Verimlilik Analizlerinde Tatmin Seviyesi Tayin Edilmemiş EATWIOS Mu? OCRA Mı?: Sağlık Turizmi Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 57 Sayı: 2, 289 - 312, 28.04.2023

Ahmet Serhat Uludağ , Ebru Şahin

https://doi.org/10.51551/verimlilik.1155635

Öz

Amaç: Çalışmanın temel amacı, tatmin seviyesi tayin edilmemiş EATWOS ve OCRA yöntemlerinin verimlilik ölçümlerinde kullanılabilirliğini karşılaştırmalı olarak araştırmak ve söz konusu yöntemler arasındaki farklılıkları sağlık turizmi üzerinden sunmaktır.

Yöntem: Bu çalışmada verimlilik ölçümü için tatmin seviyesi tayin edilmemiş EATWOS ve OCRA yöntemleri kullanılmıştır. İlk olarak araştırma problemine uygun olarak girdiler ve çıktılar belirlenmiş ve ENTROPI yöntemi kullanılarak ağırlıklandırılmışlardır. 2006-2019 yılları arasında Türkiye’deki sağlık turizm hizmetlerinin verimliliği ENTROPI+tatimin seviyesi tayin edilmemiş EATWOS ve ENTROPI+OCRA yöntemleri kullanılarak ölçülmüştür. Ardından, söz konusu yöntemlerle elde edilen sonuçlar karşılaştırılmış ve yorumlanmıştır.

Bulgular: Bulgular, tatmin seviyesi tayin edilmemiş EATWOS yönteminin bir üretim biriminin verimli çalışıp çalışmadığını belirlemek için daha uygun bir yöntem olduğunu göstermiştir. Bunun aksine, OCRA yöntemi, üretim birimlerinin verimlilik ve performanslarına göre bir sıralama elde edilmesi istenen durumlar için daha uygundur. OCRA yöntemiyle elde edilen indeks değeri, bir üretim biriminin gerçekten verimli veya verimsiz olduğunu göstermemektedir. Bu indeks değeri, sadece, üretim biriminin sıralamadaki yerini göstermektedir.

Özgünlük: Bu çalışma, tatmin seviyesi tayin edilmemiş EATWOS ve OCRA yöntemlerinin sağlık turizm hizmetlerinin verimliliğinin ölçülmesi için kullanılan ilk çalışma olarak gözükmektedir.

Anahtar Kelimeler

Verimlilik, Sağlık Turizmi, Çok Kriterli Karar Verme, EATWOS, OCRA, ENTROPI

EATWIOS without Satisfaction Level Assigned or OCRA in Productivity Analyses?: A Research on Health Tourism

Öz

Purpose: In this study, the usability of OCRA and EATWIOS without designated satisficing levels in measurement of efficiency was investigated through health tourism.

Methodology: OCRA and EATWIOS without designated satisficing levels were used in the study and Entropy method was utilized for weighting inputs and outputs. Furthermore, a sensitivity analysis was performed in order to see the effects of weighting on the results. Findings were compared in an attempt to interpret which method was more suitable for efficiency analyses.

Findings: Findings showed that EATWIOS without designated satisficing levels was more suitable in cases where it is intended to measure absolute efficiency of a production unit whereas OCRA was found to be more suitable for measuring relative efficiency. Index values obtained via OCRA represent the ranking of a production unit among other production units rather than indicating whether the relevant production unit actually functions efficiently or inefficiently. Findings from sensitivity analysis, on the other hand, showed that EATWIOS without designated satisficing levels was more sensitive to the changes in weights compared to OCRA.

Originality: This study is the first-ever study which used OCRA and EATWIOS without designated satisficing levels for measuring the efficiency of health tourism services.

