Muş İlinde Manda Yetiştiriciliği ve Mekânsal Dağılışı

Yıl 2022, Sayı: 4, 121 - 138, 29.12.2022

İrfan Baytar

Öz

Bu çalışmada dünyada ve Türkiye’deki manda varlığı ve Muş ilinde manda yetiştiriciliği ve gelişimi üzerinde durulmuştur. Nüfus artışı ve kırsal kaynakların amacı dışında kullanılmasıyla birlikte kırsaldan yaşanan göç hayvancılık faaliyetlerinde aksamalara ve hayvansal ürünlerin tedarik zincirinde zaman zaman sorunlara yol açarak fiyatların yukarı yönlü tırmanmasına neden olmaktadır. Küresel ölçekli krizlerin yaşandığı dönemlerde bu durum daha da içinden çıkılmaz bir hale gelmektedir. Bu durum ülkelerin hayvancılık faaliyetlerine önem vermesini zorunlu kılmakta farklı tür hayvancılık faaliyetlerinin gelişimi üzerinde etkili olmaktadır. Bütün bu gelişmeler manda yetiştiriciliğinde önemli potansiyeli olan ülkelerde manda yetiştiriciliğine dikkatlerin yoğunlaşmasına neden olmaktadır. Manda yetiştiriciliği dünyanın bazı ülkelerinde azalma gösterse de dünya toplamında istikrarlı bir artışın olduğu görülmektedir.
Muş, manda yetiştiriciliğinde potansiyeli olan bir ildir. İlde 1980 yılında 52.162 baş manda yetiştirilirken bu sayı 2022 yılında 8.252 başa kadar gerilemiştir. Muş ili sahip olduğu su kaynaklarıyla su ve sulak alanları seven mandanın yetiştirilmesi için önemli doğal ortam özelliklerine sahiptir. İlde birçok yerleşmede yaygın şekilde yapılan manda yetiştiriciliğinin ticari amaçtan çok günlük ihtiyaçların giderilmesi için yapılması toplam manda sayısının sınırlı olmasına neden olmaktadır. İl genelinde 133 adet yerleşmede manda yetiştirilmesine rağmen 500 baş üzerinde manda yetiştiren yerleşme sayısı sadece üçtür. İlde en fazla manda yetiştiriciliği merkez ilçe (3.185 baş), Korkut (2.436 baş) ve Hasköy’de (2.204 baş) yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Muş, Hayvancılık, Manda yetiştiriciliği, Livestock, Buffalo Breeding.

Buffalo Breeding and Spatial Distribution in Muş Province

Öz

In this study, the existence of water buffalo in the world and in Turkey and the breeding and development of water buffalo in Muş province are emphasized. Migration from the countryside, together with population growth and the misuse of rural resources, cause disruptions in livestock activities and problems in the supply chain of animal products from time to time, causing prices to climb upwards. In times of global crises, this situation becomes even more inextricable. This situation obliges countries to give importance to livestock activities and has an impact on the development of different types of livestock activities. All these developments cause attention to buffalo breeding in countries with significant potential in water buffalo breeding. Although buffalo breeding has decreased in some countries of the world, it is seen that there is a stable increase in the world total.
Muş is a province with potential in water buffalo breeding. While 52,162 buffaloes were raised in the province in 1980, this number decreased to 8,252 heads in 2022. With its water resources, the province of Muş has important natural environment characteristics for the breeding of water buffalo that love water and wetlands. The fact that water buffalo breeding which is widely practiced in many settlements in the province, is carried out to meet daily needs rather than for commercial purposes, causes the total number of buffaloes to be limited. Despite the fact that water buffalo is raised in 133 settlements throughout the province, the number of settlements raising more than 500 buffaloes is only three. The most water buffalo breeding is done in the central district (3,185 heads), Korkut (2,436 heads) and Hasköy (2,204 heads).

Anahtar Kelimeler

Muş, Livestock, Buffalo Breeding.

