Tarihi Hanlarda Yeni İşlev: Deveci Han ve Taşhan, Tokat

Yıl 2021, Sayı: 56, 143 - 162, 29.12.2021

Emine Saka Akın , Begüm Demiroğlu İzgi

https://doi.org/10.16971/vakiflar.986689

Cited By: 3

Öz

Son yıllarda yapısal, doğal-kültürel nitelikleri ile bulundukları kentlere kimlik kazandırarak günümüze gelebilen tarihi yapıların yeni işlev verilerek kullanılması, koruma çalışmalarında gündemde olan bir yöntemdir. Yeni işlev verilerek kullanma yöntemi, tarihi yapılara mekânsal ve kentsel ölçekte müdahalelere yol açtığından bu müdahalelerin en aza indirilmesi önem kazanmaktadır. Bu nedenle çevresel, sosyal (toplumsal) ve ekonomik sürdürülebilirlik bileşenlerinin çok iyi organizasyonu yapılarak yeni işlev kararlarının verilmesi gerekmektedir. Yeni işlev kararlarının önemi ve bu kararların verilme süreçlerinin tartışıldığı bu çalışmada Tokat Kent merkezinde bulunan aynı işlevle inşa edilmiş ancak farklı işlevlerle restorasyonu yapılmış Osmanlı Dönemine ait iki han örnek seçilmiştir. Seçilen örneklerin yeni işlev kararlarının bilimsel analizler yapılmadan üst yönetici görüşü ile verildiği Taşhan ticaret, Deveci Han ise eğitim yapısı olarak restorasyon geçirmiştir. Şehir içi hanlarına örnek olan bu hanlar dışında kentte bulunan dört handan ikisinin harap olması, diğerlerinin de restorasyonlarının devam etmesi nedeniyle kapsam dışı bırakılmıştır. Seçilen örnekler hakkında literatür çalışması ile bilgiler edinilmiş ve görüşmelerle desteklenerek farklı kullanımları ile ilgili eksik olan bilgiler tamamlanmaya çalışılmıştır. Daha sonra yapıların yeni işlevlerinin değerlendirilmesi için mekânsal ve kentsel analizler yapılmıştır. Mekânsal analizler yapının mimari bütünlüğüne uygunluğu, yeni işlevin mekânsal, fiziksel konfor şartlarını karşılayabilme yeteneği ve erişilebilirlik kriterleri ile, kentsel analizler ise yapının kentsel ölçekteki yeri ve yapı-çevre kullanıcılarının memnuniyetine yönelik anketlerle değerlendirilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda Taşhan’a verilen işlevin yapı ve çevresine uygun olduğu, Deveci Han’a ise uygun olmadığı görülmüştür. Sonuç olarak bu çalışma ile tarihi yapı ve çevrelerin tesadüfi değil, sürdürülebilirlik kriterleri bağlamında korunmasını sağlamak için verilecek yeni işlev kararlarının önemi ortaya konulmuş ve bu kararların verilmesinde yapılacak mekânsal ve kentsel araştırmalara yönelik yöntem geliştirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Taşhan, Deveci Han, Tarihi Kent Çekirdeği, İşlevsel Sürdürülebilirlik, Yeniden Kullanım.

Destekleyen Kurum

YOK

New Function in Historical Inn Buildings: Deveci Inn and Taşhan, Tokat

Öz

In recent years, the re-functioning of historical buildings, which survived to the present day by giving identity to the cities they are located in with their structural, natural-cultural qualities, is a method on the agenda in conservation studies. Since the method of giving a new function to the historical building leads to interventions at spatial and urban level, it is important to minimize these interventions. For this reason, it is necessary to make new functional decisions by well organizing the environmental, social and economic sustainability components. This study discusses the importance of decisions on the new function and the processes of making these decisions based on two examples of Ottoman Period inns, which were built for the same function but restored for different functions, in the city center of Tokat. Selected samples, Taşhan and Deveci Han, where the new function decisions were made with the opinion of the executive manager without scientific analysis, were restored for commercial and educational purposes, respectively. Apart from these inns, which are examples of inner-city inns, there are four other inns in the city, which have been excluded from the scope of this study because two are in ruins and the other two are under restoration. Information on these selected inns was obtained through literature study, and the missing information about their different uses was tried to be completed by supporting interviews. Then, spatial and urban analyses were made to evaluate the new functions of the buildings. Spatial analyses were evaluated with the suitability of the building for its architectural integrity, the ability of the new function to meet the spatial and physical comfort conditions, and accessibility criteria, while urban analyses were evaluated with questionnaires for the location of the building in the urban scale and the satisfaction of the building and environment users. As a result of the studies, it has been seen that the function given to Taşhan is suitable for the building and its environment, but not suitable for Deveci Han. As a result, this study shows the importance of new function decisions to be made in order to protect historical buildings and environments in the context of sustainability criteria, not randomly, and attempts at developing a method for spatial and urban research in making these decisions.