Kaynakça

• Al-Darrab, I.A. (2000). “Relationships between productivity, efficiency, utilization and quality”, Work Study, 49(3), 97-104.
• Almström, P. (2012, September). “Productivity Measurement and Improvements: A Theoretical Model and Applications from the Manufacturing Industry”, Paper presented at the 19th Advances in Production Management Systems (APMS).
• Androutsou, L. & Metaxas, T. (2019). “Measuring the efficiency of medical tourism industry in EU member states”, Journal of Tourism Analysis: Revista de Análisis Turístico, 26(2), 115-130.
• Aytekin, A., Ecer, F., Korucuk, S. & Karamaşa, Ç. (2022). “Global innovation efficiency assessment of EU member and candidate countries via DEA-EATWIOS multi-criteria methodology”, Technology in Society, 68, 1-11.
• Bansal, A., Singh, Rajesh Kr., Issar, S. & Varkey, J. (2014). “Evaluation of vendors ranking by EATWOS approach”, Journal of Advances in Management Research, 11(3), 290-311.
• Barutçugil, İ.S. (1989). “Turizm İşletmeciliği” (3. Baskı), Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul
• Beladi, H., Chao, C-C., Ee, MS. & Hollas, D. (2019). “Does Medical Tourism Promote Economic Growth? A Cross-Country Analysis”, Journal and Travel Research, 58(1), 121-135.
• Berhe, E., Abebe, B. & Azene, D. (2017). “A new perspective to productivity measurement”, Total Quality Management & Business Excellence, 28(1-2), 205-217.
• Bernolak, I. (1997). “Effective measurement and successful elements of company productivity: The basis of competitiveness and world prosperity”, International Journal of Production Economics, 52(1-2), 203-213.
• Bulut, A. ve Şengül, H. (2019). “Dünyada ve Türkiye’de Sağlık Turizmi”, Yönetim, Ekonomi ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 3(1), 45-62.
• Burgess, T.F. (1990). “A Review of Productivity”, Work Study, 39(1), 6-10.
• Buzcu, Z. ve Birdir, K. (2019). “Türkiye’de Medikal Turizm İncelemesi: Özel Hastanelerde Bir Çalışma”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 18(1), 311-327.
• Čabinová, V., Gallo, P., Pártlová, P., Dobrovič, J. & Stoch, M. (2021). “Evaluating Business Performance and Efficiency in the Medical Tourism: A Multi-criteria Approach”, Journal of Tourism and Services, 22(12), 198-221.
• Chatterjee, P. & Chakraborty, S. (2012). “Material Selection Using Preferential Ranking Methods”, Materials and Design, 35, 384-393.
• Doğan, H. (2020). “Türkiye ve AB Ülklerinin Ar-Ge Verimliliklerinin Entropi-EATWOS Yöntemleri İle Karşılaştırılması”, KSDB, 12(23), 233-251.
• Erdoğan, S., Aydın, S., Balki, M. K., & Sayin, C. (2020). “Operational evaluation of thermal barrier coated diesel engine fueled with biodiesel/diesel blend by using MCDM method base on engine performance, emission and combustion characteristics”, Renewable Energy, 151, 698-706.
• Ergenekon Arslan, A., Şentürk Acar, M. ve Arslan, O. (2019). “O-Tipi Orc-Bınary Jeotermal Güç Santralı Optimizasyonu: Eatwos Analizi”, BŞEÜ Fen Bilimleri Dergisi, 6(Prof.Dr.Fuat SEZGİN Bilim Yılı Özel Sayısı), 222-236.
• Eriş, H. (Ed.). (2015). “Sağlık Turizmi”, İksad Yayınları: Ankara.
• Fisher, T.J. (1990). “Business Productivity Measurement Using Standard Cost Accounting Information”, International Journal of Operations & Production Management, 10(8), 61-69.
• Ghobadian, A. & Husband, T. (1990). “Measuring total productivity using production functions”, Int.J.Prod.Res., 28(8), 1435-1446.
• Görçün, Ö. F. (2019a). “Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinin Lojistik ve Taşımacılık Performansları ve Verimliliklerinin Analizi İçin Hibrid Bir Çok Kriterli Karar Verme Modeli”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3): 2775-2798.
• Görçün, Ö.F. (2019). “Entegre Entropi ve EATWOS Yöntemleri Kullanılarak Karadeniz Konteyner Limanlarının Verimlilik Analizi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 811-830.
