Türkiye'de hayvan hakları ve refahı kavramlarının biyoetik yönüne değinen lisansüstü tezler: Nitel araştırma

Yıl 2022, Cilt: 93 Sayı: 2, 133 - 150, 15.06.2022

Muhammet Arslan , Önder İlgili

https://doi.org/10.33188/vetheder.1018692

Cited By: 2

Öz

Araştırma kapsamında Türkiye’de tamamlanan, biyoetik, hayvan hakları ve hayvan refahı kavramlarının kesişiminde yer alan lisansüstü tezler incelenmiştir. Bu araştırmada ülkemiz akademisinin hayvan hakları ve refahının biyoetik yönüne ilgi düzeyinin bir ölçüde ortaya konulması, araştırmacılara/ilgili kişilere ihtiyaç duyulan araştırma alanlarının sunulması ve geçmişte tamamlanmış araştırmalarından yararlanabilmek için hızlı bir gözden geçirme olanağı sağlanması amaçlanmıştır. Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi veri tabanında 1900-2021 yıllarında Türkiye’de yayımlanmış lisansüstü tezlerden ilgili konuların kesişim kümesinde olanlar taranmıştır. Erişilen 239 tez incelenerek 63 tanesi çalışma kapsamına dâhil edilmiştir. Dâhil edilen tezler çeşitli parametreler ve temalar açısından incelenmiş; altı ana tema, 54 alt tema oluşturulmuştur. Yapılan değerlendirmede en çok değinilen ana temaların “hayvan hakları ve hayvan refahının teorik ve felsefi boyutu” ile “hayvan hakları ve hayvan refahıyla ilgili biyoetik sorun ve çatışmalar” olduğu; en az değinilen ana temanın “yeni gelişen teknolojilerin kullanımı” olduğu; bazı alt temaların ise hiçbir tezde yer almadığı belirlenmiştir. Tüm tezlerin üniversiteler bünyesinde hazırlandığı, YÖK veri tabanında listelenen diğer kurumların ilgili konularda katkılarının bulunmadığı tespit edilmiştir. Tezlerin hazırlandıkları alanlar açısından çeşitlilik göstermeleri biyoetik alanının multidisipliner yapısını bir kez daha ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

biyoetik, hayvan hakları, hayvan refahı, lisansüstü tezler

Post-graduate theses including the bioethical aspects of animal rights and welfare concepts in Türkiye: A qualitative research

Öz

Within the scope of the research, post-graduate theses completed in Türkiye at the intersection of the concepts of bioethics, animal rights and animal welfare were examined. It is aimed to reveal the level of interest of our country's academy in the bioethical aspect of animal rights and welfare, to present the research areas of need to researchers/related persons, and to provide a quick review opportunity to benefit from the theses completed in the past. In the database of the Higher Education Council (YÖK) National Thesis Center, the post-graduate theses published in Türkiye in the years 1900-2021 were scanned at the intersection set of the relevant topics. 239 accessed theses were examined and 63 of them were included in the study. The included theses were examined in terms of various parameters and themes; six main themes and 54 sub-themes were created. The main themes most mentioned in the theses were “theoretical and philosophical aspects of animal rights and animal welfare” and “bioethical problems and conflicts related to animal rights and animal welfare”. The least mentioned main theme was “use of emerging technologies”; it was also determined that some sub-themes were not included in any thesis. It has been shown that all theses were prepared within universities and other institutions listed in the YÖK database did not contribute to the relevant issues. The diversity of theses in terms of the fields in which they were prepared has once again revealed the multidisciplinary nature of the bioethics field.