Anahtar Kelimeler

Taşhan, Deveci Inn, historic city core, functional sustainability, reuse

Kaynakça

• Ahunbay, Zeynep (2004). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. Yapı Yayın-28, Üçüncü Baskı, İstanbul.
• Akın, Emine Saka (2010). “Tarihten Günümüze Tokat”. Heerlife Dergisi, (13-14), 64-66.
• Akın, Emine Saka ve Hamiyet Özen (2013). “Tarihi Yapılarda Yeniden Kullanım Sorunları Tokat Meydan ve Sulu Sokak”. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8 (1), 21-48.
• Aktüre, Sevgi (1978). 19. Yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti Mekânsal Yapı Çözümlemesi. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, Ankara.
• Altan, Hasan, ve Şefika Karaderi Özsoy (2017). “Tarihsel Süreçten Günümüze Büyük Han ve Yeniden Kullanıma Adaptasyonda Sosyokültürel Sürdürülebilirlik Bağlamında Mekân İşlevlendirilmesi”. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 7(4), 634-654.
• Altaş, Naciye (2002). “Tokat Şehir İçi Hanları”. Tokat Kültür Araştırma Dergisi, (10), 53-57.
• Altınoluk, Ülkü (1998). Binaların Yeniden Kullanımı. İstanbul: YEM Yayınları.
• Aydın, Dicle ve Esra Yaldız (2010). “Yeniden Kullanıma Adaptasyonda Bina Performansının Kullanıcılar Üzerinden Değerlendirilmesi”. METU JFA 2010/1, (27:1), 1-22, DOI: 10.4305/METU.JFA.2010.1.1.
• Birol, Gaye (2007). “Bir Kentin Kimliği ve Kervansaray Oteli Üzerine Bir Değerlendirme”. Arkitekt Dergisi, (514/Kasım-Aralık 2007), 46-54 (Avery lndex to Architectural Periodicals) (AIAP).
• Erder, Cevat (2007). Tarihi Çevre Bilinci. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Basım İşliği.
• Faroqhi, Suraiya (2000). Osmanlı’da Kentler ve Kentliler: Kent Mekânında Ticaret, Zanaat ve Gıda Üretimi (1550-1650). çev. Neyyir Kalaycıoğlu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Gazi, Aylin ve Elvin Boduroğlu (2015). “İşlev Değişikliğinin Tarihi Yapılar Üzerine Etkileri Alsancak Levanten Evleri Örneği”. Megaron, 10(1): 57-69. DOI: 10.5505/MEGARON.2015.86570
• Hakyemez, Bengü ve Bilge Gönül (2014). “Eminönü Hanlarının Yeniden İşlevlendirilmesi Kapsamında Değerlendirilmesi: IV. Vakıfhan”. Beykent Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 7 (2), 101-129.
• Kuban, Doğan (2000). Tarihi Çevre Korumanın Mimarlık Boyutu Kuram ve Uygulama. İstanbul: Yapı Endüstrisi Yayını.
• Kuyrukçu, Zafer ve Emine Yıldız Kuyrukçu (2017). “Tarihi ve Kültürel Süreklilik Bağlamında Sait Bektimur Evi’nin Yeniden Kullanımı”. Artium, (C. 5-S. 2), 38- 50.
• Pehlivan, Gamze Fahriye (2018). “Anıtsal Türk Mimarlık Örneklerinden Deveci Han’ın Yeniden İşlevlendirilmesi”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (43), 537-559.
• Saraç, Ömer ve Canan Tanrısever (2018). “Kastamonu’da Yeniden İşlevlendirilen Tarihi Yapıların Sürdürülebilirliğe Etki Eden Çekicilik Faktörleri”. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, (C. 29-S 2, Güz), 151- 163.
• Tapan, Mete (2007). Soru ve Cevaplarla Koruma. İstanbul: Türkiye Mimarlar ve Mühendisler Odası Birliği.
• Texier, Charles (2002). Küçük Asya. Üçüncü Cilt. Ankara: Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı. Turan, Osman (1993). Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Wilson, Clare, Barry Smith, ve Peter Dunn (2007). A Guide to Developing a Sustainability Strategy and Action Plan. Uk: Future Print Limited.
• Yavi, Ersal, (1986). Tokat, Niksar, Zile, Artova, Erbaa, Turhal, Reşadiye, Almus. İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası A.Ş.
• URL-1: Google Earth, Konum: 40°19'09.73"K 36°33'05.12"D (Erişim Tarihi: 09.062021)
• URL-2: https://tr.wikipedia.org/wiki/Tokat_Kalesi (Erişim Tarihi: 09.062021)
• URL-3: https://Twitter.Com/Tokatvaliligi/Status/907194922238869504 (Erişim Tarihi: 15.05.2021)
• URL-4:https://www.researchgate.net/profile/Aysenur Islek/publication (Erişim Tarihi: 20.11.2021)
• Fotoğraf Arşivleri: Begüm Demiroğlu İzgi. Fotoğraf Arşivi; Emine Saka Akın Fotoğraf Arşivi; Hamiyet Özen Fotoğraf Arşivi; İzgi Demiroğlu Fotoğraf Arşivi; Tokat Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi.
• Sözlü Kaynaklar: Görüşme (2019). Mehmet Aykun. Tokat: Tokat Vakıflar Bölge Müdürlüğü.