• Görçün, Ö.F. (2021). “Efficiency analysis of Black sea container seaports: application of an integrated MCDM approach”, Maritime Policy & Management, 48(5), 672-699.
• Gülençer, İ. ve Türkoğlu, S. P. (2020). “Gelişmekte Olan Asya ve Avrupa Ülkelerinin Finansal Gelişmişlik Performansının İstatistiksel Varyans Prosedürü Temelli OCRA Yöntemiyle Analizi”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(2), 1330-1344.
• Günter, A. & Gopp, E. (2022). “Overview and classification of approaches to productivity measurement”, International Journal of Productivity and Performance Management, 71(4), 1212-1229.
• Hoz-Correa, A.D.L., Munoz-Leiva, F. & Bakucz, M. (2018). “Past themes and future trends in medical toursim research: A co-word analysis”, Tourism Management, 68, 200-211.
• Ilıkkan Özgür, M., Soylu, E., Bağcı, H. ve Demirtaş, C. (2021). “Türkşeker Firmalarında CRITIC ve EATWIOS Yöntemiyle Verimlilik Analizi”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi,11(1), 224-244.
• İspirli Turan, A. ve Erdem, R. (2021). “Helal Medikal Turizm ve Müslüman Dostu Hastane Uygulamalarının Dünyadaki Örnekleri Üzerine Bir Çalışma”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(22), 517-533.
• Kundakçı, N. (2017). “An Integrated Multi-Criteria Decision Making Approach for Tablet Computer Selection”, European Journal of Multidisciplinary Studies, 2(5), 36-48.
• Kundakçı, N. (2019). “A Comparative Analyze Based On EATWOS and OCRA Methods For Supplier Evaluation”, Alphanumeric Journal, 7(1), 103-112.
• Linna, P., Pekkola, S., Ukko, J. & Melkas, H. (2010). “Defining and measuring productivity in the public sector: managerial perceptions”, International Journal of Public Sector Management, 23(5), 479-499.
• Lukic, R. (2015). “Analysis of Production of Distribution Trade of Selective Countries of the European Union, Russia and Serbia Based on the OCRA Method”, Review of International Comparative Management, 23(1), 65-79.
• Madic, M., Petkovic, D. & Radovanovic, M. (2015). “Selection of Non-Conventional Machining Processes Using The OCRA Method”, Serbian Journal of Management, 10(1), 61-73.
• Misterek, S.D.A., Dooley, K.J. & Anderson, J.C. (1992). “Productivity as a Performance Measure”, International Journal of Operations & Production Management, 12(1), 29-45.
• OECD. (2022). Erişim adresi https://www.oecd-ilibrary.org/economics/productivity/indicator-group/english_0bb009ec-en.
• Özbek, A. (2018). “Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemleriyle Hayırsever Kuruluşlarında Verimlilik Analizi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 99-114.
• Özdemir, M.H. (2021). “Bütünleşik ENTRPİ EATWIOS Yöntemiyle Dizüstü Bilgisayarlar İçin Etkinlik Analizi”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(2), 717-736.
• Parkan, C. (1994). “Operational Competitiveness Ratings of Production Units”, Managerial and Decision Economics, 15, 201-221.
• Parkan, C. (2003). “Measuring the Effect of a New Point of Sale System on the Performance of Drugstore Operations”, Computers & Operations Research, 30, 729-744.
• Parkan, C. (2004). “Gauging and comparing the performances of dissimilar entities”, Journal of the Operational Research Society, (55)1, 82-89.
• Parkan, C. (2006). “On OCRA: Response to comments by Wang (2004)”, European Journal of Operational Research, 169, 332-337.
• Parkan, C. (2007). “Verifying OCRA’s economic sense: Response to Agrell and West (2001)”, Int. J. Production Economics, 107, 274-278.
• Parkan, C. & Wu, M-L. (1999). “Measurement of the performance of an investment bank using the operational competitiveness rating procedure”, Omega, Int. J. Mgmt. Sci., 27, 201-217.
• Parkan, C. & Wu, M-L. (1999a). “Measuring the performance of operations of Hong Kong's manufacturing industries”, European Journal of Operational Research, 118, 235-258.
