Aleppo River at Geographical Works of Muslim Geographers

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 464 - 477, 29.09.2021

Hayri Alkan

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.930320

Öz

Water resources are indispensable element of life. Because, water offers great importance for the structure of the earth and the life of living things. Furthermore, it plays a major role in the shaping of religious, cultural, political, economic and social life. Water resources/rivers have enabled the establishment of prosperous and abundant settlements that are especially offered to mankind. It is such that the city of Aleppo, which is strategically located in an important point, is the best example to this.
The Kuveyk River which is Aleppo's largest river, has met the water needs of both people and some gardens throughout history. The river has been passing through the settlements such as Aleppo, Azaz, Kınnesrin, Dabık and Ayntab. But there are different opinions about the emergence of the river. Especially, there are have been information about Aleppo River on geopraphiers Ibn al-Adim, Ibn Havqal, Abu Zayd al-Balkhi, Hasan b. Ahmed al-Muhellebi al-Azizi, Abu Abdullah Muhammed a. Ahmed al-Ceyhani, Ibn al-Munadi, Ibn al-Fakih, Ibn Rusta and Siraj al-Din Ibn al-Wardi. In this article, these scattered information would be given totally. Later, the article would be ended with Conclusion.

Anahtar Kelimeler

Water, Aleppo River, Ibn al-Adim, Ibn Havqal, Abu Zayd al-Balkhi

İslâm Coğrafyacılarında Halep Nehri

Öz

Su kaynakları hayatın vazgeçilmez öğesidir. Çünkü su yerkürenin yapısı ve canlıların hayatı için büyük önem arz etmektedir. Hatta dinî, kültürel, siyasal, ekonomik ve sosyal hayatın şekillenmesinde büyük rol oynamıştır. Su kaynakları/nehirler özellikle insanoğluna sunulmuş refah ve bereket yerleşim yerlerinin kurulmasına imkân sağlamıştır. Öyle ki stratejik açıdan önemli bir noktada bulunan Halep şehri buna en güzel örnektir.
Halep nehri, tarih boyunca hem insanların hem de bahçelerin su ihtiyacını gidermiştir. Nehir Halep, Azâz, Kınnesrîn, Dâbık ve Ayntâb gibi yerleşim yerlerinden geçmektedir. Ancak nehrin çıkış yeri ile ilgili farklı görüşler yer almaktadır. Özellikle İbnü’l-Adîm, İbn Havkal, Ebû Zeyd el-Belhî, Mühellebî el-Azîzî, Ahmed el-Ceyhânî, İbnü’l-Münâdî, İbnü’l-Fakîh, İbn Rüsteh ve Sirâceddîn İbnü’l-Verdî gibi coğrafyacılarda Halep nehri üzerine bilgiler mevcuttur. Bu çalışmada, dağınık halde bulunan bu bilgiler bir bütün olarak verilecektir. Ardından değerlendirmenin yer alacağı bir Sonuç bölümü ile tamamlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

su, Halep Nehri, İbnü'l-Adim, İbn Havkal, Ebû Zeyd el-Belhi

Kaynakça

• Ağarı, Murat, “Mühellebî ve Eseri Kitâbü’l-Azîz”, Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi, S. 7/2, 2020, s. 82-85.
• Ahmed Ramazan Ahmed, er-Rıhletu ve’r-Rahhaletu’l-Müslimun, Cidde ts.
• Carl Brockelmann, GAL (Supplement), C. 1, Leiden 1943.
• Ebü’l-Fidâ, Takvimü’l-Büldan (Ebü’l-Fidâ Coğrafyası), Çev. Ramazan Şeşen, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2017.
• George Sarton, İntroduction to the History of Science (IHS), London 1962 (Newyork, 1975).
• Hasan b. Ahmed b. Mühellebî, El-Mesâlik ve’l-Memâlik, thk. Teysir Halef, Tekvin Yayın., Dımaşk 2006.
• Hayreddin el-Esedi, Mebsûatü Haleb (Halep Ansiklopedisi), Edit. Muhammed Kemal, C. 1, 1987-1988.
• Hınz, Walther, İslâm’da Ağırlık Ölçüleri, Çev. Acar Sevim, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1990.
• İbn Havkal, 10. Asırda İslâm Coğrafyası, Çev. Ramazan Şeşen, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2017.
• İbn Nedim, el-Fihrist fî Ahbari’l-Ulemai’l-Musannifin mine’l-Kudema ve’l- Muhaddisin ve Esmai’l-Kütübihim, neşr. R. Teceddüd, Tahran 1971.
• İbn Rüsteh, el-A’lâku’n-Nefîse, Çev. Ali Fuat Eker, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2017.
• İbn Rüsteh, el-A’lâku’n-Nefîse, Leiden 1892.
• İbnü’l-Adîm, Bugyetü’t-Taleb fi Tarih-i Haleb, thk. Süheyl Zekkâr, C. 1, Dârü’l-Fikr, Beyrut 1988.
• İbnü’l-Fakîh Ahmed b. Muhammed el-Hemedânî, Muhtasar Kitabü’l-Buldân, Beyrut 1988.
• İbnü’l-Verdî, Harîdetü’l- ʿAcâ’ib ve Feridetü’l-Garâ’ib, thk. Anwar Mahmud Zenati, Kahire 2008.
• İbnü’l-Verdî, Harîdetü’l- ʿAcâ’ib ve Feridetü’l-Garâ’ib, tsh. Mahmud Fahuri, Dârü’ş-Şarki’l-Arabi, Halep 1991
• Kâmil b. Hüseyin b. Mustafa Pâlî el-Halebî el-Ğazzî, Nehrü’z-Zeheb fî Tarihi’l-Haleb, C. 1, Matbaatü’l-Maruniyye, Halep.
• Levtzion, Nehemia, “İbn Hawqal the Cheque and Awdaghost”, Journal of African History, 9/2, London, 1968, s. 223-233.
• Safiyyü’d-dîn Abdü’l-mü’min b. Abdü’l-hakk el-Bağdâdî, Merâsidü’l-Ittılâ’ Alâ Esmâi’l-Emkine ve’l-Bikâ’, çev. H. İbrahim Gökbörü, C. 3, TTK, Ankara 2019.
• Vernet, J., “İbn Hawqal”, Dictionary of Scientific Bibliography (DSB), C. 6, Newyork 1981.
• Yakutü’l-Hamevî, Mucemü’l-Buldan, Wüstenfeld Yayınları, C. 1, Tahran 1956.
• Yusuf Elyan Serkis, Mu’cemu’l-Matbuati’l-Arabiyye ve’l-Muarrebe, C. 1, Kahire 1928.