Fıkhî Açıdan Teyâmün

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 11, 163 - 192, 15.12.2019

Muhammed Latif Altun

https://doi.org/10.5281/zenodo.3566907

Öz

İnsanın
hal ve hareketleri onun nasıl bir karaktere sahip olduğunu dışa yansıtmaktadır.
Bu yüzden hal ve hareketler kişiyi tanımamızda yardımcı olur. Yüce Allah,
Kurʹân-ı Kerim’de ashâbü’l-yemîn ve ashâbü’l-meymene gibi ifadeler kullanmış ve
bu ifadelerle bir takım insanları kast etmiştir. Kastedilen iyi insanların
vasıfları bu ifadelerden hemen sonra zikredilmiştir. Bu da Allah’ın sağ tarafa
önem atfettiğinin göstergelerindendir.

Hal
ve hareketleri bakımından sevilen Hz. Peygamber, Müslümanlar için örnek kabul
edilmiş ve onun emir ve tavsiyeleri harfiyen uygulanmaya hassasiyet
gösterilmiştir. O, sağ taraf ile faziletli ve hayırlı işleri, sol taraf ile de
nahoş olan fiilleri yapmış ve bunu teşvik etmiştir. Sahâbe de bunu hem uygulamış
hem de sonraki nesillere aktarmaya azami gayret göstermiştir. Daha sonra onun
bu yöndeki tavsiye ve uygulamaları fıkıh âlimleri arasında kural haline
gelmiştir. Hz. Peygamber’in sağ tarafla ilgili sözleri, uygulamaları ve
tavsiyeleri hadisler vasıtasıyla bize aktarılmıştır. Böylece günlük hayatta
başta olmak üzere ibadetlerde sağ tarafa ehemmiyet göstermiştir.

Bu
çalışmada Hz. Peygamber’in sağ tarafı önemsemesinin ve sağ tarafa öncelik
vermesinin, beşerî ya da nebevî olup olmaması tartışmasına değinilecektir. Daha
sonra Arapça iki kavram olan yemîn ve yesâr kavramlarının tarifi ele alınacak,
abdest alırken sağ el ve ayakların önce yıkanmasının, tek kişinin imamın hangi
tarafında durmasının ve teşehütte otururken sağ el ve sağ ayağın konumunun
hükmü gibi konuların hükmüne işaret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, yemîn, yesâr, meymene, teyâmün

Tayamun in Islamic Law

Öz

Man’s behaviour and attitudes reveals what kind of person he is. Therefore,
behaviours and attitudes help us to get to know people. God mentions in the
Qur’an People of Yamin (Right) and ashab al-maimana (People of maymana). These
terms are used in the Qur’an to refer to certain people. The qualities of the
good people meant by these terms are mentioned immediately after them. This
indicates how God attributes importance to the right.

The Prophet are considered by muslims as exemplary figure with his
attitudes and they are keen to follow his orders and advices word for word. The
prophet did virtuos actions with his right and the other actions with his left.
He also encouraged his followers to do the same thing. The Companions behaved
in the same manner and did their best to pass this on to the following
generation. These practices and advices were considered by the scholars of
Islamic Law as a rule to follow.  The
Prophets’ orders, pratcices and advices about the right side were transmitted
to us through prophetic sayings. Thus, muslims put emphasis on the right both
in their daily practices and prayers 

In this study, the problem of whether the Prophet’s emphasis on the righ
side is due to his personal choice or God’s decree will be discussed. The
meaning of the two related terms yamin (right) and yasar (left) will be
examined. The rule about prioritising the washing right hand and leg while
taking ablution, the position of a single person when there is single person behind
the imam and the rule regarding  the
position of right hand and right leg while sittinng at the end of the prayer
(tashahhud) 

