An Example for Ottoman Civil Engineering: Kos Port Studies (1850-1909)

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: Dr. Recep Yaşa’ya Armağan, 2269 - 2310, 24.10.2023

Arzu Baykara Taşkaya

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1331653

Öz

Kos Island, located In The Eyalet Of The Archipelago (Eyālet-i Cezāyir-i Baḥr-i Sefīd in Ottoman Turkish) (, was connected to Rhodes for a while and later to Chios and is one of the largest of the twelve islands. Arranging the operation of all ports in the province and constructing docks were considered very important in terms of the functioning of the commercial structure. The ports of many islands in the Aegean Islands faced the danger of being filled; the ports of the islands such as Rhodes and Cyprus and Lesbos were cleaned with the help of the support received from the Imperial Foundry The Prime Ministry Ottoman Archive is the main source of our article. The aim of the article is how the construction and cleaning of the port was done in the Ottoman Empire and how this work was done. Under what conditions was the economic cost and application of this work, which requires civil engineering? The answers to these questions have been tried to be explained. With the engineering examination of the port, the discovery book was issued, then it was cleaned three times at different times with the dredge ferries coming from Istanbul, the entrance of the port was opened and the landscaping of the port was made with the use of rubble stones from the old houses around the Narince Castle. Construction activities are carried out by Greek masters and journeymen. In this way, we see that the construction of the port, which is very costly financially, is supported economically by the help of the people. In our article, the cleaning and partial construction of the port, the working hours of the masters and the financial structure of the work have been tried to be explained to the extent that the documents in the Ottoman archive of the Presidency allow.

Anahtar Kelimeler

Kos Port, Cleaning and Arrangement Studies at Port, İmperial Shipyard, Greek Masters, Economy

Osmanlı İnşaat Mühendisliğine Bir Örnek: İstanköy Limanı Çalışmaları (1850-1909)

Öz

Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti’nde bulunan İstanköy Adası bir dönem Rodos’a ve daha sonra Sakız ‘a bağlanmış olup Oniki adaların en büyüklerinden biridir. Vilayetteki bütün limanların işleyişinin düzene koyulması ve rıhtım yapılması ticari yapının işleyişi açısından çok önemli görülmüştür. Adalar Denizinde bulunan birçok adanın limanı, dolma tehlikesi ile karşılaşmış; başta Rodos ve Kıbrıs, Midilli gibi adalarının limanları, Tersane-yi Amire’den de alınan destek sayesinde yapılan müdahalelerle temizlenmiştir. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivlerindeki Osmanlı Arşivi makalemizin temel kaynağıdır. Yazının amacı Osmanlı Devletinde liman inşası ve temizliği nasıl yapılmış ve bu iş nasıl gerçekleşmiştir? İnşaat mühendisliği gerektiren bu işin ekonomik maliyeti ve uygulanması hangi şartlar altında olmuştur? Bu soruların cevapları açıklanmaya çalışılmıştır. Limanın mühendislik incelemesiyle keşif defteri çıkarılmış, ardından İstanbul’dan gelen tarak vapurlarıyla farklı zamanlarda üç kez temizlenmesi gerçekleşmiş, limanın girişi açılarak Narince Kalesi’nin etrafındaki eski evlerden kalan moloz taşlarının kullanımıyla da limanın çevre düzenlemesi yapılmıştır. İnşaat faaliyetleri Rum usta ve kalfalar tarafından gerçekleşmiştir. Bu haliyle yine maddi olarak da oldukça pahalıya mal olan limanın yapımının ahalinin yardımlarıyla da ekonomik olarak desteklendiğini görüyoruz. Yazımızda Cumhurbaşkanlığı Osmanlı arşivinde evrakların elverdiği ölçüde limanın temizliği ve kısmen inşası, ustaların çalışma saatleri ve işin mali yapısı açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İstanköy Limanı, Liman Temizleme ve Düzenleme Çalışmaları, Tersane-yi Amire, Rum Ustalar, Ekonomi.

