The Waqf Monuments in Gercanis (Refahiye) in the 17th and 18th Centuries According to the Hurufat Registers

Yıl 2020, Sayı: 53, 115 - 131, 30.06.2020

Funda Naldan

https://doi.org/10.16971/vakiflar.530473

Cited By: 3

Öz

Hurufat registers are available in the archives of the General Directorate of Foundations. There are records 1 to 4 in page range in 7 notebooks under the name of Gercanis. All of these records belonging to the 17th and 18th centuries were read and considerable information was obtained about the district structures. There are data about the structures mentioned in the records such as whether they were operational, or not at the time of registration, or in rare cases, repair information is included. We learn the structures which are not mentioned in other sources through these books. Thus, there is important information about art history in the books.

Today, Refahiye, a district of Erzincan, became the center of the Gercanis sub-district of the Kemah Sanjak during the Ottoman Period. According to Hurufat Registers, there were 6 dervish lodges, 2 tombs and 28 mosques in Gercanis at that time. In this study, the religious and social structures in the villages, sub-districts and hamlets of the district were investigated by utilizing Hurufat registers, land registry books and salnames, and information about the waqf revenues, assignment conditions and fees of these buildings were given. As a result of our research, it has been observed that some of the settlements in the districts have kept their names up to the present and some have been changed.

Anahtar Kelimeler

Erzincan, Gercanis, waqf, Hurufat Register

Hurufat Defterlerine Göre 17. ve 18. Yüzyıllarda Gercanis’de (Refahiye) Bulunan Vakıf Eserler

Öz

Doğu
Anadolu Bölgesi’nde yer alan Erzincan’a bağlı bir ilçe olan Refahiye eski
adıyla “Gercanis” Osmanlı döneminde Kemah sancağına bağlı bir nahiyeydi. 18.
yy. a ait Hurufat Defterlerine göre Gercanis’ de 6 tekke-zaviye, 28 cami ve 2
türbe bulunmaktadır. Çalışmamızda kazanın genel durumuna değinilerek idari
bakımdan değerlendirmesi yapılacaktır. Kazada bazı yerleşimlerin isimleri
günümüze kadar varlığını korurken bazı yerleşimlerin isimlerinde değişiklik
olmuştur.

Bu
çalışmada başta Hurufat Defterleri olmak üzere Tapu Tahrir Defterleri ve
Salnamelerinde ışığında Refahiye’nin köy, nahiye ve mezralarında bulunan dini
ve sosyal yapıları ile ilgili bilgiler verilecektir. Ayrıca vakıf gelirleri, atama
şartları, ücretleri hakkında da kısaca bilgilere değinilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Erzincan, Gercanis, vakıf