• Parkan, C. & Wu, M-L. (1999b). “Decision-making and performance measurement models with applications to robot selection”, Computers & Industrial Engineering, 36, 503-523.
• Parkan, C. & Wu, M-L. (1999c). “Measurement of the performance of an investment bank using the operational competitiveness rating procedure”, Omega, Int. J. Mgmt Sci., 27, 201-217.
• Peters, M.L. & Zelewski, S. (2006, April). “Efficiency analysis under consideration of satisficing levels for output quantities”, In: Seventeenth Annual Conference of POMS Boston.
• Porter, M. (2008). “On Competition (Çev. Tanrıyar, B)”, Optimist Yayınları, İstanbul.
• Price, J.L. (1997). “Handbook of organizational measurement”, International Journal of Manpower, 18(4/5/6), 305-558.
• Ramanauskas, J. & Banevicius, S. (2021). “Principles of Organizational Wisdom in the Health Tourism Industry”, Baltic Journal of Economic Studies, 7(4), 1-7.
• Rawat, G.S., Ashutosh, G. & Juneja, C. (2018). “Productivity Measurement of Manufacturing System. Materials Today: Proceedings”, 5(1), 1483-1489.
• Rehman, A.U., Usmani, Y.S., & Umer, U. & Alkahtani, M. (2020). “Lean Approach to Enhance Manufacturing Productivity of Saudi Arabian Factory”, Arabian Journal for Science and Engineering, 45, 2263-2280.
• Siegel, I.H. (1980). “Company Productivity: Measurement for Improvement”, MI: W.E.Upjohn Institute for Employment Research.
• Smith, A. (1776). “The Wealth Of Nations. (Çev. Yunus, A ve Bakırcı, M)”, Alan Yayıncılık, İstanbul.
• Stainer, A. (1997). “Logistics -a productivity and performance perspective”, Supply Chain Management, 2(2), 53-62.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (2022). Erişim adresi https://sgb.saglik.gov.tr/Eklenti/35748/0/tc-saglik-bakanligi-2019-2023-stratejik-plani-guncellenmis-versiyonupdf.pdf?_tag1=51DF1549087EE46B936F1419E77B92147160F491
• Tangen, S. (2005). “Demystifying productivity and performance”, International Journal of Productivity and Performance Management, 54(1), 34-46.
• TÜİK. (2022). Erişim adresi https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=saglik-ve-sosyal-koruma-101&dil=1
• Uludağ, A.S. (2020). “Measuring the productivity of selected airports in Turkey”, Transportation Research Part E, 141(9), 1-31.
• Uludağ, A.S. ve Doğan, H. (2021). “Üretim Yönetiminde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri: Literatür, Teori ve Uygulama”, Türkiye: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Ltd. Şti., Ankara.
• UNWTO. (2022). Erişim adresi https://www.e-unwto.org/doi/epdf/10.18111/9789284420308
• Uygun, M. (2022). “An evaluation of Turkey’s health tourism policies using a social network analysis aproach”, Int.J.Health Plann.Mgmt., 37, 804-823.
• Vovk, V., Beztelesna, L. & Pliashko, O. (2021). “Identification of Factors for the Development of Medical Tourism in theWorld”, Int. J. Environ. Res. Public Health, 18, 1-17.
• Wang, S. (2006). “Comments on operational competitiveness rating analysis (OCRA)”, European Journal of Operational Research, 169, 329-331.
• Wang, S. & Wang, H. (2005). “The mystification of operational competitiveness rating analysis”, Managerial and Decision Economics, 26(8), 535-538
• Wang, T-C. & Lee, H-D. (2009). “Developing a Fuzzy TOPSIS Approach Based on Subjective Weights and Objective Weights”, Expert Systems with Applications, 36, 8980-8985.
• Wang, Z. & Zhan, W. (2012). “Dynamic Engineering Multi-criteria Decision Making Model Optimized by Entropy Weight for Evaluating Bid”, Systems Engineering Procedia, 5, 49-54.
• Yiğit, A., Yiğit, V. ve Eroymak, S. (2019). “Veri Zarflama Analizi ile Ülkelerin Medikal Turizm Etkinliğinin Ölçülmesi”, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(12), 917-936.
• Yükselyıldız, E. (2021). “ENTROPİ ve EATWOS Yöntemleri İle Türkiye Konteyner Limanlarının Verimlilik Analizi”, Verimlilik Dergisi, Nisan(2), 3-24.