Anahtar Kelimeler

Islamic law, yamin, yasar, maimana, tayamun

Kaynakça

• Abdullah b. Muhammed et-Teyyâr, el-Fıkhu’l-müyesser. Riyad: Medârü’l-Vatan, 2011.
• Ali el-Kârî Ali b. Sultan Muhammed Ebû’l-Hasan Nureddin el-Molla Herevî el-Kârî, Mirkâtü’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâtü’l-Mesâbîh,Beyrut: Dârü’l-Fikr, 2002.
• Âmirî, Ebû Muhammed el-Hasan b. Ali b. Affân, el-Emâlî ve’l-Kırâe. Thk. Masad Abdülhamid, Tanta: Dârü’s-Sehâbeti li’t-Türâs.
• Askalânî, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed b. Hacer el-Askalânî, Fethü’l-Bâri Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut: Dârü’l-Maʽrife, 1379.
• Aynî Bedruddin Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed b. Musa b. Ahmed b. Hüseyin el-Ğeytâbî, el-Binâye Şerhü’l-Hidâye, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Azîzî, Ali b. Ahmed b. Nureddin b. Muhammed, Sirâcü’l-Münîr Şerhu’l-Câmiʽs-Sağîr. Yy.: ty.
• Beğavî, Muhyi’s-Sünne Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mesud, Şerhü’s-Sünne. Tah. Şuayb Arnavut), Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1983.
• Behûtî, Mansur b. Yunus b. Salahaddin b. Hasan b. İdris, Keşşâfü’l-Kenâʽ an Metni’l-İknâʽ Yy.: Dârü’l-Fikr, ty.
• Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Musa el-Husrevcirdî el-Horasânî, Şuabü’l-İman. Thk. Abdülali Abdülhamid Hamid, Yy.: Mektbetü’r-Rüşd, 2003.
• Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Musa el-Husrevcirdî el-Horasânî, es-Sünenü’l-Kübrâ. Thk. Abdullah b. Abülmuhsin et-Türkî, Yy.: Merkezü Hecr li’l-Buhûs, yy.
• Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Musa el-Husrevcirdî el-Horasânî, Maʽrifetü’s-Süneni ve’l-Âsar. Thk. Abdülmuti Emin Kalaci, Beyrut: Dârü Kuteybe, 1991.
• Bezzâr, Ebû Bekir Ahmed b. Amr b. Abdilhalık b. Hallad b. Abdillah, el-Bahrü’z-Zehhâr, el-Medinetü’l-Münevvere: Mektebtü’l-Ulûmi ve’l-Hikemi, 2009.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebû Abdillah, Sahîhu’l-Buhârî. Thk. Muhammed Zehîr b. Nasır, Yy.: Dâru Tûku’n-Necât, 1422.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebû Abdillah, Tahrîcü’l-Ehâdîsi’l-Merfûʽa. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd,1999.
• Cevherî, Ebû Nasır İsmail b. Hammad, es-Sehâh Tâcü’l-Lüğa ve Sihâhü’l-Arabiyye. Thk. Ahmed Abdülğafur Attar, Beyrut: Dârü’l-İlmi, 1997.
• Cevzȋ, Cemâlüddin Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr. Thk. Abdürrezzak el-Mehdî, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1422.
• Cirâʽî, Ebû Bekir b. Zeyd el-Cirâʽî es-Sâlihî, Tuhfetü’r-Râkiʽ ve’s-Sâcid bi Ahkâmi’l-Mesâcid. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâfü’l-Kuveytiyye, 2004.
• Demȋrȋ, Kemalüddin Muhammed b. Musa b. İsa b. Ali, en-Necmü’l-Vehâc fȋ Şerhi’l-Minhâc, Thk. Lecnetün İlmiyye, Cidde: Dârü’l-Minhâc, 2004.
• Desûkî, Muhammed b. Arefe, Hâşiytü’d-Desûkî alâ Şerhi’l-Kebîr. Yy.:Dârü’l-Fikir, ty.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Aşʽas b. İshak b. Beşir b. Şeddâd b. Amr el-Ezdî es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvud. Thk. Muhammed Muhyüddin Abdülhamid, Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, ty.