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Cevdet Tasnifi(Belediye) C..BLD.133 – 6624
• Cevdet Tasnifi (Nafia) C..NF.. 50 – 2477
• Dahiliye Nezareti(Mektubi) DH.MKT.1964 - 61 DH.MKT.1988 – 95 DH.MKT. 123 – 35 DH.MKT.128 – 5
• Dahiliye Nezareti (Muhaberat-ı Umumiye İdaresi )DH.MUİ. / 27 – 14
• Hariciye Nezareti ( Mektubi Kalemi) HR.MKT.126 -63
• İrade (Meclis-i Vala )İ..MVL. 417 – 18246 İ..MVL.240 – 8562 İ.MVL,382,16742 , İ..MVL. 178 - 5309
• İrade Şura-yı Devlet İ..ŞD..61 – 3556
• İrade (Dâhiliye) İ..DH.. 244 – 14890 İ..DH..256 – 15821 ,İ..DH.. 257 – 15883 İ..DH. 417 – 27577,İ..DH..220 – 13006,İ..DH.. 225 - 13468
• Meclisi Vala MVL / 799 – 19 MVL 788 -56, MVL 338 – 108 MVL 800 – 29 MVL 800 -14 MVL 233 -73 , MVL 800 - 13 MVL,798,84
• Plan Proje Kroki PLK.p..27
• Sadaret (Divan- Ahkam-ı Adliye Evrakı) A.}MKT .DV,77-54
• Sadaret (Mektubi Kalemi Evrakı ) A.}MKT.124 -5
• Sadaret (Amedi Kalemi Evrakı) A.}AMD. / 38 – 3 A.}AMD.27-88 A.}AMD. 34 -35 A.}AMD.20 -8 A.}AMD.24 -76
• Sadaret (Nezaret ve Devair Evrakı) A.}MKT.NZD.13 – 20 A.}MKT.NZD.47 -6 A.}MKT.NZD. 420 -37 A.}MKT.NZD.12 - 22 A.}MKT.NZD.67 – 42 A.}MKT.NZD.66 – 4, A.}MKT.NZD. 146 – 79
• Sadaret (Muhimme Evrakı ) A.}MKT.MHM.4 -25A.}MKT.MHM.30 – 86 A.}MKT.MHM.30 – 99 A.}MKT.MHM.166 – 91A.}MKT.MHM.226 – 75 A.}MKT.MHM. 41 - 53.A}MKT.MHM.220 -15, A.}MKT.MHM. / 755 – 99, , A.}MKT.MHM.754 - 94 A.}MKT.MHM.118 – 77, A.}MKT.MHM.47-9
• Sadaret (Umum Vilayat Evrakı) A.}MKT.UM..36 – 88A.}MKT.UM 373-36 , A.}MKT.UM..117 - 41
• Sadaret (Meclis-i Vala Evrakı) A.}MKT.MVL.93 -11, ,A.}MKT.MVL. 35 -26,A.}MKT.MVL.92-33,
• Şura-yı Devlet ŞD,2343,26, ŞD.2343 – 59 ŞD. / 2343 – 51 ŞD.2340 – 23
• Yıldız(Askeri Maruzat ) Y..PRK.ASK.,40-90
• Yıldız (Başkitabet Dairesi Maruzatı )Y..PRK.BŞK. 19 - 65 Y..PRK.ASK.46 -99
• Baykara Taşkaya, Arzu, “Cezâyir-i Bahr-i Sefîd Vilayeti’nde Tahrir- i Nüfus Çalışmaları (1830-1907)”,Sosyal, Beşeri Ve İdari Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmalar ,XVIII ,Editör: Dr. Öğr. Üyesi Murat Baş,Eylül –Ekim 2022, Eğitim Yayınevi, Konya ,(2022), s. 513-541 .
• Baykara Taşkaya ,Arzu, “An Enterprise To The Loss Of The People In Chios “Chios Port And Dock Company”,Takvim-ı Vakayi ,vol:11, No: 1, (2023),s.27-80.
• Baykara Taşkaya ,Arzu, “The Reform Lahiya Of The Governor Of Chios Miltiyadi Pasha On The Sanjak Of Chios”, International Topkapı Congress ,15-16 March 2023,– İstanbul, (2023a) ,s.359-375 .
• Baykara Taşkaya ,Arzu, “Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayetinde Merkez Tayini Ve Vilayetin Valisi Safveti Paşa’nın Lahiyası” 7 .İzmir İktisat Kongresi Bildirileri , Mayıs 17-18,( 2023b),s.168-204.
