An Institutional Transformation From Armistice to Republic: From the Ministry of Evkaf to the General Directorate of Evkaf

Yıl 2022, Sayı: 58, 185 - 207, 26.12.2022

Aydın Çakmak

https://doi.org/10.16971/vakiflar.1139479

Öz

The idea of detaching the management of foundations from the oversight identity and the cabinet organization that existed before the Republican era forms the basis of this study's analysis of developments. Although the topic had previously been brought up, the study's starting point was selected to be the Armistice Period because its actual alteration occurred after the First World War. The Ministry of Evkaf, which was created as a ministry under Mahmud II's rule, was in fact one of the topics that were debated and defended throughout the closing years of the Ottoman Empire. The subject of transformation has not, however, come to a definitive conclusion despite the fact that the Ottoman bureaucracy and the public have been preoccupied with its agenda for a long time, discussions have been held, and draft legislation has been created. With the law passed on March 3, 1924, this issue—which also came up during the Government of Grand National Assembly of Türkiye—became official. The institution, which had been a member of the cabinet for almost a century, was thus transformed into a general directorate. Archival records, journals, and copyrighted works are employed in this study, which is the first to approach the topic in a detached and comprehensive manner.

Anahtar Kelimeler

The Ministry of Evkaf, The Commission of Evkaf, The Ministry of Şer‘iye and Evkaf, The General Directorate of Evkaf

Mütareke’den Cumhuriyet’e Kurumsal Bir Dönüşüm: Evkaf Nezareti’nden Evkaf Umum Müdürlüğü’ne

Öz

Bu çalışmanın esası, vakıfların idaresinin nezaret kimliğinden ve kabine teşkilatı içerisinden çıkarılması düşüncesinin Cumhuriyet devri öncesinde de bulunduğunu yaşanan gelişmeler çerçevesinde ele almaktır. Konunun ilk defa gündeme gelmesi daha önce olmakla birlikte somut bir hale bürünmesi Birinci Dünya Savaşı sonrasında gerçekleştiği için, çalışmanın başlangıç kısmı Mütareke Dönemi şeklinde belirlenmiştir. Gerçekten de Osmanlı Devleti’nin son yıllarında tartışmaya açılan ve savunulan konulardan bir tanesi, II. Mahmud döneminde bir bakanlık olarak kurulan Evkaf Nezareti’nin statüsünün değiştirilmesi olmuştur. Ancak Osmanlı bürokrasisi ve kamuoyunun gündemini uzun süre meşgul ettiği, görüşmeler yapıldığı ve kanun layihaları hazırlandığı halde dönüşüm konusu kesin bir sonuca ulaşmamıştır. TBMM hükümeti döneminde de gündeme gelen bu mesele 3 Mart 1924 tarihinde kabul edilen kanunla resmiyet kazanmış ve yaklaşık yüz yıldır kabine üyesi olan kurum bir umum müdürlük haline getirilmiştir. Konuyu ilk defa müstakil ve kapsamlı bir biçimde ele alan bu çalışmada başta arşiv belgeleri olmak üzere süreli yayınlar ve telif eserlerden faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

vakıf, Evkaf Nezareti, Evkaf Komisyonu, Şer‘iye ve Evkaf Vekaleti, Evkaf Umum Müdürlüğü., The Ministry of Evkaf, The Commission of Evkaf, The Ministry of Şer‘iye and Evkaf, The General Directorate of Evkaf

Kaynakça

• Akyıldız, Ali (2010). “Şer‘iyye ve Evkaf Vekaleti”. İslam Ansiklopedisi, C.39, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 7-8.
• Arslan, Gürbüz (2017). Şükrü Saraçoğlu’nun Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri (1886-1953), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Âşir Efendizade Mustafa Kami (1339). Evkaf Nedir?, İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Çelikkın, Zübeyde E. (2019). Osmanlı Modernleşmesi ve Kuruluşundan Tanzimata Evkaf-ı Hümayun Nezareti (1826-1839), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Evkaf Umum Müdürlüğü (1933). Evkaf Umum Müdürlüğünün Cümhuriyetin İlk On Senesindeki İşler Hakkında Rapordur, Ankara: Başvekalet Matbaası.