Gerçek ve Kurgu Arasında İskender Bey: Margherita Sarrocchi’nin Scandarbeide’si Üzerinden Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: Dr. Recep Yaşa’ya Armağan, 2685 - 2729, 24.10.2023

Ayşe Gül Hüseyniklioğlu , Gaye Yavuzcan

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1343079

Öz

XIV. yüzyıl sonlarında Osmanlı padişahını metbû tanıyan Arnavut beylerinden Gjan (İvan) Kastriyota’nın oğlu İskender Bey, babası tarafından rehin verildiği Osmanlı sarayında bir Müslüman olarak yetişmiş, ancak 1444 yılında irtidad ve Osmanlı devletine isyan etmiştir. Çeyrek asırdan uzun müddet Osmanlı devletiyle devam eden mücadelesi yaşadığı dönemde Osmanlı karşıtlığında birleştiği Avrupa güçlerinden destek görmekle kalmamış, çağını aşan etkiler bırakmıştır. Onun hayatı henüz XV. yüzyıl sonunda Demetrio Franco ve XVI. yüzyıl başlarında Marin Barleti tarafından kaleme alınmış, bu eserler Avrupa’da da tanınmış ve yayılmıştır. Avrupa’da Osmanlı tehdidi Türk imajının şekillenmesini belirlerken, İskender Bey de tarihsel kişiliğinin ötesinde, Balkanlar’da Türk karşıtı mücadelenin önde gelen figürlerinden biri olma özelliğiyle Avrupa edebiyatında İtalyancadan Fransızcaya çeşitli dillerde yazılan eserlere konu olmuştur. Bu eserler arasında Margherita Sarrochi’nin XVII. yüzyılın ilk çeyreğinde yazdığı Scadarbeide’si yer alır ve bir kadın tarafından kaleme alınmasından edebî özelliklerine çeşitli yönleriyle dikkati çeker.
Bu çalışmada Margherita Sarrochi’nin söz konusu eseri, Avrupa’da Türk imgesinin şekillendirme ve dışa vurmadaki yeri bağlamında değerlendirilecektir. İskender Bey ve onun adeta bir destan kahramanı haline gelme süreci özetlenecek, hakkındaki yazının Avrupa’daki yansımaları ve bunlar arasında Margherita Sarrochi’nin eseri ele alınacaktır. Nihayet Margherita Sarrochi’nin Scanderbeide’sinde Türklere karşı mücadelenin bir Avrupalı gözüyle edebî olarak işlenmesindeki hususiyetler tespit edilecektir.

Anahtar Kelimeler

İskender Bey, Scandarbeide, Osmanlı algısı, Margherita Sarrochi

İskender Bey Between Fact and Fiction: An Evaluation on Margherita Sarrocchi’s Scanderbeide

Öz

Skandarbeg was brought up as a Muslim in the Ottoman palace, where he was sent as hostage by his father, but in 1444 he became apostate and rebelled against the Ottoman state. During his struggle with the Ottoman state he received support from the European powers with which he united in opposition to the Ottoman Empire, left influences beyond his age, and Skanderbeg became a national hero in Albanian folklore. His life was written by Demetrio Franco at the end of the fifteenth century and by Marin Barleti at the beginning of the sixteenth century, these works were also spread in Europe. While the Ottoman threat in Europe determined the shaping of the Turkish image, Skanderbeg, beyond his historical personality, has been the subject of works written in various languages in European literature. Among these works is Margherita Sarrochi's Scadarbeide.
Margherita Sarrochi’s Scadarbeide will be analyzed in the light of the role of the Turkish image in shaping and expressing itself in Europe in this study. Skanderbeg and his journey to becoming an epic hero will be summarized. Finally, the aspects of the literary presentation of Turks from a European perspective will be determined in Margherita Sarrochi's Scandarbeide.

Anahtar Kelimeler

Margherita Sarrochi, İskender Bey, Scandarbeide, Ottoman perception.