• Ebû Yusuf, Yakub b. İbrahim b. Habib b. Saʽd b. Habbete, el-Âsâr. Tah. Ebü’l-Vefâ, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ty.
• Etyubî, Muhammed b. Ali b. Adem b. Musa, el-Bahrü’l-Muhît es-Seccâc fî Şerhi Sahih el-İmâm Müslim el-Haccâc. Yy.: Dârü İbnü’l-Cevzî, 1436.
• Ezherȋ, Muhammed b. Ahmed b. el-Ezherȋ el-Herevȋ, Tehzȋbü’l-Luğa. Thk. Muhammed Ûd Muraʽab, Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabȋ, 2001.
• Feyruzâbâdî, Mecdüddin Ebû Tahir Muhammed b. Yakub, el-Kâmûsü’l-Muhît. Thk. Muhammed Naim el-‘Arkasûsî, Beyrut: Messesetü’r-Risâle, 2005.
• Göksu Muzaffer Emin, “Sağcılık ve Solculuk Ötesinde”. Tezkire Düşünce Siyaset Sosyal Bilim Dergisi 17/9 (Ekim/Kasım 2000): 57-64.
• Güler İlhami, “Sağcılık Olarak Sünnilik”. Tezkire Düşünce Siyaset Sosyal Bilim Dergisi, 17/9, (Ekim/Kasım 2000): 90-100.
• Güzel Murat, “Türkiyede İslamcılık ve Sağcılık” Tezkire, Düşünce Siyaset Sosyal Bilim Dergisi 17/9 (Ekim/Kasım 2000): 65-89.
• Hacc es-Seyyid Takiy et-Tebâtebâî el-Kümmî, Mebânî Minhâcü’s-Sâlihîn. Yy.: Mektebetü’l-Mehellâtî, t.y.
• Haddâdî, Ebû Bekir b. Ali b. Muhammed, el-Cevheretü’n-Neyyire. Yy.: Matbatü’l-Hayriyye, 1322.
• Hâkim, Ebû Abdillah, Muhammed b. Abdillah b. Muhammed b. Hamdûyeh b. Nuaym, el-Müstedrek ala’s-Sahihayn. Thk. Mustafa Abdülkadir Atâ, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Haraşȋ, Muhammed b. Abdillah, Şerhü Muhtasarı Halil li’l-Haraşî. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ty.
• Harîrî, el-Kasım b. Ali b. Muhammed b. Osman Ebû Muhammed, Dürretü’l-Ğevâmis fî Evhâmi’l-Havâs. Thk. Arafat Mataraci, Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1998.
• Hettâb, Şemsüddin Ebû Abdillah Muhammed b. Abdurrahman, Mevâhibü’l-Celîl fî Şerhi Muhtasari’l-Halîl. Yy.: Dârü’l-Fikr, 1992.
• Heytemȋ, Ahmed b. Muhammed b. Ali b. Hacer, Tuhfetü’l-Muhtâc fȋ Şerhi’l-Minhâc. Yy.: by., 1983.
• Himyerî, Neşvân b. Said el-Yemenî, Şemsü’l-Ulûm ve Devâʹü Kelâmi’l-Arab mine’l-Külûm. Thk. Hüseyin b. Abdullah el-Ömerî, Beyrut: Dârü’l-Fikri’l-Muâsır, 1999.
• Humeydî, Ebû Bekir Abdullah b. Zübeyr, b. İsa b. Ubeydullah el-Kureşî, Müsnedü’l-Hümeydî. Thk. Hasan Selim Esed, Şam: Dârü’s-Sekâ, 1996.
• Irâkȋ, Ebü’l-Fadl Zeynüddin Abdurrahim b. el-Hüseyin b. Abdurrahman b. Ebi Bekir b. İbrahim, (v. 806/1404), Tarhü’t-Tesrȋb fȋ Şerhi’t-Takrȋb. Yy.: Tabaʽtü’l-Misrıyyeti’l-Kadime, ty.
• İbn Abdilberr, Ebû Amr Yusuf b. Abdillah b. Muhammed b. Abdilberr b. Asım en-Nemerî, (v. 463/1071), et-Temhîd limâ fi’l-Muvatta mine’l-Meâni ve’l-Esanîd, thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî, Mağrib: Vizâretü Umumi’l-Evkâfi ve’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, 1387.
• İbn Abdilberr, Ebû Amr Yusuf b. Abdillah b. Muhammed b. Abdilberr b. Asım en-Nemerî, Câmiʽu Beyâni’l-İlm ve Fadlihi. Thk. Ebi’l-Eşbâl ez-Züheyrî, Suudi Arabistan: Dârü’l-Cevzî, 1994.
• İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdilaziz Abidin ed-Dimaşkî, Reddü’l-Muhtâr alâ’d-Dürri’l-Muhtâr, Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1992.
• İbn Arafe, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Muhammed, Tefsîru İbn Arefe Celal es-Suyûtî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
