Ulubey’deki Osmanlı Dönemi Çeşmeleri

Yıl 2017, , 133 - 168, 30.06.2017

Türkan Acar

https://doi.org/10.16971/vakiflar.329400

Cited By: 4

Öz

Uşak ili,
Ulubey ilçesindeki Osmanlı dönemine ait çeşmeler ile ilgili yaptığımız
çalışmada, ilçe merkezinde üç, ilçeye bağlı köylerde yirmi bir olmak üzere
toplamda yirmi dört çeşme tespit edilmiştir. Yapıların çoğu, ait oldukları
18-20. yüzyıllar arasındaki dönemin plan ve bezeme öğeleri ile karakteristik
özelliklerini büyük ölçüde yansıtmaktadır. Bazı yapılar ise zamanın ve
insanların yol açtığı tahribatlar ile işlevsiz kalmıştır. Saptadığımız her
eserin fotoğrafı çekilmiş, gerekli olanların ölçüleri alınarak krokileri
çizilmiş ve tümünün GPS değerleri alınmıştır. Çalışmamızda öncelikli amaç,
arazi çalışmaları ile belirlenen çeşmelerin tanıtımının yapılarak belgelenmesidir.
Çalışmanın değerlendirme kısmında da zaman, doğal ya da beşeri yollarla yok
olmaya başlayan Ulubey çeşmelerinin korunma durumlarına değinilerek, Uşak
çeşmeleri ve Anadolu Türk çeşme mimarisi içerisindeki yerleri tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı dönemi, Uşak, Ulubey, su yapıları, çeşme

Ottoman Perıod Fountaıns in Ulubey

Öz

Three fountains in the center of Ulubey town and
twenty one in its villages totaling to twenty-four have been identified in this
study on the fountains of the Ottoman period in Ulubey district in Uşak
province. Most of the fountains largely preserve their characteristic features
indicating with their designs and decorative elements that they belong to the
period between 18th and 20th centuries. Some of the structures became useless
due to the destructions caused by people and the time. Each of the fountains
has been photographed, their sizes measured, sketches drawn and GPS codes of
their location recorded. Thus, the primary objective of our study is to prepare
detailed documentation based on filed studies for those fountains under
consideration. The study also discusses the issues related to the preservation
of Ulubey fountains beginning to disappear as result of natural causes and
human interventions and evaluates them with reference to the architectural features
of Uşak and Anatolian Turkish fountains. 

