TASAVVUFTA TAHTA KILIÇ SEMBOLİZMİ

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 15, 99 - 126, 15.12.2021

Abdurrahim Alkış

https://doi.org/10.54893/vanid.1002864

Cited By: 1

Öz

Tasavvuf erbâbı tabîatleri gereği mâddî unsurlardan ziyâde mânevî değerleri muhafaza etmeye ve geliştirmeye çalışırlar. Fakat tasavvufî çevrelerin sosyal bir yapıya bürünmeleriyle berâber düşüncelerini ve değerlerini sembolize etmek için mâddî bir kısım edevât da kullanmışlardır. Bunların başında keşkül, teber, tahta kılıç, asâ, gül, hırka gibi unsular gelir. Bu çalışmamızda dervîşlerin kullandıkları mâddî edevâttan birisi olan tahta kılıç ve ifâde ettiği mânâlara bakacağız ve örnekler üzerinden tahlîl etmeye çalışacağız. Tasavvuf ehli tahta kılıç ile ilgili bir hadîs-i şerîfden yola çıkarak mânevî bir disiplin, ahlakî bir prensip ve nefsânî bir terbiye metodu ortaya koymuşlardır. Yeri geldiğinde cihâd ve mücâhede için zāhir kılıcının yanı sıra bâtın kılıcını kullanmışlardır. Manevî kılıcı sembolize eden tahta kılıcın kullanımına dâir tespit ettiğimiz ilk örnek sahābe döneminde Muhammed b. Mesleme’ye aittir. Yaygın bir şekilde kullanımı ise 1200’lü yıllarda büyük tarîkatların kurulduğu dönemde yânî Abbâsî hilâfeti döneminde olmuştur. Memlüklü dönemi kaynaklarından okuduğumuz kadarıyla Yûsuf Selahaddîn-i Eyyûbî ve berâberindeki kalabalık dervîş gurubu bu unsuru yaygın olarak kullanmışladır. Yûsuf Selahaddîn Eyyûbî’nin hem Bağdâd’ta iken hem de Mısır’a sefer düzenlerken berâberindeki kalabalık derviş gurubuyla birlikte zikirler eşliğinde tahta kılıçla yürüdükleri kaydedilmiştir. Bektâşî Velâyetnâmelerinde Anadolu Selçukluları döneminde yaşayan Hacı Bektâş-i Velî’nin himmetleriyle Saru Saltuk’un tahta kılıç kullanarak mânevî bir savaş verdiğini görüyoruz. Velâyet-nâmelerde tahta kılıç kullanımına dâir pek çok örnek vardır. 20 yüzyılda da pek çok dergâh ve câmîde bu tür bir kılıcın sembolik olarak kullanıldığını bizzât müşâhede ettik.

Anahtar Kelimeler

Tahta Kılıç, Sembol, Nefis Terbiyesi, Tarîkatlar, Büyük Cihâd

Kaynakça

• Abdulazîz ed-Dûrî. “Bağdat”. DİA. 4: 441-442. İstanbul, 1991.
• Abdulbaki Gölpınarlı. Menâkıb-ı Hâcı Bektâş-ı Velî “Vilâyetnâme”. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1958.
• Abdulkerim Özaydın. “İbnü’l-Alkamî”. DİA. 20: 483-484. İstanbul, 1999.
• Abdurrahim Alkış. “13. Yüzyılda Konya’nın Bir İlim Merkezine Dönüşmesinde İranlı Âriflerin Rolü”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 12/3 (2020): 786-818.
• Anonim. Sîretü ez-Zāhir Baybars. Ed. Hayrî Abdülcevvâd. 2. Bs. Kāhire: Matbaatü Mustafâ es-Seb’, 1923. Ataullah Şahyar. “Muhammed b. Mesleme”. DİA. İstanbul, 2005. Ebû’l-Hayr Reşîdüddîn Fazlullah-i Hemedânî. Câmiü’t-tevârîh. Ed. Muhammed Revşen-Mustafâ Mûsevî. Tahrân: Neşr-i Elburz, 1373.
• Taberânî, Ebû’l-Kāsım Süleymân b. Ahmed et-Taberânî. el-Mu’cemü’l-kebîr. Ed. Ebû Muhammed el-Esyûtî. Beyrût, 2011.
• Ethem Cebecioğlu. Tasavvuf Terimleri ve Değimleri Sözlüğü. 5. Bs. İstanbul: Ağaç Yayınları, 2009.
• Evliyâ Çelebî. Seyâhannâme. Trc. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı. 5. Bs. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• René Guénon. “Seyfu’l-İslam ‘İslâmın Kılıcı’”. Kubbealtı Akademi Mecmuası. Trc. Mustafa Tahralı. 1 (1980): 59. Hâce Ahmed-i Yesevî. Dîvân-ı Hikmet. Ed. Mustafa Tatçı-Hayati Bice. Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi İnceleme-Araştırma Dizisi; Yayın No: 29, 2016.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed İbnü’l-Esîr. el-Kâmil fi’t-târîh. Ed. Muhammed Yûsuf Dakkāk. 4. Bs. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İlker Kömbe. “Dünya Düzeninin Temelleri: Adâlet Dairesi Literatürüne Giriş”. Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 18/35 (2013): 139-198.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn Muhammed b. Alî İbnü’l-Arabî. el-Fütühâtü’l-mekkîyye fî mârifeti’l-esrâri’l-mâlikiyye ve’l-mülkiyye. Ed. Mahmûd Matarcî. Beyrût: Dârü’l-Fikr, 1994.
• Sa‘d b. Muhammed Hüzeyfe el-Ğamdî. “Meyyâfârıkîn’de Kahramânlık ve Fedâkârlık”. Tarih Araştırmaları Dergisi. Trc. Mehdi İlhan 29/47 (2010): 227-242.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhiri ve’l-e‘lâm. Ed. Ömer Abdüsselâm et-Tedmürî. 1999.