Kaynakça

• Arjana, Sophia Rose, Batı Tahayyülünde Müslümanlar, (Çev. M. Murtaza Özeren), İstanbul 2018.
• Ashcom, B. B., “Notes on the Development of the Scanderbeg Theme”, Comparative Literature, V/1 (1953), s. 16-29.
• Aşık Paşazade, Osmanoğullarının Tarihi, (Haz. Kemal Yavuz-M. A. Yekta Saraç), İstanbul 2003.
• Başaran, Haluk, XV. yüzyıl Osmanlı’da Meydana Gelen Arnavut İsyanları ve İskender Bey’in (Scanderbeg) Bu İsyanlardaki Rolü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2021.
• Bisaha, Nancy, Creating East and West, Renaissance Humanists and the Ottoman Turks, Philadelphia 2004.
• Boom, Henk, Büyük Türk, Muhteşem Süleyman’ın İzinde, 1494-1566, (Çev. Lon Mutlu Briet, Gül Özlen), İstanbul 2012.
• Brackob, A. K., Scanderbeg, A History of George Castriota and the Albanian Resistance to Islamic Expansion in Fifteenth Century Europe, Vita Histria, Las Vegas, Oxford, Palm Beach 2018.
• Cezzar, Mustafa, Mufassal Osmanlı Tarihi I, Ankara 2010.
• Cochrane, Eric, Historians and Historiography in the Italian Renaissance, Chicago ve Londra 1981.
• Cox, Virginia, The Prodigious Muse, Women’s Writing in Counter-Reformation Italy, Baltimore 2011.
• Davie, Mark, “Introduction”, The Liberation of Jerusalem (Gerusalemme liberata), Torquato Tasso, (Çev. Max Wickert), Oxford, New York 2009, s. viii.
• Davis, Robert C., “Pilgrim Tourism in Late Medieval Venice,” Beyond Florence: Paula Findlen, Michelle M. Fontaine, (Ed: Duane J. Osheim), Standford California 2003, s. 119-132.
• Dhima, Edlira, Qemal, Ismail, “Skanderbeg, An Emblem in World Literature”, European Scientific Journal, 9/2 (2013).
• Donnelly, John, “The Moslem Enemy in Renaissance Epic: Ariosto, Tasso and Camoens,” Yale Italian Studies, I/1 (1977).
• Erken, İlkay, Osmanlı’nın Arnavutluk’u Fethi, Basılmamış Yüksek Lisans Semineri, Samsun 2012.
• Frasheri, Kristo, The History of Albania (A Brief Survey), Tiran 1964.
• Goffman, Daniel, “Rönesans Devletleriyle Müzakere Etmek: Osmanlı İmparatorluğu ve Yeni Diplomasi”, Erken Modern Osmanlılar İmparatorluğun Yeniden Yazımı, (Ed. Virgina H. Aksan, Daniel Gofffman), (Çev. Onur Güneş Ayas), İstanbul 2011, s.87-104.
• Hasa, Maliq, İskender Bey İsyanı Sırasında Arvanid Sancağının Siyasi ve Sosyal Durumu, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa 2010.
• İnalcık, Halil, “Arnavutluk’ta Osmanlı Hâkimiyetinin Yerleşmesi ve İskender Bey İsyanının Menşei”, Fatih ve İstanbul, I/2 (1953), s.153-175.
• İnalcık, Halil, “İskender Bey”, TDV İslam Ansiklopedisi, 22 (2000), s.561-563.
• İnalcık, Halil, Devlet-i ‘Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I, Klasik Dönem (1302-1606): Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim, İstanbul 2020.
• İnalcık, Halil, Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde Osmanlı, Devlet, Kanun, Diplomasi, İstanbul 2021.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ 1300-1600, (Çev. Ruşen Sezer), İstanbul 2019.
• Jorga, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi I, (Çev: Nilüfer Epçeli), İstanbul 2005.
• Kritovulos, Kritovulos Tarihi (1451-1467), (Çev: Ari Çokana), İstanbul 2020.
