Türkiye sığır besiciliğinde yapısal durum ve sektörel analiz

Yıl 2020, Cilt: 91 Sayı: 2, 182 - 192, 15.06.2020

Yılmaz Aral , Oğuz Altın , Tuğba Sarıhan Şahin , Arzu Gökdai

https://doi.org/10.33188/vetheder.672270

Cited By: 3

Öz

Türkiye’de 2018 yılı itibariyle toplam kırmızı et üretiminin %89,73’ünü (1.003.859 ton) sığır eti oluşturmaktadır. Sığır besiciliğinde maliyeti oluşturan masraf unsurları içerisinde besi materyali ve yem başta gelmektedir. Son yıllarda artan nüfus ve talep düzeyine bağlı olarak piyasada oluşan kırmızı et arz açığı başta kasaplık-besilik hayvan ve karkas et ithalatına gidilmesine yol açmıştır. 2016-2018 yılları arasındaki 3 yıllık dönemde kasaplık ve besilik sığır ithalatı sırasıyla 257.131 baş ve 1.972.224 baş olarak gerçekleşmiştir. Yapılan bu ithalatın değeri 2.448.225.330 USD (9.044.379.646 TL) olarak hesaplanmıştır. Besiciler üzerinde son dönemde artan üretim maliyetleri ile gümrük vergisi avantajıyla yurtiçine giren ithal kasaplık hayvan ve ete bağlı olarak yıkıcı bir rekabet ortamı ve fiyat baskısı oluşmuştur. Diğer taraftan sığır besi işletmelerinin karlılık düzeyleri azalmış ve sektörel sürdürülebilirlik olumsuz yönde etkilenmiştir. Son 2 yılda yaklaşık 20 bin sığır besi işletmesi kapanmış veya faaliyetini durdurmuştur. Türkiye genelinde 264.230 adet sığır besi işletmesi mevcut olup, bu işletmelerin %64,02’si 10 başın altında hayvana sahip küçük ölçekli işletmelerdir. Sığır besiciliğinde 50 baş ve üzeri işletmelerin toplam işletmeler içerisindeki payı ise sadece %5,07’dir. Buna karşın büyük ölçekli olarak sınıflandırılan bu işletmeler 1.532.564 baş sığır varlığı ile besi sığırlarının %38,41’ine sahip bulunmaktadır. Sığır besiciliğinde üretim maliyetleri üzerinde etkili olan başlıca faktörler arasında besi süresi, hayvanın menşei, kullanılan ırkın verim özellikleri, günlük canlı ağırlık artışı, yem rasyon içeriği, yem hammadde fiyatlarındaki değişim, döviz kurundaki dalgalanmalar, besi performansı ve karkas randımanı, işletme girdilerinin dönemsel tutarı, hastalık ve ölüm oranları gibi unsurlar yer almaktadır. Sektörde üretimin sürdürülebilirliği açısından uygun fiyat ve kalitede yem ile besi materyali tedariki başta olmak üzere sığır besi işletmelerinde maliyet minimizasyonu amacıyla gerekli önlemlerin alınması, işletmelerin sınıflandırılarak desteklenmesi yanı sıra kârlı ve optimum ölçekte faaliyet göstermeleri için uygun piyasa koşullarının sağlanması, perakende et satış fiyatları üzerinden üreticiye aktarılan marjın artırılması ve pazarlama zincirindeki aracı sayısının azaltılarak tüketici için daha uygun fiyattan et satın alabilecekleri bir piyasanın temin edilmesi önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

sığır, sığır besiciliği, yapısal durum, ekonomik değerlendirme

Assessment of the cattle fattening from structural and economic perspectives in Turkey