• Baykara Taşkaya Arzu,” Aquaculture And Trade In The Eyalet Of The Archipelago(Eyālet-i Cezāyir-i Baḥr-i Sefīd in Ottoman Turkish) (1815 -1911),ESOGÜ Tarih Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 1, (2023c) ,s.6-66.
• Ahbab, Yakup, Yakın Dönem Tarihimizde İstanköy Adası”, İstanbul Yüksek Lisans Tezi ,İstanbul,2009 .
• Balık ,İsmet,“Limanlar ve Liman Seçimi “Kent Kültürü ve Yönetimi Hakemli Elektronik Dergi , Cilt: 7 Sayı: 2, Yaz 2014,Urban Academy | Rewieved Journal of Urban Culture and Management | Volume: 7Issue: 2 Summer ,(2014),s.37-48.
• Bölükbaşı, Ömerül Faruk, ”Riyal “ TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara, (gözden geçirilmiş 3. Basım) Ek-2, (2019),s.426-428 .
• Choiseul-Gouffier, Marie-Gabriel-Auguste-Florent, comte de, 1752-1817 Voyage Pittoresque de la Grèce ,1782.
• Cornelis de Bruyn ,Reizen van Cornelis de Bruyn, door de vermaardste deelen van Klein Asia, de eylanden Scio, Rhodus, Cyprus, Metelino, Stanchio, &c., mitsgaders de voornaamste steden van Aegypten, Syrien en Palestina,1698.
• Cuinet, Vital, La Turquie D' Aise, E. Leroux, Volume 1 ,Paris,1892.
• Çakır,Baki , ”Kese”, TDV İslâm Ansiklopedisi,2019 Ankara, (gözden geçirilmiş 3. basım) EK-2, (2019),s.42-43.
• Erkal, Mehmet ,“Arşın” TDV İslâm Ansiklopedisi, 1991 ,İstanbul,C. 3, (1991),s.411-413.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Anadolu Suriye ,Hicaz 1671-1672, İstanbul, Devlet Matbaası, Cilt 9 ,1935.
• Emecen, Feridun”,İstanköy “,TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, C.23, (2001),s.308-310.
• İşbilir, Ömer ,“Yük”, TDV İslâm Ansiklopedisi ,İstanbul. C. 44, (2013), s.46-48.
• Kallek Cengiz,”Kantar” , TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul,C. 24 , (2001),s.317-320.
• Kallek Cengiz,”Parmak “,TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, C.34,( 2007),s. 172-173.
• Kallek Cengiz, “Kile “,TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara,C.25, (2022), s.567-570.
• Karpat, Kemal, Osmanlı Nüfusu (1830-1914)Demografik ve Sosyal Özellikleri , Çev: Bahar Tırnakçı) ,İstanbul ,2003.
• Şemsettin Sami ,Kāmûsü’l-A‘lâm, Vol,2 İstanbul: Mihran Matbaası, 1306.
• Şen, Gülten ,”Bölgesel Kalkınma Ve Kadın Kooperatifleri”, Editör : Sultan Okumuşoğlu ,Toplumsal Cinsiyetin Kadınlık İnşası Ve Kadının Dezavantajlı Konumu ,Ankara, İksad Yayınları ,(2021), s.145-173.
• W. Wittman,Travels in Turkey, Asia-Minor, Syria and across the Desert into Egypt during the Years 1799, 1800 and 1801, London ,1803.
• 1318 – 1319- 1321 Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayet Salnamesi, CBSVS , Vilayet Matbaası, Rodos.