Anahtar Kelimeler

bioethics, animal rights, animal welfare, graduate theses

Kaynakça

• Yıldız A, Rukiye K, Şahinoğlu S. Biyoetik teriminin ortaya çıkışı ve Türkiye’deki yansımaları. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 2021;11(2):249-57.
• Türkiye Biyoetik Derneği. Tüzük. [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://biyoetik.org.tr/tuzuk/
• Neumann JM. The universal declaration of animal rights or the creation of a new equilibrium between species. Animal L Rev 2012;19(91):91-109.
• Phillips CJC. Kluss K. Chapter 20-animal welfare and animal rights. In: Scanes CG, Toukhsati SR, editors. Animals and human society. 1st ed. Amsterdam: Academic Press. Elsevier Inc; 2018. p. 483-497.
• Cavaliere P. The animal debate: a reexamination. In: Singer P., ed., Cavaliere. In defense of animals: the second wave. Blackwell Publishing; 2006.
• Regan T, Linzey A, Dunlap J, Kellert SR, Rollin BE. Animal welfare and rights: I. ethical perspectives on the treatment and status of animals. In: Post SG, editor. Encyclopedia of bioethics. 3rd ed. New York: Macmillan Reference USA; 1995. p. 183-215.
• Yaşar A, Yerlikaya H. Dünya’da ve Türkiye’de hayvan haklarının tarihsel gelişimi. Vet Bil Derg 2004;20(4):39-46.
• Tan D, Çobanoğlu N. Hukuki ve etik boyutuyla Türkiye’de hayvan deneyleri. Turkiye Klinikleri J Med Ethics 2013;21(1):24-37.
• Broom DM. A history of animal welfare science. Acta Biotheor 2011;59(2):121-37.
• Aaltola E. Animal ethics and interest conflicts. Ethics Environ 2005;10(1):19-48.
• Bayık Temel A, Yakıncı C. Hemşirelik terimleri sözlüğü. Hemşirelik Terimleri Çalışma Grubu. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları; 2015.
• Brambell Committee. Report of the technical committee to enquire into the welfare of animals kept under ıntensive livestock husbandry systems. London: H.M.S.O; 1965. 85 pp. [cited 18 May 2022]. Available from: URL: https://archive.org/details/b3217276x/
• Farm Animal Welfare Council. Farm Animal welfare council press statement. 1979. [cited 18 May 2022]. Available from: URL: https://archive.org/details/1979.-five-freedoms.-farm-animal-welfare-council.-brambell-comittee
• Yaşar A, Yerlikaya H. Hayvan gönenci-veteriner hekimliği ilişkisi ve Avrupa Birliğindeki yasal düzenlemeler üzerine bir araştırma. Vet Bil Derg 2004;20(4):17-24.
• Tischler J. A brief history of animal law, part II (1985-2011). J Anim Law 2012;5:27-77.
• Menteş Gürler A, Osmanağaoğlu Ş. Türkiye’de hayvanları koruma kanununun tarihsel gelişimi. Kafkas Univ Vet Fak Derg 2009;15(3):325-30.
• Yaşar A, İzmirli S. Türkiye’de hayvan gönenci (refahı) ile ilgili yasal düzenlemeler. Vet Bil Derg 2006;22(3-4):51-6.
• Resmi Gazete. Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesinin onaylanmasının uygun bulunduğu hakkında kanun. Kabul tarihi: 22.7.2003. Sayı:25176. Kanun no: 4934. [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc087/kanuntbmmc087/kanuntbmmc08704934.pdf
• Resmi Gazete. Hayvanları koruma kanunu. Kanunlar Tertip: 5 Resmî Gazete Tarihi: 01.07.2004 Sayısı: 25509 Kabul Tarihi: 24.06.2004. [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5199-20100611.pdf
• Çevre ve Orman Bakanlığı. Hayvanların korunmasına dair uygulama yönetmeliği. Resmi Gazete Tarihi: 12/05/2006. Sayısı: 26166. [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/05/20060512-7.htm
• Resmi Gazete. Hayvan deneyleri etik kurullarının çalışma usul ve esaslarına dair yönetmelik. Kurum ve Kuruluş Yönetmelikleri Tertip: 5 Resmî Gazete Tarihi: 15.02.2014 Sayısı: 28914. [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/02/20140215-6.htm
