Osmanlı Maden Hukukunda “Taharri Hakkı” ve Maden Nizamnamelerindeki Tekâmülü

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 1003 - 1028, 30.09.2020

Serap Taştekin

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.775951

Cited By: 1

Öz

Maden hukukunda işletme ve devir hakkıyla beraber üç temel haktan birisi taharri hakkıdır. Madenin araştırılması faaliyetleri için verilen bu hak, arama ruhsatnamesinin çıkarılmasıyla başlar, işletme imtiyazı alınıncaya kadar devam ederdi. Osmanlı maden hukukunda bu süreçte taharri ruhsatnamesi alan hak sahibinin idareye karşı hak ve vecibeleri nizamnamelerle tespit edilirdi.
Madenin ortaya çıkarılarak işletmeye hazır hale getirildiği faaliyetler, nizamnamelerde taharri hakkı olarak belirlendi. Maden hukukunda ilk düzenleme olan 1861 Maden Nizamnamesi’nde ana hatları oluşturulan taharri hakkı, sektörün ihtiyaçlarına göre 1869 ve 1887 maden nizamnamelerinde geliştirildi.
Madenin araştırma aşamasının her yönüyle değerlendirildiği temel düzenleme ise 1906 Nizamnamesi ile gerçekleştirildi. Bu çalışmada madenin bulunması ile işletme ihalesinin alınması arasındaki süreci ifade eden taharri aşaması kaleme alındı. İdare ile bulucu arasındaki hukuku düzenleyen taharri hakkının maden nizamnamelerindeki gelişimi tematik olarak değerlendirildi. Osmanlı maden hukukunda taharri hakkı düzenlemeleri, eksiklikleriyle beraber; her maden nizamnamesinde geliştirilerek sektörün sorunlarına çözüm bulunması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Maden hukuku,, taharri hakkı,, ruhsatname,, arama ruhsatnamesi,, maden nizamnamesi

The Right of Exploration in the Ottoman Mining Law and Its Evolution in Mining Regulations

Öz

One of the three basic rights together with the right to operation and transfer in mining law is the right to exploration. This right for the exploration activities concerning the mine starts with the issuance of an exploration license and continues until the operating concession is received. In the Ottoman mining law, the rights and obligations of the right holder, who obtained the exploration license in this process, were determined by regulations.
The activities in which the mine was discovered and made ready for operation were determined as the right of exploration in the regulations. The right of exploration, outlined in the 1861 Mining Ordinance, which was the first regulation in mining law, was developed in 1869 and 1887 mining regulations according to the needs of the sector.
The basic arrangement in which every aspect of the exploration phase of the mine was evaluated was made with the Regulation of 1906. In this study, the exploration phase, which indicates the process between the discovery of the mine and securing of the operation tender, was investigated. The development of the right of exploration, which regulates the law between the administration and the prospector, in the mine regulations was thematically evaluated. It was aimed to find solutions to the problems of the sector by developing in every mining regulation the arrangements for the right of exploration in Ottoman mining law, despite its deficiencies.

Anahtar Kelimeler

Mining law,, the right to exploration,, authorization exploration license,, mining regulation

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi BOA.,A.DVNS.İMTZ.d.2, s. 26/a-26/b. BOA.,BEO. 878/65812.1. BOA.,BEO.425/31807. BOA.,BEO, 4239/317874. BOA.,BEO.3777/283.257. BOA.,BEO.3929/294636. BOA.,HRT.h.1523. BOA.,İ..HUS.80/73.1.1. BOA.,HR.ID.2008/51. BOA.,HR.İD.2018/56. BOA.,ŞD.523/28. BOA.,ŞD.1250/14. BOA.,ŞD.1250/20. BOA.,ŞD.1250/27. BOA.,ŞD.1250/24. BOA.,ŞD.524/73. BOA.,BEO.425./1807. BOA.,Meclis-i Tanzimat Defteri, No: 2. Resmî Yayınlar Düstur, I. Tertib, Cilt 2. Düstur, I. Tertib, Cilt 5. Düstur, I. Tertib, Cilt 8. Düstur, 5. Tertib, Cilt 24. Araştırma Eserleri Ayferi Göze, Maden ve Petrol Hukukumuz, İstanbul Üniversitesi Ders Notları, İstanbul, 1978. Charles Issawi, The Economic History of Turkey, 1800-1914, Chicago, 1980. Erdoğan Göger, Maden Hukuku, Sevinç Matbaası, Ankara 1978. Fahrettin Tızlak,“Osmanlı Maden İşletmeciliğinden Kanunnâmeden Nizamnameye Geçiş ve 1861 Tarihli Maden Nizamnâmesi”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 98 (Ekim 1995) s. 75-91.