• İbn Battâl, Ebü’l-Hasan Ali b. Halef b. Abdilmelik, Şerhu Sahîhi’l-Buhârî li İbni Battâl. Thk. Ebû Temim Yaser b. İbrahim, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2003.
• İbn Bişrân, Ebü’l-Kasım Abdülmelik b. Muhammed b. Abdillah, Emâli İbn Bişrân Riyad: Dârü’l-Vatan, 1997.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir b. Ebî Şeybe Abdullah b. Muhammed b. İbrahim b. Osman, (v. 235/850), Musannaf İbn Ebî Şeybe. Thk. Kemal Yusuf, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, ty.
• İbn Hanbel, Ebu Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilal b. Esed b. eş-Şeybânî, (v. 241/ 855), Müsnedü İmam Ahmed b. Hanbel. Thk. Şuayb Arnavut, Yy.: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân b. Muaz b. Mabed, Sahîhu İbn Hibbân bi’Tertîbi İbn Belbân. Thk. Şuayb Arnavut, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekir Muhammed b. İshak b. Huzeyme b. el-Muğȋre b. Salih b. Bekir, Sahîhu İbn Huzeyme. Thk. Dr. Muhammed Mustafa el-Aʽzemî, Yy.:el-Mektebetü’l-İslâmî, 2003.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffikuddin Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Mekdisȋ, el-Muğnȋ. Yy.: Mektebetü’l-Kahire, 1968.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffikuddin Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Mekdisȋ, el-Kâfî fî Fıkhi’l-İmâm Ahmed. Yy.: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvinî, Sünenü İbn Mâce. Thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Yy.: Dârü İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Faysal İsa el-Bâbî el-Halebî, t.y.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim b. Ali Ebü’l-Fadl Cemâlüddin, Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dârü Sâdır, ty.
• İbn Merdûyeh, Ebû Bekir Ahmed b. Muhammed Cüzün fî Ehâdîs İbn Hibbân. Thk. Bedir b. Abdullah el-Bedir, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1414.
• İbn Müflih, İbrahim b. Muhammed b. Addillah b. Muhammed, el-Mübdiʽ fî Şerhi’l-Mukni′. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrahim b. Muhammed, el-Bahrü’r-Râik Şerhü Kenzi’d-Dekâik. Yy.: Dârü’l-Kütübi’l-İslâmi, ty.
• İbn Receb, Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed b. Receb b. el-Hüseyin es-Sâmî, (v. 795/1393), Fethü’l-Bârî Şehu Sahihi’l-Buhâri. Tah. Mahmud b. Şaban, Medinetü’l-Münevvere: Mektebetü’l-Ğurebâ el-Eseriyye, 1996.
• İbn Rıslân er-Remlî, Şemsüddin Muhammed b. Ebi’l-Abbâs Ahmed b. Hamza, Şerhü Süneni Ebî Dâvud. Thk. Heyet, Mısır: Dârü’l-Felâh, 2016.
• İbn Rüşd (el-Cedd), Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed, el-Beyân ve’t-Tahsȋl ve’ş-Şerhi ve’t-Tevcȋh ve’t-Taʹlȋl li-Mesâili’l-Müstahrece. Thk. Muhammad Hacci, Beyrut: Dârü’l-Ğarbi’l-İslâmȋ, 1988.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. Rüşd el-Kurtubî, Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktasıd Kahire: Dârü’l-Hadis, 2004.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmail, el-Muhkem ve’l-Muhîtü’l-Aʽzam. Thk. Abdülhamid Hindâvî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbnü’l-Hümmâm, Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid b. Mesud, Fethu’l-Kadîr. Yy.: Dârü’l-Fikr, ty.
