Ottoman Waqf Agricultural Enterprises Structure and Problems in the 19th Century: (Example of Edremid, Kemeredremid, Ayvalık, Ayvacık)

Yıl 2020, Sayı: 54, 139 - 159, 30.12.2020

Nihal Cihan Temizer , Sait Öztürk

https://doi.org/10.16971/vakiflar.634080

Cited By: 2

Öz

When the 19 th century Agean region was analyzed, olive groves were generally observed as Waqf agricultural enterprises. In the Aegean region, olive groves were observed extensively in Edremid, Kemeredremid, Ayvalık and Ayvacık. Before the establisment of Evkaf Nezareti in 1826, the Waqf olive groves were rented with trustees and then under supervision of their staff with tax-farming. In 1839, with the declaration of Tanzimat, waqf olive groves were managed by the tax-collectors. However, in 1842-43, the exclusion was removed and started to be managed again with tax-farming. However, some waqf olive groves were also handled by government account. This situation continued until the new provision in the budget law of the Evkaf Umum Müdürlüğü in 1926. İn thisstudy, the structure of waqf agricultural enterprises problems, and archival documents of agricultural enterprises were analyzed. The developments in the tax- farming process, in which we encountered the first examples of business problems that led to the inefficiency of waqf resources in the Ottoman period, continued to take on other names and forms until recently.

Anahtar Kelimeler

waqf, Agricultural Enterprises, Tax-Farming, Olive Grove

19. Yüzyılda Osmanlı Vakıf Tarım İşletmeleri (Edremid, Kemeredremid, Ayvalık ve Ayvacık Örneği)

Öz

19. yüzyıl Ege bölgesi incelendiğinde vakıf tarım işletmeleri
olarak genelde zeytinlikler gözlemlenmiştir. Ege bölgesinde zeytinlikler ise
Edremid, Kemeredremid, Ayvalık ve Ayvacık’da yoğun olarak görülmüştür. 1826’da Evkaf
Nezareti kurulmasından önce vakıf zeytinlikler mütevelliler ile sonrasında ise personelinin gözetiminde iltizam
ile kiraya verilmiştir. Bu durum 1926 yılı Evkaf Umum Müdürlüğü’nün bütçe
kanundaki yeni hükme kadar süregelmiştir. İltizam sürecinde öncelikle taşradaki
bulundukları yerde yetkililer huzurunda bir müzayede yapıldığı ve sonrasında
uygun görünen talibin mültezim olarak seçildiği, mültezimin kefilin ve diğer
şartların yazılarak merkeze gönderildiği görülmektedir. Böylece merkezden uygun
görülen mültezim için izin istenmiştir. Çalışmada vakıf tarım işletmelerinin
iltizam süreci, sorunları, arşiv belgeleri ile analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Vakıf, Tarım işletmeleri, Mültezim, İltizam

Iltızam process and problems in Waqf
agricultural enterprises in Ottoman Empire in 19th century:

Abstract:

When the 19 th century Agean region was analyzed, olive groves
were generally observed as Waqf agricultural enterprises. Before the
establisment of Ministry of Waqfs in 1826, the Waqf olive groves were rented
with trustees and then under supervision of their staff with iltizam. This
situation continued until the new provision in the budget law of the Genereal
Directorate of Waqfs in 1926. In the process of iltizam,it was observed that an
auction was held in the presence of the mukhtars in the provinces where they
were located, and then the suitor who seemed to be eligible was selected as
multazim, and multazim was sent to center by writing the guarantor and other
conditions. Thus, permission was requested from center fort he appropriate
refugee from time to time. İn this study, the process of tax farming, problems,
and archival documents of agricultural enterprises were analyzed.

Keywords:Waqf, Agricultural Enterprises,Multazim, Iltizam

Anahtar Kelimeler

Vakıf, Tarım işletmeleri, , Mültezim, İltizam

Kaynakça

• EV.d 16098 , EV.d.16553, EV.d.17233, EV.d.17635, EV.d.19495, EV.MH.01505, EV.MH.02016, Ev.mkt.2553 ,İ.EV.4-3, İ.EV.25-29, İ.EV.22-33, Ş.ŞD.209-35, MKT.114-29, MAD.d.18875
• Bilgin, Arif (2006). Osmanlı Taşrasında Bir Maliye Kurumu: Bursa Hassa Harç Eminliği, İstanbul: Kitabevi Yayınları
• Çakır, Baki (2003). Osmanlı Mukataa Sistemi (XVI-XVIII.Yüzyıl), İstanbul: Kitabevi Yayınları
• Doğan, Faruk (2007) Osmanlı Devleti’nde Zeytinyağı (1800-1920), İstanbul, Doktora Tezi
• Genç,Mehmet (2002). Osmanlı İltizam Rejimi ve Değişmeleri, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, Sayı 1, 176-185
• Kurt, Şaban (2011). Turkısh and Englısh Lexicon, İstanbul: Çağrı Yayınları
• Öztürk, Nazif (1995). Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Sayın, Abdurahman Vefik (1999) Tekalif Kavaidi (Osmanlı Vergi Sistemi), Ankara: T.C.MALİYE BAKANLIĞI Araşırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Yayın No: 1999/352
• Tabakoğlu, Ahmet(2014) Türkiye İktisat Tarihi, İstanbul: Dergah Yayınları
• Koyuncu, Nuran (2014) Osmanlı Devleti’nde Sarrafların Mültezimlere Kefilliği, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı:1
• https://islamansiklopedisi.org.tr/iltizam--vergi 19.09.2019