Öz

As of 2018, beef constitutes 89.73% (1.003.859 ton) of the total red meat production in Turkey. Fattening material and feed costs are the most important cost factors in cattle fattening. Due to the increasing population and demand level in recent years, the gap of red meat supply in the market has led to the importation of slaughtering-fattening animal and carcass meat. In the 3 year period between 2016 and 2018, slaughtering and fattening cattle imports have realized as 257.131 heads and 1.972.224 heads respectively. The value of this import is calculated as 2.448.225.330 USD (9.044.379.646 Turkish Lira). In the recent period, a destructive competitive environment and price pressure have emerged on producers, based on the increased production costs and customs duty advantages on the imported cattle for slaughter and beef. On the other hand, profitability levels of cattle fattening enterprises have decreased and sectoral sustainability was adversely affected. In the last two years, approximately 20,000 cattle fattening enterprises have been closed or halted. Throughout in Turkey, 264.230 cattle fattening enterprises are available in total. 64,02% of these enterprises are small scale enterprises with less than 10 animals. In cattle breeding, the share of enterprises with 50 and overheads are only 5,07% in total enterprises. However, these enterprises which are classified as large-scale have 38,41% of total beef cattle inventory with 1.532.564 heads. The main cost factors affecting the production costs of cattle fattening are the duration of fattening, the origin of the animal, the yield characteristics of the breed used, daily live weight gain, the feed ration content, the change in raw feed prices, the currency exchange rate fluctuations, the fattening performance and the carcass yield, the periodic amount of the inputs, diseases and mortality rates. Particularly supplying feed and cattle material in favourable prices and good quality, taking due precautions in order to provide cost minimization in cattle fattening enterprises, to provide support based on the scale classifications and proper market conditions for the profitable activities in optimum scale, to increase the margin transferred to the producer through retail meat sale prices and reduce the number of intermediaries in the marketing chain and providing more affordable meat price for the consumer is crucial in line with the sustainability of production in the sector.

