Paternalistik Liderlik Tarzının İhbarcılık Eğilimi Üzerine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 58 Sayı: 4, 623 - 638, 31.10.2024

Şükran Oruç

https://doi.org/10.51551/verimlilik.1424034

Öz

Amaç: Araştırmada yöneticilerin sergiledikleri paternalistik liderlik tarzı ile çalışanların ihbarcılık eğilimi arasındaki ilişkileri incelemek ve yöneticilerin sergiledikleri paternalistik liderlik tarzının çalışanların ihbarcılık eğilimi üzerindeki etkisini ortaya koymak amaçlanmaktadır.
Yöntem: Araştırmada nicel araştırma yöntemi esas alınmış, ilişkisel araştırma türünden ve alan araştırması deseninden yararlanılmıştır. Araştırmada kullanılan ölçeklerin yapı geçerliliğini test edebilmek için Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmış ve daha sonra ölçeklerin Cronbach’s Alpha katsayıları hesaplanarak güvenirlikleri test edilmiştir. Ardından da araştırma hipotezlerine yanıt aranması amacıyla Korelasyon analizi ile yapısal eşitlik modellemesi çerçevesinde model kurularak regresyon analizi yapılmıştır.
Bulgular: Yöneticilerin paternalistik liderlik davranışlarına sahip olmaları ile hemşirelerin ihbarcılık eğilimi arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Boyutlar açısından değerlendirildiğinde ise, yöneticilerin paternalistik liderlik tarzına sahip olmaları ile hemşirelerin sadece iç ihbarcılık ve sessizlik davranışları arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Yapısal eşitlik modeli sonuçlarına göre, yöneticilerin paternalistik liderlik tarzına sahip olmalarının hemşirelerin ihbarcılık eğilimi üzerinde pozitif yönde etkisi olduğu tespit edilmiştir. Boyutlar açısından değerlendirildiğinde ise, yöneticilerin paternalistik liderlik tarzına sahip olmalarının, hemşirelerin iç ihbarcılık ve sessizlik davranışları üzerinde pozitif etkisi olduğu buna karşın dış ihbarcılık davranışı üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Özgünlük: Araştırma paternalistik liderlik kavramının çalışma yaşamında incelenmesi ve çalışanların liderlerini paternalistik olarak algılamaları ile ihbarcılık eğilimleri arasındaki ilişkilerin bir araştırmada ilk kez tespit edilmesi açısından da önemlidir. Ayrıca mevcut değişkenlerin başka değişkenlerle ilişkilerinin ele alınmasının, yapılacak ileriki araştırmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çalışma Hayatı, Paternalistik Liderlik, İhbarcılık Eğilimi

Effect of Paternalistic Leadership Style on Whistleblowing

Öz

Purpose: The study aims to examine the relationships between the paternalistic leadership style exhibited by managers and the whistleblowing tendencies of employees, and to reveal the impact of managers' paternalistic leadership style on employees' whistleblowing tendencies.
Methodology: The study is based on quantitative research method, utilizing a relational research type and a field survey design. Confirmatory Factor Analysis (CFA) was conducted using the AMOS program to test the construct validity of the scales used in the study and then, the reliability of the scales was tested by calculating Cronbach’s Alpha coefficients. Subsequently, a model was established within the framework of structural equation modeling, and regression analysis was conducted to answer the research hypotheses.
Findings: It was found that there is a positive relationship between managers' paternalistic leadership behaviors and the whistleblowing tendencies of nurses. When evaluated in terms of dimensions, it was found that there is a positive relationship between managers' paternalistic leadership style and nurses' internal whistleblowing and silence behaviors. According to the results of the structural equation model, it was found that managers' paternalistic leadership style has a positive impact on nurses' whistleblowing tendencies. However, when evaluated in terms of dimensions, it was concluded that while managers' paternalistic leadership style has a positive impact on nurses' internal whistleblowing and silence behaviors, it does not have a significant impact on external whistleblowing behavior.
Originality: The study is significant in that it is the first to examine the concept of paternalistic leadership in the workplace and to identify the relationships between employees perceiving their leaders as paternalistic and their whistleblowing tendencies. Additionally, it is believed that considering the relationships of the current variables with other variables will contribute to future research.