• TBMM. Hayvanların haklarının korunması ile hayvanlara eziyet ve kötü muamelelerin önlenmesi için alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi amacıyla kurulan meclis araştırması komisyonu raporu. Ankara; Ekim, 2019. Yasama Dönemi: 27, Yasama Yılı: 3. Sıra Sayısı: 132. [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem27/yil01/ss132.pdf
• Resmî Gazete. Hayvanları Koruma Kanunu ile Türk Ceza Kanunu’nda değişiklik yapılmasına dair kanun. Sayı: 31541. Kanun No: 7332. Kabul Tarihi: 9/7/2021. [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/07/20210714-9.htm
• Tekvar SO. Bir sivil toplum örgütünün halkla ilişkiler aracı olarak sosyal paylaşım ağlarına yaklaşımı: HAYTAP Hayvan Hakları Federasyonu örneği. İletişim Araştırmaları 2011;9(1-2):173-204.
• Nowell LS, Norris JM, White DE, Moules NJ. Thematic analysis: striving to meet the trustworthiness criteria. Int J Qual Methods 2017;16(1):1-13.
• HAYTAP. Hayvanları koruma yasası’nın değiştirilmesinde kronolojik olarak katedilen yol! [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://www.haytap.org/tr/hayvanlar-koruma-yasasnda-kronolojik-olarak-katedilen-yol
• HAYTAP. HAYTAP yasa değişikliği teklifi. [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://www.haytap.org/index.php/201209174071/parlementodan/haytap-yasa-degisikligi-teklifi
• Hürriyet. Pet shop mu hayvan hapishanesi mi? Pako'nun sayfası. 11 Mart 2006. [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://www.hurriyet.com.tr/pet-shop-mu-hayvan-hapishanesi-mi-4060155
• Yıldırımkaya G. Hayvan hakları insan haklarıyla eşit midir? Habertürk. 10.02.2010. [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://www.haberturk.com/yazarlar/gulin-yildirimkaya/217144-hayvan-haklari-insan-haklariyla-esit-midir
• Resmi Gazete. Veteriner hizmetleri, bitki sağlığı, gıda ve yem kanunu. Kanunlar Tertip: 5 Resmî Gazete Tarihi: 13.06.2010. Sayısı: 27610 Kabul Tarihi: 11.06.2010. [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5996.pdf
• Resmi Gazete. Deneysel ve diğer bilimsel amaçlar için kullanılan hayvanların refah ve korunmasına dair yönetmelik. Resmî Gazete Sayı : 28141. 13 Aralık 2011. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından. [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/12/20111213-4.htm
• Eldridge JJ, Gluck JP. Gender differences in attitudes toward animal research. Ethics Behav 1996;6(3):239-56.
• Nezlek JB, Forestell CA. Vegetarianism as a social identity. Curr Opin Food Sci 2020;33:45-51.
• Altaş A. Vegetarianism and veganism: current situation in Turkey in the light of examples in the world. Journal of Tourism and Gastronomy Studies 2017;5(4):403-421.
• You W, Henneberg R, Saniotis A, Ge Y, Henneberg M. Total meat intake is associated with life expectancy: a cross-sectional data analysis of 175 contemporary populations. Int J Gen Med 2022;15:1833-51.
• Bryant CJ. We can’t keep meating like this: attitudes towards vegetarian and vegan diets in the United Kingdom. Sustainability 2019;11(23):6844.
• Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Kurulu. Yönergesi onaylanan HADYEKler. [cited 20 March 2022]. Available from: URL: https://hadmek.tarimorman.gov.tr/Sayfa/Detay/645
• Melikoğlu B. Türkiye’de kurulan ilk hayvanları koruma derneğinin tarihsel gelişimi. Vet Hekim Der Derg 2009;80(1):37-44.
• Özen İnci Z. Güncel gelişmeler ışığında Türkiye’de hayvanların ceza hukuku bakımından korunması. İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2019;5(1):1-24.
• Arslan M. Türkiye’de hayvan hakları ihlalleri ihbar mekanizmaları: Haydi uygulaması örneği. HÜBAM Reflections on Bioethics from Turkey 2020;3(2):12-22.
• Karagöz E. Haber ve şiddet: Hayvana yönelik şiddet haberlerinin gazetede sunumu. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalı. Konya; 2019.