Anahtar Kelimeler

Ottoman Period, Uşak, Ulubey, water structures, fountain

Kaynakça

• Acar, Türkan (2013). “Kemeraltı Çarşısı’ndaki Duvar Çeşmelerinin Bezeme Öğeleri Açısından İrdelenmesi”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (EFD), C: 30 (S: 1): 1-18.
• Acar, Türkan (2015). “Uşak Çeşmelerinin Korunma Durumları, Tarihi Kimliklerini Koruma Bağlamında Düşünceler”. Turkish Studies -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308- 2140, (Prof. Dr. Şefik Yaşar Armağanı), Volume 10/10 Summer 2015, Ankara/Turkey, www. turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi. org/10.7827/TurkishStudies. 8372, p. 1-40.
• Acun, Hakkı (1999). Manisa’da Türk Devri Yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Acun, Hakkı (2014). Türk Kültüründe Taşlar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları (Genişletilmiş 2. Baskı).
• Ağaç, Saliha - Menekşe Sakarya (2015). “Hayat Ağacı Sembolizmi”. International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), S. 1: s. 1-14.
• Akar, Azade (1974). “Eski Türk Mezartaşı Süslerine Dair”. Sanat Dünyamız, İstanbul, s. 12-21.
• Aktepe, Münir (2003). İzmir Yazıları Camiler, Hanlar, Medreseler, Sebiller. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını.
• Arel, Ayda (1975). Onsekizinci Yüzyıl İstanbul Mimarisinde Batılılaşma Süreci. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Aydoğdu, Günnur (2010). Afyonkarahisar İli Sandıklı İlçesi Çeşme ve Kitâbeleri. Salihli.
• Bakır, Betül (2002). “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Mimarisinde Sivil Mimarinin Etkinliği”. Türkler, C. XV: s. 311-333.
• Barışta, H. Örcün (1989). İstanbul Çeşmeleri Bereketzade Çeşmesi. İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Barışta, H. Örcün (1991). İstanbul Çeşmeleri Beyoğlu Cihetindeki Meyve Tabağı Motifleriyle Bezenmiş Tek Cepheli Anıt Çeşmeler. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Barışta, H. Örcün (1992). Ortaköy Damat İbrahim Paşa Çeşmesi-Hacı Mehmet Ağa Çeşmesi-Taksim Maksemindeki I.Mahmut Çeşmesi. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Barışta, H. Örcün (1993). Kabataş Hekimoğlu Ali Paşa Meydan Çeşmesi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Baş, Ali (1994). “İnay Köyü Manzumesi”. Vakıflar Dergisi, XXIV: s. 221-236.
• Baykara, Tuncer (1979). “Uşak Hakkında”. Uşak Halk Eğitimi Dergisi, I (VI): s. 8-9.
• Bayrakal, Sedat (2009). Urla ve Köylerindeki Türk Dönemi Sosyal Anıtları. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
• Bayrakal, Sedat (2011). “Ölümsüzlüğe Uzanan Taşlar: Hacı Bektaş Veli Külliyesi Haziresi’ndeki Mezar Taşları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Güz, Sayı 59, Ankara: Gazi Ü. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayını. s. 15-70.
• Bayraktar, M. Sami (2006). “Samsun’da Türk Mimarisinin Gelişimi”. Geçmişten Geleceğe Samsun 2006, Birinci Kitap (Yayına Hazırlayan, C. Yılmaz), Samsun. s. 399-425.
• Biçici, Hür Kamil (2013). “Tire Yalınayak Cami Şadırvanında Bulunan Bezemeler”. JASSS, Vol. 6. Issue 7: p.217-246.
• Canca Erol, Gülçin (2002). “İstanbul’da III. Ahmet Dönemi Osmanlı Mimarisi”. Türkler, C.15, Ankara. s. 334-343.
• Çulpan Cevdet (1961). Antik Devirlerden Zamanımıza Kadar İlahiyat-Edebiyat-Tıp ve Sanat Tarihlerinde Serviler, II, İstanbul.
• Dengiz, Orhan (1943). “Uşak Tarihi Yolunda I”. Taşpınar, 102-103-104, Afyon.
• Erbek Güran (1986). “Hayat Ağacı Motifi”. Antika Dergisi, Sayı: 15, İstanbul: Mısırlı Matbaacılık.
• Erbek Güran (1986). “Hayat Ağacı Motifi II”, Antika Dergisi, Sayı: 16, İstanbul: Mısırlı Matbaacılık.
• Ersoy, Bozkurt (1991). İzmir Hanları. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Esin, Emel (2004). Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Eyice, Semavi (1993). “Çeşme”. İslam Ansiklopedisi, C.VIII, İstanbul, s. 277-286.
• Geyik, Gül (2007). İzmir Su Y apıları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı (yayımlanmamış) Yüksek lisans Tezi. Erzurum.
• İnce, Kasım (2004). Uşak’ta Türk Mimarisi. Isparta: Fakülte Kitabevi Yayınları.
• İnce, Kasım (2014). “Uşak/Ulubey’deki Osmanlı Mimarisine Dair”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/10 Fall 2014, p. 667-696, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies. net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies. 7151, Ankara-Turkey.
• Kafkas, Metin E. (1993). Lale Devrine Ait İstanbul Meydan Çeşmelerinde Tezyinat. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Geleneksel Türk El Sanatları Anasanat Dalı (yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Kara Pilehvarian, Nuran (2000). “Osmanlı Çeşme Mimarîsinde XIX. Yüzyıl Değişimleri. Tarihi”. Kültürü ve Sanatıyla IV. Eyüb Sultan Sempozyumu, Tebliğler. s. 68-75.
• Karasu, Gülay (2006). Afyon Çeşmeleri. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı (yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Kuban, Doğan (1954). Türk Barok Mimarisi Hakkında Bir Deneme. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Kuban, Doğan (2007). Osmanlı Mimarisi. İstanbul: Yem Yayınları.
• Kuyulu, İnci (2002). “İzmir’de Osmanlı Dönemi Yapıları”. XIII. Türk Tarih Kongresi, (Ankara 4-8 Ekim 1999), C. III. 2. Kısım, TTK Yayınları, Ankara. s. 1187-1203.
• Önge, Yılmaz (1997). Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Semerci, Bekir (2013). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Ulubey Tarihi. İzmir. Sevinçtav Kanlıçay, Sinem (2010). Barok-Rokoko Yorumlu 18. Yüzyıl İstanbul Çeşmelerinde Kompozisyon, Motif ve Terimler (1740-1797). İTÜ (yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Sönmez, Mustafa- Hüdavendigar Akmaydalı (1987). “Konya Çeşmeleri”. Rölöve ve Restorasyon Dergisi, Ankara, s. 135-166.
• Turani, Adnan (1995). Sanat Terimleri Sözlüğü (6. bs). İstanbul: Remzi Kitâbevi.
• Tümer, Haşim (1971). Uşak Tarihi. İstanbul: Uşak Halk Eğitimi Yardım Derneği Kültür Yayınları.
• Uçar, Hasan (2012). Sipil’den Manisa’ya Ab-ı Hayat Manisa Çeşmeleri. Manisa: Manisa Belediyesi Kültür Yayınları.
• Uşak (2007), Uşak Kültürel Değerler Yapı Envanteri. İzmir: T.C. Uşak Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1932). Bizans ve Selçukiylerle Germiyan ve Osmanoğulları Zamanında Kütahya Şehri. İstanbul: Maarif Matbaası.
• Ünal, Rahmi Hüseyin (2001). “Bıçakçızade Çeşmesi”. Birgi Tarihi, Tarihi Coğrafyası ve Türk Dönemi Anıtları. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. s. 162-163.
• Yıldırım, Savaş (2013). “Burhaniye Şahinler Köyü Camii Duvar Resimleri”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S: 29, Konya. s. 279-295.