Anahtar Kelimeler

Working Life, Paternalistic Leadership, Whistleblowing Tendency

Kaynakça

• Ajzen, I. (1991). “The Theory at Planned Behavior”, Organizational Behavior And Human Decision Processes, (50), 179 211.
• Aktan, C.C. (2006). “Organizasyonlarda Yanlış Uygulamalara Karşı Bir Sivil Erdem, Ahlaki Tepki ve Vicdani Red Davranışı: Whistleblowing”, Mercek Dergisi, 1(13), 1-13.
• Alper Ay, F. (2018). “Adaletin Olmadığı Yerde Islık Çalamamak, Örgütsel Adaletin Whistleblowing (İfşa Etme) Niyeti Üzerine Etkisi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(4), 246-266.
• Alper, M. ve Çetin, C. (2018). “Liderlik Türlerinin Whistleblowing İlişkisinin Avukatlar Açısından İncelenmesi”, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 48-64.
• Alpkan, L., Karabay, M., Elçi, M. ve Yıldız, B. (2020). “The Mediating Role of Trust in Leader in The Relations of Ethical Leadership And Distributive Justice on İnternal Whistleblowing: A Study on Turkish Banking Sector”, Kybernetes, 50(7), 2073-2092.
• Aycan, Z. (2001). “Human Resource Management in Turkey: Current Issues and Future Challenges”, International Journal of Manpower, 22(3), 252-260.
• Aycan, Z. (2001). “Paternalizm: Yönetim ve Liderlik Anlayışına İlişkin Üç Görgül Çalışma”, Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-19.
• Aycan, Z. (2006). “Paternalism: Towards Conceptual Refinement and Operationalization”, Scientific Advances İn Indigenous Psychologies: Empirical, Philosophical, and Cultural Contributions, Springer, New York, 445-466.
• Aycan, Z. ve Kanungo, R.N. (2000). ”Toplumsal Kültürün Kurumsal Kültür ve İnsan Kaynakları Uygulamaları Üzerine Etkileri”, Akademisyenler ve Profesyoneller Bakış Açısıyla Türkiye’de Yönetim, Liderlik ve İnsan Kaynakları Uygulamaları, Türk Psikologlar Derneği Yayınları, Ankara, 25-53.
• Aydan, S. (2018). “İhbarcılık: Bir Kavram Analizi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(41), 78-100.
• Aydan, S. ve Kaya, S. (2018) “Sağlık Sektöründe İhbarcılık: bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşire ve Sekreterler Üzerine bir Uygulama”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21(1), 41-63.
• Aydın, U. (2003). “İş Hukuku Açısından İşçinin Bilgi Uçurması (Whistleblowing)”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 79-100.
• Babur, S., Bibi, Z. ve Karim, J. (2021). “The Role of Paternalistic Leadership in Employee Voiceand Silence Motives: Does Surface Similarity Matters?, Humanities & Social Sciences Reviews, 9(3),1542-1556.
• Bhal, K.T. ve Dadhich, A. (2011). “Impact of Ethical Leadership and Leader–Member Exchange on Whistle Blowing: The Moderating İmpact of The Moral Intensity of the İssue”, Journal of Business Ethics, 103(3), 485-496.
• Blenkinsopp, J. ve Snowden, N. (2016). “What About Leadership? Comment on Cultures of Silence and Cultures of Voice: The Role of Whistleblowing in Healthcare Organisations”, International Journal of Health Policy and Management, 5(2), 125-127.
• Bulut, H. ve Meydan, H. C. (2018). “Liderlik Tarzlarının Çalışanların Ses Verme Davranışına Etkisi: Kamuda Bir Araştırma”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73(1), 223-244.
• Caillier, J.G. (2015). “Transformational Leadership and Whistle-Blowing Attitudes: is This Relationship Mediated by Organizational Commitment and Public Service Motivation?”, American Review of Public Administration, 45(4), 458-475.
• Chan, S.C. (2014), “Paternalistic Leadership and Employee Voice: Does Information Sharing Matter?”, Human Relations, 67(6), 667-693.
• Cheng, J., Bai, H. ve Yang, X. (2019). “Ethical Leadership and Internal Whistleblowing: A Mediated Moderation Model”, Journal of Business Ethics, 155 (1), 115–130.
• Çetinel, M.H. ve Taslak, S. (2019). “Çalışanların Kişilik Özellikleri İle İhbarcılık (Whistleblowing) Eğilimleri Arasındaki İlişki Üzerinde Örgütsel Adalet Algısının Aracılık Rolü”, International Journal of Academic Value Studies, 5(1), 46-72.
• Demiral, N. (2008). “Blowing the Whistle in a Hospital”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(26), 128- 137. Erben, G.S. ve Güneşer, A.B. (2008). “The Relationship Between Paternalistic Leadership and Organizational Commitment: Investigating The Role of Climate Regarding Ethics”, Journal of Business Ethics, 82(4), 955-968.