• İbnü’l-Mülakkın, Siracüddin Ebû Hafs Ömer b. Ali b. Ahmed, el-İʽlâm bi Fevâid Umdetü’l- Ahkâm. Thk. Abdülaziz b. Ahmed, Suudi Arabistan: Dârü’l-Âsime, 1997.
• İbnü’l-Münzir, Ebû Bekir Muhammed b. İbrahim, el-İcmâʽ Thk. Fuad Abdülmunim Ahmed, Dârü’l-Müslim, yy. 2004.
• Kâsânȋ, Alauddin Ebû Bekir b. Mesud b. Ahmed, Bedâiʽu’s-Senâiʽ fî Tertîbi’ş-Şerâiʽ. Yy.: Dârül’l-Kütübübi’l-İlmiyye, 1986.
• Kasım b. Abdullah b. Emîr Ali el-Konevî er-Rumî, Enîsü’l-Fukahâ. Thk. Yahya Hasan Murad, Yy.: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Kayacan Murat, “Sağcılık ve Solculuk Kavramlar ile Bu Kavramların Kurʹân Meallerindeki Kullanımları”. Marife Dergisi 10/3 (Kış 2010): 291-306.
• Kelâbâzî, Ebû Bekir Tâcü’l-İslâm Muhammed b. Ebû İshâk İbrâhîm b. Yakub el-Buhârî, Bahrü’l-Fevâid. Thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail, Beyrut: Dâru’l-Kütübbi’l-İlmiyye, 1999.
• Keremî, Merʽî b. Yusuf b. Ebî Bekir b. Ahmed, Delîlü’t-Tâlib li Neyli’l-Metâlib. Thk. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed, Riyad: Dârü Taybe, ty.
• Komisyon, el-Mevsuʹatü’l-Fıkhıyyetü’l-Kuveytiyye. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, 1427.
• Kurtulmuş Ömer, “Sağcılık Solculuk ve İslam”. Tezkire Düşünce Siyaset Sosyal Bilim Dergisi 19/10 (Şubat/Mart 2001): 5-168-174.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habib, el-Hâvi’l-Kebîr fi Fıkhi İmam eş-Şâfiî. Thk. eş-Şeyh Ali Muhammed Muavvid, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Merğinânî, Ali b. Ebî Bekir b. Abdilcelil el-Ferğânî, el-Hidâye fî Şerhi Bidâyeti’l-Mübtedî. Tah. Tallâl Yusuf, Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ty.
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmurz b. Ali, Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Ğureri’l-Ahkâm. Yy.: Dârü İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, t.y.
• Mubârekfûrî, Ebü’l-Alâ Muhammed Abdurrahman b. Abdurrahim, Tuhfetü’l-Ehvezȋ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
• Mutarrizî, Nasır b. Abdüsseyyid Ebi’l-Mekârim b. Ali, el-Muğrib. Yy.: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, ty.
• Münâvî, Zeynüddin Muhammed Abdürreuf b. Tâcü’l-Arifin b. Ali b. Zeynülabidin el-Haddâdî, Feydü’l-Kadîr Şerhü’l-Câmiu’s-Sağir. Mısır: Mektebetü’t-Ticariyyetü’l-Kübrâ, 1356.
• Mürşid bi’l-lâh Yahya b. el-Hüseyin b. İsmail b. Zeyd, Tertîbü’l-Emâlî el-Hamîsiyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Müslim, Müslim b. el-Haccac Ebü’l-Hasan el-Kuşeyrî en-Nisabûrî, el-Müsnedü’s-Sahih el-Muhtasar. Thk. Muhammed Fuat Abdülbaki, Beyrut: Dârü İhyai’t-Türasi’l-Arabî, ty.
• Nefrâvȋ, Ahmed b. Ğânim b. Salim b. Mehnâ, el-Fevâkihü’d-Devânȋ alâ Risâleti İbn Ebî Zeyd el-Kayrevânȋ, Yy.: Dârü’l-Fikr, 1995.
• Nesâî, Ebû Abdillah Ahmed b. Şuayb b. Ali el-Horasânî, es-Sünenü’l-Kübrâ. Tah. Hasan Abdülmünim Şelebî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ty.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyuddin b. Şeref, el-Minhâc Şerhu Sahîhi Müslim. Beyrut: Dârü ihyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1392.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyuddin b. Şeref, Riyâzü’s-Sâlihîn. Thk. Şuayb Arnavut, Beyrut: Messesetü’r-Risâle, 1998.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyuddin b. Şeref, el-Mecmu′ Şehu’l-Mühezzeb, Yy.: Dârü’l-Fikr, t.y.