• Kumrular, Özlem, İslam Korkusu, Kökenleri ve Türklerin Rolü, İstanbul 2012.
• Lucking, David, “Battling at the Name of Scanderbeg: The Literary Metamorphoses of George Castriot”, Studia Albanica, 2(2018), s. 121-147,
• Marinelli, Peter, “Narrative Poetry”, The Cambridge History of Italian Literature, (Ed. Peter Brand, Lino Pertile), Cambridge, New York 2004, s. 233-250.
• Matrakçı Nasuh, Rüstem Paşa Tarihi Olarak Bilinen Târîh-i Âl-î Osman (Osmanlı Tarihi 699-968/1299-1561), (Haz: Göker İnan, Ed: Erhan Afyoncu), İstanbul 2019.
• Mehmed Neşri, Kitâb-ı Cihan-nümâ (Neşri Tarihi) II, (Haz: Faik Reşit Unat, Mehmed A. Köymen), Ankara 1995.
• Oruç bin Adil, Oruç Beğ Tarihi [Osmanlı Tarihi (1288-1502)], (Haz: Necdet Öztürk), İstanbul 2014.
• Özsüer, Esra, Türkokratia, Avrupa’da Türk İmajı, İstanbul 2019.
• Öztürk, Yücel, “Şark Meselesi’nin Sosyo-Kültürel Zemini”, Siyaset ve Toplum, 4 (2005), s. 55-86.
• Pamuk, Bilgehan, “Osmanlı Döneminde Arnavutluk,” Balkanlar El Kitabı I, Tarih, (Ed. Osman Karatay, Bilgehan A. Gökdağ), Ankara 2006, s. 340-347.
• Plastina, Sandra, “Letters on Natural Philosophy and New Science: Camilla Erculiani (Padua 1584) and Margherita Sarrocchi (Rome 1612)”, Women, Philosophy and Science, Italy and Early Modern Europe, (Ed. Sabrina Ebbersmeyer, Gianni Paganini), Springer 2020, s. 55-80.
• Ray, Meredith K., Daughters of Alchemy, Women and Scientific Culture in Early Modern Italy, Cambridge, Massachusetts, Londra 2015.
• Ray, Meredith K., Margherita Sarrocchi’s Letters to Galileo, Astronomy, Astrology, and Poetics in Seventeeth-Century Italy, Palgrave Macmillan 2016 .
• Ricci, Giovanni, Türk Saplantısı, Yeniçağ Avrupası’nda Korku, Nefret ve Sevgi, (Çev. Kemal Atakay), İstanbul 2005.
• Russell, Rinaldina, “Introduction,” Margherita Sarrocchi, Scanderbeiede, The Heroic Deeds of George Scanderbeg, King of Epirus, (Çev ve ed: Rinaldina Russell), Chicago, Londra 2001, s. 1-43.
• Sarrocchi, Margherita, Scanderbeiede, The Heroic Deeds of George Scanderbeg, King of Epirus, (İngilizceye çeviren ve editör: Rinaldina Russell), Chicago, Londra 2001, s. 75.
• Soykut, Mustafa, Image of the “Turk” in Italy, Berlin 2001.
• Tolan, John, Faces of Muhammad, Wester Perceptions of the Prophet of Islam from the Middle Ages to Today, Princeton, Oxford 2019.
• Tursun Bey, Târîh-i Ebü’l-Feth, (Haz: Mertol Tulum), İstanbul 1977.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Büyük Osmanlı Tarihi I, Ankara 1994.
• Wright, Anthony D., The Counter-Reformation, Catholic Europe and the Non-Christian World, Routledge, Londra, New York 2005.
• Wright, Cristopher, “Sea Power and the Evolution of Venetian Crusading”, Byzantium, Venice and the Medieval Adriatic, Spheres of Maritime Power and Influence, c. 700-1453, (Ed. Magdalena Skoblar), Cambridge, New York 2021, s. 328-350.
• Yücesan, Barış, Koran, Oğuz, “Aşk ve Savaşın Destanı: Torquata Tasso’nun Kurtarılmış Kudüs’ü,” Dünden Bugüne Dünya Destanları, Ankara 2019, s. 459-469.
• Zinkeisen, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi I, (Çev: Nilüfer Epçeli), İstanbul 2011.