Documents Related to Ottoman History in the Acts of the Caucasian Archeography Commission (XVIth and XVIIIth Centuries)

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 792 - 819, 27.03.2025

Sibel Orhankazi , Arzu Memmedova

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1561146

Öz

During the occupation of the Caucasus, the Russian Empire attached great importance to the detailed research of the region for complete domination. In this direction, Russia firstly collected a large number of documents on the population, administrative structure, traditions, customs, material and spiritual culture and history of the Caucasus and published magazines. One of the sources that played an important role in the study of the history of the Caucasus was the twelve-volume Proceedings of the Archaeographic Commission of the Caucasus (AKAK), which was published in 1866. Among the documents listed chronologically from 1398 onwards, there are edicts that shed light on the Ottoman policy towards the Caucasus.
In this study, the documents on Ottoman history of the XVI-XVIII centuries in the Minutes, the reasons for their appearance and their historical significance are discussed. In addition to the Minutes of the Caucasus Archaeological Commission, the sources of the National Archives of Georgia were also utilised in the study.

Anahtar Kelimeler

The Caucasus, Ottoman, Russia, Caucasian Archeographic Commission, Sheki, İlisu, Sakhur

Kafkasya Arkeografi Tutanakları’nda Osmanlı Fermanları (XVI. ve XVIII. Yüzyıllar)

Öz

Rusya İmparatorluğu, Kafkasya işgalini gerçekleştirirken, tam hâkimiyet için bölgenin ayrıntılı şekilde araştırılması işlemine ehemmiyet vermiştir. Rusya bu doğrultuda, öncelikle Kafkasya’nın nüfusu, idarî yapısı, gelenek-görenekleri, maddi ve manevi kültürü ile tarihine dair çok sayıda belge toplayarak mecmualar yayınlamıştır. Kafkasya tarihinin araştırılmasında önemli role sahip olan kaynaklardan birisi 1866 yılında basımına başlanan on iki ciltlik Kafkasya Arkeografi Komisyonu Tutanakları’dır (AKAK). Tutanaklarda 1398 yılından itibaren kronolojik olarak sıralanan belgeler arasında Osmanlı’nın Kafkasya siyasetine ışık tutmasına olanak sağlayan fermanlar mevcuttur.
Bu çalışmada, Tutanaklar’da yer alan XVI-XVIII. yüzyılara ait Osmanlı tarihine dair belgeler, bu belgelerin ortaya çıkma nedenleri ve tarihi öneminden bahsedilmiştir. Çalışmada Kafkasya Arkeografi Komisyonu Tutanaklarının yanı sıra Gürcistan Milli Arşivi kaynaklarından da istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kafkasya, Osmanlı, Rusya, Kafkasya Arkeografi Komisyonu, Şeki, Ilısu, Sahur

Kaynakça

• Aktı, Sobranniye Kavkazskoyu Arheografiçeskoyu Komissiyeyu(AKAK), c.I, Tiflis 1866.
• Aktı, Sobranniye Kavkazskoyu Arheografiçeskoyu Komissiyeyu (AKAK), c. II, Tiflis, 1868.
• Aktı, Sobranniye Kavkazskoyu Arheografiçeskoyu Komissiyeyu (AKAK), c. V, Tiflis, 1875.
• Aktı, Sobranniye Kavkazskoyu Arheografiçeskoyu Komissiyeyu (AKAK), c. VI, k.2, Tiflis, 1875.
• Aktı, Sobranniye Kavkazskoyu Arheografiçeskoyu Komissiyeyu (AKAK), c. VII, Tiflis, 1878.
• Aktı, Sobranniye Kavkazskoyu Arheografiçeskoyu Komissiyeyu (AKAK), c. IX, Tiflis, 1884.
• Aktı, Sobranniye Kavkazskoyu Arheografiçeskoyu Komissiyeyu (AKAK), c. X, Tiflis, 1885.
• Aliyev F., Antiiranskiye vıstupleniya i borba protiv Tureskoy okkupasii v Azerbaydjane v pervoy polovine XVIII veka, Bakı, 1975.
• Bakıhanov A., Gülüstan-i-İrem, Bakü, 1991.
• Bilge, Sadık Müfit, Osmanlı Çağı’nda Kafkasya (1454-1829). Tarih, Toplum, EkonomiKitabevi, 2015. Eşref Kızı A. Car-Balaken camaatlığı (XVII esrin sonu – XIX esrin 30-cu illeri), Bakı, Uniprint, 2009.
• Gürcistan Milli Arşivi (GMA), F. 2, Lis. 1, Dos. 10322.
• Gürcistan Milli Arşivi (GMA), F. 2, Lis. 2, Dos. 1414.
• Gürcistan MilliArşivi (GMA), F. 236, Lis. 2, Dos. 88.
• Latifova E, Ilisuyskoe Sultanstvo, Bakı, 2010.
• Latifova E. 1720-1730’lu Yıllarda Osmanlı Devleti’nin Kafkasya Siyasetinde Azerbaycan’ın Kuzeybatı Topraklarının Yeri ve Rolü//Bilig, 2023, Sayı: 107, s. 101-125.
• Mahmudov Y., Şükürov K, Azerbaycan: beynelhalk münasibetlər və diplomatiya tarihi (1639-1828), c. 1, Bakı, 2009
• Memmedova A. Osmanlı’nın Güney Kafkasya’da Uç Bölge Politikası Osmanlı-Safevî Paralelinde (Arşiv Belgeleri Örneğinde)//XIX. Türk Tarih Kongresi bildirileri. III. Cilt-I. Kısım. s.413-426.
• Mustafazade T. Azerbaydjan i Russko-Tureskiye otnoşeniya v pervoy treti XVIII v. Bakü, Elm, 1993.
• Obozreniye rossiyskih vladeniy za Kavkazom v statistiçeskom, etnografiçeskom, topografiçeskom i finansovom otnoşeniyah: proizvedyennoye i izdannoye po vısaçayşemu soizvoleniyu. – SPb, 1836, ç.1.
• Oreşkova S. F., Tureçskiy dokument pervoy polovinı XVIII v. O mejdunarodnoy situasii v yevrope i vneşnepolitiçeskih selyah Osmanskoy imperii // Tyurkologiçeskiy Sbornik 1976, izdatelstvo “Nauka”, Moskva, 1978.http://www.orientalstudies.ru/rus/images/pdf/journals/p_ts_1976_1978_08_oreshkova.pdf
• Süleymanova S. Zagatala Tarih-Diyarşünaslıg Muzeyinin XVIII-XIX esrlere Dair Arheografik Senedleri / Azerbaycan EA-nın Heberleri. Tarih, felsefe, hügug seriyası. No. 4, 1990, ss. 50-55.
• Şükürov K., Kavkaz v Sisteme mejgosudarstvennıh Dogovorov: k 180-letiyu Turkmançayskogo Traktata 1828 goda // Kavkaz & Globalizasiya , 2008, t.2, vıp. 4.