• Râzî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ömer b. Hasan b. Hüseyin, Mefâtihü’l-Ğayb. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420.
• Remlî, Şemsüddin Muhammed b. Ebi’l-Abbâs Ahmed b. Hamza, Nihâyetü’l-Muhtâc ilâ Şerhi’l-Minhâc, Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1984
• Sahnûn, Abdüsselam b. Said b. Habib et-Tenûhȋ, el-Müdevvene. Yy.: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Sanʽânȋ, Muhammed b. İsmail b. Salah b. Muhammed el-Hasanî, Sübülü’s-Selâm. Yy.: Dârü’l-Hadis, t.y.
• Sehârenfûrî, Şeyh Halil Ahmed, Bezlü’l-Mechûd fî Halli Süneni Ebî Dâvud. Hindistan: Merkezu Ebî Hasan en-Nedvî, 2006.
• Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdris b. el-Abbas b. Osman b. Şafiʽ b. Abdülmuttalib, el-Umm, Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1990.
• Şenkitî, Muhammed el-Hıdır b. Seyyid Abdullahb. Ahmed Kevserü’l-Meʽânî ed-Derârî fî Keşfi Habâyâ Sahihi’l-Buhârî, Beyrut: Müessestü’r-Risâle, 1995.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah, Neylü’l-Evtâr. Thk. İsamuddin es-Sebabitî, Mısır: Dârü’l-Hadis, 1993.
• Şeyh Aliş, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed, Minehü’l-Celîl Şerhu Muhtasari’l-Halil, Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1989.
• Taberî, Muhammed b. Yezid b. Kesȋr b. Ğalib el-Âmelî, Câmiʽu’l-Beyân fi Tʹevîli’l-Kurʹân. Thk. Ahmed Muhammed Şakir, Yy.: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selâme b. Abdilmelik b. Selme el-Ezdi, Şerhu Meʽâni’l-Asâr. Thk. Muhammed Zühri en-Neccar, Yy.: Alemü’l-Kütüb, 1994.
• Tahtâvî, Ahmed b. Muhammed b. İsmail, Hâşiyetü’t-Tahtâvȋ ala Merâki’l-Felâh. Thk. Muhammed Abdülaziz el-Halidî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İmiyye, 1997.
• Tehânevî, Muhammed b. Ali b. el-Kâdî Muhammed Hamid b. Muhammed Sabır, Mevsuʽatü Keşşâfü Istılâhâtü’l-fünûn ve’l-Ulûm. Thk., Ali Dahrûc, Beyrut: Mektebetü Lübnân, 1996.
• Tenûhî el-Mehdevî, Ebû’t-Tahir İbrahim b. Abdüssamed, et-Tenbîh alâ Mebâdii’t-Tevcîh. Thk. Muhammed Belehsan, Beyrut: Dârü İbn Hazm, 2007.
• Teyâlisî, Ebû Dâvud Süleyman b. Dâvud b. Carûd, Müsnedü Ebî Dâvud et-Teyâlisî. Tah. Muhammed b. Abdilmuhsin et-Türkî, Mısır: Dârü Hicr, 1999.
• Useymȋn, Muhammed Salih b. Muhammed, eş-Şerhü’l-Mümtiʽ alâ Zâdi’l-Müstekneʽ, Yy.: Dâru İbnü’l-Cevzî, 1428.
• Useymȋn, Muhammed Salih b. Muhammed, Fethu zi’l-Celâl ve’l-İkrâm bi Şerhi Bülûği’l-Merâm. Thk. Subhi b. Muhammed Ramazan, Yy.: el-Mektebü’l-İslâmiyye, ty.
• Zebidî, Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzak el-Hüseynî, Tâcü’l-Arûs. Yy: by., t.y.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kasım Mahmud b. Amr b. Ahmed, el-Keşşâf. Beyrut: Dârü’l-Kitabi’l-Arabî, 1407.
• Zerkeşî, Şemsüddin Muhammed b. Abdullah, Şerhu’z-Zerkeşî, Yy.: Dârü’l-ʽAbîkân, 1993.
• Zeynüddin er-Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekir b. Abdülkadir, Muhtâru’s-Sahâh. Tah. Yusuf eş-Şeyh Muhammed, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye,1999.