• Ertürk, A. ve Dönmez, E. (2016). “Relationship Between Leadership Styles of School Principals and Whistleblowing Behaviors of Teachers”, Universal Journal of Educational Research, 4(12A), 55-62.
• Farh, J.L. ve Cheng, B.S. (2000). “A Cultural Analysis of Paternalistic Leadership in Chinese Organizations”, Management and Organizations in the Chinese Context, Macmillan, London, 84-127.
• Green, S.B. ve Salkind, N.J. (2014). “Using spss for windows and macintosh: Analyzing and understanding data”, Pearson, New Jersey.
• Green, S.B., Salkind, N.J. ve Akey, T.M. (2000). “Using spss for windows analyzing and understanding data”, Prentice Hall, New Jersey.
• Işık, O., Karaman, S. ve Balas, S. (2020). “Örgütsel Güvenin İhbarcılık (Whistleblowing) Üzerine Etkisi: Hemşireler Üzerinde Bir Çalışma”, STED/ Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 29(6), 381-395.
• Johnson, C.E., Sellynow, T.L., Seeger, M.W.,Barrett, M.S. ve Hasbargen, K.C. (2004). “Blowing the Whistle on Fen-Phen: An Exploration of MeritCare’s Reporting of Linkages between Fen-Phen and Valvular Heart Disease”, International Journal of Business Communication, 41(4), 350-369.
• Karagöz, Y.(2019). “SPSS AMOS META uygulamalı nitel-nicel-karma bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği”, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Kelekçioğlu, L. ve Alper Ay, F. (2022). “Örgütsel Adalet Algılamasının İfşa Niyetine ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi: Hastane Çalışanlarına Yönelik Alan Araştırması”, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 5(1), 44-65.
• Kılınç, E. (2018). “Sağlık Kurumlarında Paternalist Liderlik Modelinin İncelenmesi”, Journal of Healthcare Management and Leadership, 1, 1-12.
• Köksal, O. (2011a). “Bir Kültürel Liderlik Paradoksu: Paternalizm”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 101-122.
• Köksal, O. (2011b). “Paternalizm ile Algılanan Örgütsel Adalet Arasındaki İlişkinin Tespitine Yönelik Bir Araştırma”, Cumhuriyet Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 12 (2), 159-170.
• Kördeve, M.K. (2017). “Özel Sektör Sağlık Çalışanlarında Etik Tutum ile İhbarcılık Arasındaki İlişki”, Sağlık Yönetimi Dergisi, 1(2), 51-61.
• Kurt, İ. (2013). Babacan Liderlik ile Çalışanların İşlerine Yaratıcı Katılım Algıları Arasındaki İlişkiyi Araştırmaya Yönelik Bir Çalışma”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1), 321-330.
• Liu, S-M., Liao, J-Q. ve Wei, H. (2015). “Authentic Leadership and Whistleblowing: Mediating Roles of Psychological Safety and Personal Identification”, Journal of Business Ethics, 131(1), 107-119.
• Malik, M.S. ve Nawaz, M.K. (2018). “The Role of Ethical Leadership in Whistleblowing Intention among Bank Employees: Mediating Role of Psychological Safety”, Review of Integrative Business and Economics Research, 7(4), 238-252.
• Mercan, N. (2015). “Ajzen’in Planlanmış Davranış Teorisi Bağlamında Whistleblowing (Bilgi İfşası)”, Sosyal ve Beşeri Bilimleri Dergisi, 7(2), 1-14.
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2015). “Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları”, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Miceli, M.P. ve Near, J.P. (1985). “Organisational Dissidence: The case of Whistle Blowing”, Journal of Business Ethics, 4(1), 1-16.
• Miceli, M.P. ve Near, J.P. (1992). “Blowing the whistle: The organizational and legal implications for companies and employees”, Lexington Books, New York.
• Nal, M. ve Sevim, E. (2019). “Paternalist Liderliğin İş Motivasyonu Üzerine Etkisi: Sağlık Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma”, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(4), 397-410.
• Nal, M. ve Tarım, M. (2017). “Sağlık Yöneticilerinin Paternalist (Babacan) Liderlik Davranışlarının Çalışanların İş Doyumu Üzerine Etkisi”, AÇÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 117-141.
• Nunnally, J.C. (1978). “Psychometric theory”, McGraw-Hill, New York.