Kaynakça

• Aksüt, Kemali Ali (1932). Erzincan. Ankara. Alkan Mustafa (2010). “Vakıf Tarihi Araştırmaları Açısından Hurûfât Defterleri: Adana Örneği. XV. Türk Tarih Kongresi, 11-15 Eylül 2006, Kongreye Sunulan Bildiriler. C.4, I. Kısım, Ankara. s. 831-842. Başıbüyük, Adem (2012). “Gercanis ve Kuruçay Kazalarının XVII. Yüzyıl Ortalarındaki Nüfus ve Yerleşme Özellikleri”. Doğu Coğrafya Dergisi. C.17. S. 27. S. 85-104. Bayezıt, Yasemin (2013). “Hurufat Defterlerinin Şehir Tarihi Araştırmalarındaki Yeri”. History Studies International Journal of History, 5/1, s. 39-69. Baykara, Tuncer (1988). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I- Anadolu’nun İdari Taksimatı, Ankara. Baykara, Tuncer (1990). Osmanlı Taşra Teşkilatında XVIII. Yüzyılda Görev ve Görevliler (Anadolu). Ankara.Bulut, Hüseyin, Selahattin Tozlu (2008). “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Refahiye Kazası”. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi. C.10-2. Erzincan. s. 99-115. Çakar, Enver-Celalettin Uzun (2017). Hurufat Defterlerinde Harput (1690-1812). Elazığ.Çal, Halit (2001). “1192 Numaralı 1696-1716 Tarihli Hurûfât Defterine Göre Bulgaristan’da Türk Mimarisi”. Balkanlarda Kültürel Etkileşim ve Türk Mimarisi Uluslararası Sempozyumu Bildirileri. C.1. Ankara. s.221-286. Çal, Halit (2001). “Hurûfât Defterlerine Göre 19. Yüzyılda Küre Kazası”.Prof. Dr. Zafer Bayburtoğlu Armağanı Sanat Yazıları. Kayseri. s. 125-166.Çal, Halit (2011). “1192 Numaralı 1696-1716 Tarihli Hurûfât DefterineGöre yunanistan’dki Türk Mimarisi”. Erdem. 58. Ankara. s. 93-242. Demirtaş, Hasan (2012). “Vakıf Araştırmalarında Kaynak Olarak Hurûfât Defterleri: Kangırı Örneği”. Vakıflar Dergisi. 37. Ankara. s. 47-92. Develioğlu, Ferit (1985). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Tarih ve Medeniyet Yayınları.Doğanay, Hayati (1997). Türkiye Beşeri Coğrafyası. İstanbul. MEB Yayınları. Eroğlu Memiş, Şerife (2013). “Osmanlı Toplumsal Tarihi Kaynaklarından Hurûfât Ya da Askerî Rûznamçe Defterleri ve Önemi: Kazâ-i Kudüs-i Şerîf Örneği”. Vakıflar Dergisi, 39. Ankara. s. 115-146.Gökmen Ertan (2005). “Hurûfât Defterlerine Göre Demirci Kazası ve Köylerinde Cami ve Mescitler (1690-1830)”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 3/2. Manisa. s. 21-56. İnalcık, Halil (1995).”Eyalet”. DİA. 11. s. 548-550. Küçükdağ, Yusuf (2005) “Konya’da Osmanlı Döneminde İnşa Edilen Tekke ve Zaviyeler”, Türk tasavvuf Araştırmaları, Konya, s. 367-380.Miroğlu, İsmet (1990). Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası (1520-1566). Ankara. Muşmal, Hüseyin, Sıddıka İnal (2005). “Hurufat defterlerinin Şehir Tarihi Araştırmalarındaki Yeri”. 3. Milletlerarası Şehir tarihi Yazarları Kongresi. 6-8 Mart 2015. Kongreye Sunulan Bildiriler. S. 119-129. Muşmal, Hüseyin, Raziye Arıcı (2015). “Hurufat Defterlerine Göre Meğri (Fethiye) Kazası’daki Tekke, Zaviye ve Medreseler”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. C.8.S.38. 396-404.Naldan, Funda (2016). Erzincan İli Cami Mimarisi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara. Naldan, Funda (2018). “Hurûfât Defterlerine Göre Kemah Kazası’ndaki Tekke, Zaviye ve Medreseler” . 22. Uluslararası Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat tarihi Araştırmaları Sempozyumu. 24-26 Ekim 2018. Bildiriler. İstanbul. Ocak, A. Yaşar-Süreyya Faroqhi (1988). “Zâviye”. İA. XIII. s.472. Öntuğ, M. Murat (1999). “Hurûfât Defterlerine Göre Uşak’taki Eğitim Müesseseleri (1702-1824)”. AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi. 3. Afyon. s. 132-154. Özkaya, Yücel (1985). XVIII. Yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum Yaşantısı. Ankara. Pakalın, Mehmet Zeki (1983). Osmanlı Tarihi Deyimler ve Terimleri Sözlüğü. C. 1-2-3. İstanbul: MEB Yayınları.Parlatır, İsmail (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara. Sezen, Tahir (2006). Osmanlı Yer Adları. Ankara. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları. Şafakcı, Hamit (2016) “Belviran Kazası Tekke ve Zaviyeleri”. Vakıflar Dergisi. 45,Ankara. s. 59 -89.Şahin, İlhan (2006). “Nahiye”. DİA. 32. s. 306-307. Şahin, İlhan (2009). “Sancak”. DİA. 36. s. 97-99.Taç, Hadi (2012). Hurufat Defterlerine göre Kosova Vilayeti. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir.