıs 1915, 26 Mayıs 1915, 28 Mayıs 1915, 29 Mayıs 1915. W.O. 95/4304, 1 Haziran 1915. W.O. 95/4304, Muhtelif İstihbarat Bülteni, EK-1, EK-34. W.O. 95/4305, Eylül 1915, EK-2., EK-3., EK-4., EK-6., EK-7. W.O. 95/4305, 6 Ekim 1915. W.O. 95/4305, 12 Ekim 1915. W.O. 95/4305, 15 Ekim 1915. W.O. 95/4305, 23 Ekim 1915. W.O. 95/4305, Ekim 1915, EK-14 W.O. 95/4313, Ağustos 1915, Ek-1. W.O. 95/4313, 28 Eylül 1915. W.O. 95/4313, Aralık 1915, Ek-1. Kitap ve Makaleler ALBAYRAK, Muzaffer -Vahdettin Engin, Kut'ül Amare Zaferi 1916, İstanbul 2017. AŞAR, Servet, “Çanakkale Savaşında İstihbarat ve Propaganda”, http://canakkalesavaslari.comu.edu.tr/viewer ATABEY, Figen, Çanakkale Muharebelerinin Deniz Cephesi, Ankara 2014. Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi, C.V, Kitap I-II-III, Ankara 2012. BÜYÜKTUĞRUL, Afif, Osmanlı Deniz Harp Tarihi, C.III, İstanbul 1983. CALLWELL, Charles Edward, Experiences of a Dug-Out 1914-1918, London 1920. CHASSEAUD, Peter-DOYLE, Peter, Grasping Gallipoli, Terrain, Maps and Failure at the Dardanelles 1915, İngiltere 2005. ELDEM, Vedat, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomisi, Ankara,1994. ERDEMİR, Lokman, I. Dünya Harbi’nin İstanbul’da Sosyal Hayata Etkisi, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti, İstanbul,2015. ERDEMİR, Lokman, Çanakkale Savaşı Siyasi, Askeri ve Sosyal Yönleri, İstanbul 2009. GÖZCÜ, Alev, “I. Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti’nin Gündelik Hayatından Kesitler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVI/32 (2016-Bahar), s.133-169. HERBERT, Aubrey-Henry Morgenthau, Çanakkale Devler Ülkesinde Devler Savaşı, , Çev:Seyfi Say, İstanbul 2007. JEFFERY, Keith MI6-The History of the Secret Intelligence Service 1909-1919, England 2010. KARATAŞER, Büşra, “Birinci Dünya Savaşı ve Mütareke Döneminde İstanbul'un İaşesi”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Haziran 2014, s.97-114. KIBIL, Mehmet, Çıkarmadan Tahliyeye Arıburnu-Anafartalar Muharebeleri, İstanbul 2017. KOÇAK, Kamil, “Mısır’ın Fransızlar Tarafından İşgali ve Tahliyesi (1798-1801)”, SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, 2008-II, s.141-183. KON, Kadir, “Almanya’nın İslam Stratejisi Mimarlarından Max Von Oppenheim ve Bu Konudaki Üç Memorandumu”, Tarih Dergisi, Sayı 53, (2011/1), s.211-252. LITTLE, Peter, Men of Gallipoli, England 1988. MACKENZIE, Compton, Gallipoli Memories, New York 1930. OGLANDER, Aspinall, Büyük Harbin Tarihi Gelibolu Askeri Harekâtı, C. I-II, Haz.: Metin Martı, İstanbul 2005. ÖZBAY, Kemal, Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri I-II, İstanbul 1976. PEHLİVANLI, Hamit, “Çanakkale Muharebeleri Sırasında Müttefiklerin Propagandası ve Karşı Propaganda”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: VII / Temmuz 1991 / Sayı: 21, s.535-552. PRESLAND, John, Deedes Bey-A Study of Sir Wyndham Deedes 1883-1923, Londra 1942. ROBERTSON, William, Soldiers and Statesmen 1914-1918, Vol. 1, London 1926. SANDERS, Liman von, Türkiye’de Beş Yıl, Çev: Eşref Bengi Özbilen, İstanbul 2018. SARISAMAN, Sadık, I. Dünya Savaşı'nda Türk Cephelerinde Beyannamelerle Psikolojik Harp, Ankara 1999. SAYILIR, Burhan, Çanakkale Savaşları Sırasında Casusluk Olayları ve Türklerin Casusluk Olaylarına Karşı Aldıkları Tedbirler, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Ağustos 2006, Yıl:4, Sayı:8, s.100-108. SELÇUK, Mustafa, Çanakkale Seferberliği, Savaş, Eğitim, Cephe Gerisi, İstanbul 2016. SUNATA, İsmail Hakkı, Gelibolu’dan Kafkaslara Birinci Dünya Savaşı Anılarım, Haz.: Kansu Şarman, İstanbul 2003. STEEL, Nigel-Peter Hart, Gelibolu Yenilginin Destanı, Çev:Mehmet Harmancı, İstanbul 2005. ŞAHİN, Feyza Kurnaz, “İngiliz Arşiv Belgelerine Göre I. Dünya Savaşı Yıllarında Afyonkarahisar Üsera Garnizonu’ndaki İngiliz Esirler”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum 2016, s.1255-1307. ŞAHİN, Feyza Kurnaz, “I. Dünya Savaşı Yıllarında İki Felemenk Temsilcinin Afyonkarahisar Üsera Garnizonu Hakkındaki İzlenimleri: Dirk Johannes Van Bommel ve Dr. Emile Ernest Menten Raporları”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl: 14, Bahar: 2016, Sayı: 20, s.35-63. TÜRKMEN, Zekeriya, “Psikolojik Harekât Açısından Çanakkale Muharebelerine Dair Bir Değerlendirme”, 15.Askeri Tariz Sempozyumu, Ankara 2017, s.325-347. Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi (1908-1920), Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, C.III, Kısım: 6, Kitap: 1, Ankara 1971. WITMANN, William, Travels in Turkey, Asia-Minor, Syria and Across the Desert into Egypt during the Years 1799, 1800 and 1801, Londra 1803. YEŞİL, Fatih, “İstanbul Önlerinde Bir İngiliz Filosu: Uluslararası Bir Krizin Siyasî ve Askerî Anatomisi”, Nizam-ı Kadim’den Nizam-ı Cedide III. Selim ve Dönemi, Ed. Seyfi Kenan, İstanbul 2010. YILMAZ, Sait, Türk-İngiliz İstihbarat Savaşları 1914-1918, Ankara 2017.