Kaynakça

• Atasever, S. ve Erdem, H. (2008). Manda Yetiştiriciliği ve Türkiye’deki Geleceği. OMÜ Zir. Fak. Dergisi, 23(1), 59-64.
• Aydemir, C. ve Pıçak, M. (2007). Gap Bölgesi’nde Hayvancılığın Gelişimi ve Türkiye İçindeki Konumu. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 13-37.
• Baytar, İ. ve Doğan, M. (2021). Muş İlinde Tarım ve Hayvancılık Faaliyetleri. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 4(2), 302-320.
• Baytar, İ. (2021). Muş İli Kırsal Alan Potansiyeli ve Kalkınmaya Etkisi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Borghese, A. (2005). “Buffalo Cheese and Milk Industry”. Buffalo Production and Research (Ed. A. Borghese). Chapter X, Rome: Food and Agriculture Organizatıon Of The United Nations.
• Borghese, A. (2005). “Buffalo Meat and Meat Industry”. Buffalo Production and Research (Ed. A. Borghese). Chapter XI, Rome: Food and Agriculture Organizatıon of The United Nations.
• Borghese, A. ve Mazzi, M. (2005). “Buffalo Population and Strategies in the World”. Buffalo Production and Research (Ed. A. Borghese). Chapter I, Rome: Food and Agriculture Organizatıon of The United Nations.
• Elmastaş, N. ve Bozkoyun, M. (2021). Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama ile Bitlis İlinin Arazi Örtüsünün Belirlenmesi, Kullanımı ve Planlamasına Yönelik Öneriler, İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Güney, S. (2022). Manda Peynirinin Gastronomi Açısından Bir Değer Olarak İncelenmesi: Amasra Örneği. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 5(8), 1015-1025. (doi: 10.26677/TR1010.2022.1042).
• Karadaş, K., Özger, Ö. ve Şahin, K. (2022). Iğdır İlinde Manda Üreticilerinin Üretim Özelliklerinin Belirlenmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 12(2), 1080-1090. (doi: 10.21597/jist.1011513).
• Lucia Barile, V. (2005). “Reproductive Effıcıency in Female Buffaloes”. Buffalo Production and Research (Ed. A. Borghese). Chapter IV, Rome: Food and Agriculture Organizatıon of The United Nations.
• Maulina G. vd. (2022). Gayo Buffalo Maintenance Management Viewed from the Technical Aspect of Maintenance in Gayo Lues Regency. Jurnal Agripet, 22(2), 127-132. (doi:10.17969/agripet.v22i2.24301).
• Özdemir, G. ve Özdemir, A. (2016). Bingöl İli Manda Yetiştiriciliğinin Sorun ve Çözüm Önerilerinin Yetiştirici Gözüyle Değerlendirilmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2), 157-164. (doi: 10.21597/jist.2016218859).
• Rodriguez-Gonzalez, D. vd. (2022). Handling and Physiological Aspects of the Dual-Purpose Water Buffalo Production System in the Mexican Humid Tropics. Journal Animals, 12(608), 1-29. (doi:10.3390/ani12050608. Sanaky, Z. vd. (2022). Important Value of Buffalo Livestock in the Community Order of MOA Sub-District, Southwest Maluku Regency. Budapest International Research and Critics Institute-Journal (BIRCI-Journal), 5(2), 12423-12432. (doi: 10.33258/birci.v5i2.5086).
• Tapkı, N. (2018). Türkiye’de Büyükbaş Hayvancılığın Durumu ve Yıllara Göre Değişimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2), 324-339.
• Terin, M. vd. (2022). Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliğine Üye Olan ve Olmayan Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Hayvancılık Desteklerinden Faydalanma Durumlarının Analizi. Atatürk University Journal of Agricultural Faculty, 53(1), 42-50. (doi: 10.54614/AUAF.2022.960031).
• Turan, Z. vd. (2017). Türkiye’de Hayvancılık Sektöründen Süt İnekçiliğinin Önemi ve Yurt İçi Hasılaya Katkısı ve de Dış Ülkelerle Karşılaştırılması. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 60-74.
• Wang, W. vd. (2022). Genome‑wide SNP Analysis Reveals The Selection Signatures Of Two Indigenous Bufalo Breeds in Sichuan. Conservation Genetics Resources, 14, 299-307. (doi:10.1007/s12686-022-01275-2).
• Yılmaz, A. ve Ali Kara, M. (2019). Dünyada ve Türkiye’de Manda Yetiştiriciliğinin Durumu ve Geleceği. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 356-363. (doi: 10.19159/tutad.598629).
• Yüzbaşıoğlu, R. (2022). Büyükbaş Hayvancılık İşletmelerinin Mevcut Durumu, Teknik ve Ekonomik Yapısı, Sorunları ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir Araştırma (Tokat İli Merkez İlçe Örneği). Ziraat Mühendisliği Dergisi, 375, 4-17. (doi:10.33724/zm.1024967).