• Oran, F.Ç., (2018). “Liderlik Tarzlarının Örgütsel Güven Ve Etik Dışı Davranışların İfşasına (Whistleblowing) Etkisi: Uygulamalı Bir Çalışma”, Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Öz, H., Kılıç, S. ve Çalışır, M. (2022). “The Effect of Paternalistic Leadership Perception on Employee Silence”, Journal of Social Sciences and Education, 5(1), 27-45.
• Özbezek, B.D., Paksoy, H.M., Paksoy, S. ve Gültekin, V.M. (2022). “Etik Liderliğin Bilgi Uçurma Üzerindeki Etkisinde Psikolojik Sermayenin Aracılık Rolü”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(2), 649-662.
• Park, H., Rehg, M.T. ve Lee, D. (2005). “The Influence of Confucian Ethics and Collectivism on Whistleblowing Intentions: A Study of South Korean Public Employees”, Journal of Business Ethics, 58(4), 387-403.
• Paşa, S.F., Kabasakal, H. ve Bodur, M. (2001). “Society, Organizations, and Leadership in Turkey”, Applied Psychology: An International Review, 50(4), 559-589.
• Pellegrini, E.K. ve Scandura, T.A. (2008). “Paternalistic Leadership: A Review and Agenda for Future Research”, Journal of Management, 34, 566-593.
• Rabie, M.O. ve Malek, M.A. (2020). “Ethical Leadership and Whistleblowing: Mediating Role of Stress and Moderating Effect of Interactional Justice”, SEISENSE Journal of Management, 3(3), 1-11.
• Romero, E.J. (2004), “Latin American Leadership: El Patrón & El Líder Moderno”, Cross Cultural Management An International Journal, 11(3), 25-37.
• Soomro, B.A., Memon, M. ve Shah, N. (2021), “Paternalistic Leadership Style, Employee Voice and Creativity among Entrepreneurs: Empirical Evidence from SMEs of a Developing Country”, Management Decision, 59(2), 285-305.
• Soylu, S. (2011). “Creating a Family or Loyalty-Based Framework: The Effects of Paternalistic Leadership on Workplace Bullying, Journal of Business Ethics, 99(2), 217-231.
• Suber, P. (1999). “Paternalism”, Philosophy of Law: An Encyclopedia, Garland Publication, New York, 632-635 Tabachnick, B.G. ve Fidell, L.S. (2007). “Using multivariate statistics”, Pearson Education, Boston.
• Turan, B. ve İpçioğlu, İ. (2018). “Planlı Davranış Teorisi ile İhbarcılık Niyetinin İncelenmesi: Sağlık Sektörü Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma”, UİİİD-IJEAS, 17, 147-166.
• Türesin Tetik, H. ve Köse, S. (2015). “Örgüt Çalışanlarının Paternalistik Liderlik Algıları ve Öğrenilmiş Güçlülük Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(26), 29-56.
• Türesin, H. (2012). “Örgüt Çalışanlarının Paternalistik Liderlik Algıları, Öğrenilmiş Güçlülük Düzeyleri, İş Tatmin Düzeyleri ve İşten Ayrılma Niyetleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Uğurluoğlu, Ö., Uğurluoğlu Aldoğan, E., Ürek, D., Bilgin Demir, İ. ve Özaktan, Y. (2017). “Sağlık Çalışanlarının Paternalistik Liderlik Algılarını Etkileyen Etmenler”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(32), 1-7.
• Uyar, S. ve Yelgen, E. (2015). “Bilgi İfşası (Whistleblowing) ve Denetim”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(1), 85-106.
• Ülkü, T. (2019). “Kamu Sağlık Personellerinin Makyavelist Eğilimlerinin İfşa Etme Niyetleri Üzerinde Etik İklimin Düzenleyici Rolü: Eskişehir Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Wen, P. ve Chen, C. (2016). “How Does Ethical Leadership Influence Employees' Whistleblowing Intention? Evidence From Chine”, Social Behavior and Personality, 44(8), 1255-1266.
• Westwood, R. (1997). “Harmony and Patriarchy: The Cultural Basis for Paternalistic Headship among the Overseas Chinese”, Organization Studies, (18)3, 445-480.
• Yaman, T. (2011). “Yöneticilerin Paternalist (Babacan) Lider Davranışlarının Çalışanların Örgütsel Özdeşleşmelerine, İş Performanslarına ve İşten Ayrılma Niyetlerine Etkisi: Özel Sektörde Uygulama”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kara Harp Okulu Komutanlığı Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, E. Z. ve Bayram, A. (2019). “Sağlık Çalışanlarında Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Etiksel İfşa Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 246-267.
• Zhang, F.W., Liao, J.Q. ve Yuan, J.M. (2016). “Ethical Leadership and Whistleblowing: Collective Moral Potency and Personal Identification as Mediators”, Social Behavior and Personality, 44(7), 1223–1232.