Anahtar Kelimeler

cattle, cattle fattening, economic assessment, structrul situation

Kaynakça

• Alberti P, Panea P, Sañudo C, Olleta JL, Ripoll G, Ertbjerg P, Christensen M, Gigli S, Failla S, Concetti S, Hocquett JF, Jailler R, Rudel S, Renand G, Nute GR, Richardson RI, Williams JL (2008): Live weight, body size and carcass characteristics of young bulls of fifteen European breeds. Livest Sci, 114:19-30.
• Aral Y, Çevrimli MB, Akdoğan N, Aydın E, Arıkan MS, Akın AC, Özen D (2016): Investigation of intermediary margins in the marketing of beef and lamb meat in Ankara province, Turkey. Kafkas Üniv Vet Fak Derg, 22(5):685-691.
• Aydın E, Can MF, Aral Y, Cevger Y, Sakarya E (2010): Türkiye’de canlı hayvan ve kırmızı et ithalatı kararlarının sığır besicileri üzerine etkileri. Vet Hekim Der Derg, 81(2):51-57.
• Aydın E (2011): Kars ve Erzurum illeri sığır besi işletmelerinin ekonomik analizi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hayvan Sağlığı Ekonomisi ve İşletmeciliği AD, Doktora Tezi, Ankara.
• Aydin E, Sakarya E (2012): Kars ve Erzurum illeri entansif sığır besi işletmelerinin ekonomik analizi. Kafkas Üniv Vet Fak Derg, 18(6):997-1005.
• Cevger Y, Güler H, Sarıözkan S, Çiçek H (2003): The effect of initial live weight on technical and economic performance in cattle fattening. Turk J Vet Anim Sci, 27 (5): 1167-1171.
• Çiçek H (2002): Afyon ili sığır besiciliği işletmelerinde kârlılık ve verimlilik analizleri. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hayvancılık İşletme Ekonomisi AD, Doktora Tezi, Ankara.
• Çiçek H, Sakarya E (2006): Afyon ili sığır besi işletmelerinde fiyat ve ağırlık marjlarının işletme geliri üzerine etkisi. Ankara Üniv Vet Fak Derg, 53:53-56.
• Çiçek H, Cevger Y, Tandoğan M, Şahin EH (2010): Estimation of optimum fattening period by cattles of Brows Swiss hybrid (F1) fattening. Kafkas Üniv Vet Fak Derg, 16(1):63-67.
• ESK (2018): TÜİK verileriyle tarım ve hayvancılık sektörleri. Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü. Erişim: https://www.esk.gov.tr/tr/11953/TUIK-Verileriyle-Tarim-ve-Hayvancilik Erişim Tarihi:28.12.2018.
• ESK (2019): Et Piyasa Bültenleri. Et ve Süt Kurumu (2016 Ocak-2019 Ocak). Ankara.
• Ferraz JBS, De Felicio PE (2010): Production systems-An example from Brazil. Meat Sci, 84:238-243.
• GTHB (2018): Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvancılık Çalıştay Sonuç Raporu. T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 9-11 Ocak 2018, Antalya.
• HAYGEM (2015): Kırmızı Et Stratejisi. Tarım ve Orman Bakanlığı, Hayvancılık Genel Müdürlüğü. Ankara.
• HAYGEM (2018): Hayvancılık istatistikleri, süt ve besi sığırcılığında işletme ölçekleri ve hayvan kapasitelerine ilişkin veriler. Tarım ve Orman Bakanlığı, Hayvancılık Genel Müdürlüğü.
• Hietala P, Juga J (2016): Impact of including growth, carcass and feed efficiency traits in the breeding goal for combined milk and beef production systems. Animal, 11(4):564-573.
• İdacı H, Aral Y, Çetin S (2017): Sığır besiciliğinde canlı ağırlık ve karkas et maliyetlerinin güncel veriler üzerinden hesaplanması. 2. Ulusal Hayvancılık Ekonomisi Kongresi. Sayfa:246-252, 27-30 Nisan 2017, Antalya.
• Kale MC, Aral Y, Aydın E, Cevger Y, Sakarya E, Güloğlu SC (2011): Determination of By-Product Economic Values for Slaughtered Cattle and Sheep. Kafkas Üniv Vet Fak Derg, 17(4):551-556.
• Pesonen M, Huuskonen A (2015): Production, carcass characteristics and valuable cuts of beef breed bulls and heifers in Finnish beef cattle population. Agr Food Sci, 24:164-172.
• Polat BK (1997): Ankara ili sığır besi işletmelerinde kârlılık ve verimlilik analizleri. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hayvancılık İşletme Ekonomisi AD, Doktora Tezi, Ankara.
• Sakarya E, Günlü A (1996): Limuzin x Jersey (F1) melezi ve Holştayn Irkı tosunlarda optimal besi süresinin tespiti üzerine bir araştırma. Ankara Üniv Vet Fak Derg, 43, 113-120.
• Sakarya E, Aral Y (2011): AB’ne üyelik sürecinde Türkiye kırmızı et sektöründe mevcut durum ve sorunlar. AB Uyum Sürecinde Türkiye Hayvancılık Kongresi 2011. Sayfa:539-554, 20-22 Ekim 2011, Kızılcahamam-Ankara.
• Santana RAV, Barbosa FA, De Andrade VJ, Molina PC, Maia Filho GHB, Leão JM (2016): Risk analysis and probability of return on invested capital in an intensive beef cattle production system in Minas Gerais, Brazil. Rev Bras Zootecn, 45(12): 788-793.
• Sartorello GL, Teixeira Bastos JPS, Gameiro AH (2018): Development of a calculation model and production cost index for feedlot beef cattle. Rev Bras de Zootecn, 47.
• Skarżyńska A, Abramczuk L (2018): Results of farms specializing in production of cattle for fattening in selected European Unıon countries. Scientific Papers Series Management, Economic Engineering in Agriculture and Rural Development. 18(2):421-430.
• TÜİK (2018a): Bitkisel ve hayvansal üretim değerleri, tarımsal üretim değeri. Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim: http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do? alt_id=1004 Erişim Tarihi: 17.12.2018.
• TÜİK (2018b): Hayvancılık istatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim: http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do? alt_id=1002 Erişim Tarihi: 21.12.2018.
• UKON (2018): Kırmızı Et Sektörü 2018 Yılı Değerlendirme Raporu. Ulusal Kırmızı Et Konseyi. Ankara.
• Wolfova M, Wolf J, Zahradkova R, Pribyl J, Dano J, Kica J (2004): Main sources of the economic efficiency of beef cattle production systems. Czech J Anim Sci, 49(8):357-372.