A Carved Rock Church in Midyat (Gülgöze/Ayn Wardo Mor Barsavmo Church)

Yıl 2023, Sayı: 5, 13 - 48, 21.06.2023

Tahsin Korkut

Öz

Midyat was founded in a geography where important cultures, religions, languages intersect and influence each other in the north of the Mesopotamian Region, which contains many well-established civilizations known in history, such as Persia, Assyria and Rome. The district, which is a part of Upper Mesopotamia, is located in the Turabdin region, a region rich in monasteries and churches belonging to Christian religious architecture. This region, which is considered sacred for the Assyrians, has monasteries where the teachings of the Christian faith and the Syriac church liturgy are still maintained today. The village of Gülgöze (Ayn Wardo), which is the subject of our research, is located in the district of Midyat, Mardin province, on the borders of the Turabdin Region, which is generally considered to be the center of Mardin province, Midyat district. These immovable cultural assets belonging to the Syriac Orthodox religious architecture can be cited as evidence that the region has become a center of faith since the early periods of Christianity. Some of the rock-carved monasteries and churches built in Mardin Province and districts are located in the mountains with the limestone land structure found in this region. Limestones in this area have been used as building materials in both civil and religious architecture throughout history, and magnificent places of worship, residences and inns have appeared in this geography.
In this study, the Mor Barsavmo Church in Gülgöze (Aynwerd) Village of Midyat District of Mardin Province, which is important among Turabdin monasteries as a cross church and which we examined during the archaeological survey of the Ministry of Culture and Tourism, Mardin and Batman Provinces (Turabdin Region) in 2018, has been taken into consideration. Dec.1. The church of the cross is located in the village of Gülgöze (Aynwerd) in the Midyat District of Mardin Province. In addition, in our study, the findings will be presented in the light of current data about the section that was revealed as a result of illegal excavation conducted in Mor Barsavmo Church in November 2022 and connected to the naos location of the church, which is the main subject of our article.

Anahtar Kelimeler

Gulgoze, Syriac, Turabdin, Midyat, Rock Church

Midyat’ta Bir Kaya Kilisesi (Gülgöze (Ayn Wardo) Mor Barsavmo Kilisesi)

Öz

Midyat, Pers, Asur ve Roma gibi tarihte bilinen birçok köklü uygarlığı bünyesinde barındıran Mezopotamya Bölgesi’nin kuzeyinde, önemli kültürlerin, dinlerin, dillerin kesiştiği ve birbirini etkilediği bir coğrafyada kurulmuştur. Yukarı Mezopotamya’nın bir parçası olan ilçe, Hıristiyan dini mimarisine ait manastır ve kiliseler açısından zengin bir bölge olan Turabdin bölgesinde yer almaktadır. Süryaniler için kutsal sayılan bu bölge, Hıristiyanlık inancına ait öğretilerin ve Süryani kilise litürjisinin günümüzde de sürdürüldüğü manastırlara sahiptir. Araştırmamızın konusunu teşkil eden Mardin ili, Midyat ilçesine bağlı Gülgöze (Ayn Wardo) Köyü, genel itibariyle merkezi Mardin ili, Midyat ilçesi olarak kabul edilen Turabdin Bölgesi’nin sınırlarında bulunmaktadır. Süryani Ortodoks dini mimarisine ait bu taşınmaz kültür varlıkları, Hıristiyanlığın erken dönemlerinden itibaren bölgenin bir inanç merkezi haline geldiğinin kanıtı olarak gösterilebilir. Mardin İli ve ilçelerinde inşa edilmiş olan kaya oyma manastır ve kiliselerin bir kısmı, bu bölgede bulunan kalker arazi yapısına sahip dağlarda bulunmaktadır. Bu sahadaki kalkerler tarih boyunca gerek sivil gerek dini mimaride yapı malzemesi olarak kullanılmış ve bu coğrafyada muhteşem ibadethaneler, konutlar ve hanlar ortaya çıkmıştır.
Bu çalışmamızda, bir haç kilisesi olarak Turabdin manastırları arasında önem arz eden ve Kültür ve Turizm Bakanlığı, Mardin ve Batman İlleri (Turabdin Bölgesi) arkeolojik yüzey araştırmamızın 2018 yılı arazi çalışması esnasında incelemiş olduğumuz, Mardin İli Midyat İlçesi’ne bağlı Gülgöze (Aynwerd) Köyü’ndeki Mor Barsavmo Kilisesi ele alınmıştır. Çalışmamızda ayrıca, makalemizin ana konusunu oluşturan Mor Barsavmo Kilisesi’nde 2022 yılı kasım ayında yapılan kaçak kazı sonucu ortaya çıkan ve kilisenin naos mekanına bağlanan bölüm hakkında güncel veriler ışığında çeşitli bulgular sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Gülgöze, Süryani, Turabdin, Midyat, Kaya Kilisesi

Kaynakça

• Demirkent, I. (2005). Ortaçağ'da Mardin (3.Yüzyıldan 16.Yüzyıla Kadar). F. Özdem içinde, Taşın Belleği Mardin (s. 75-98). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık. Dolapönü, H. (1972). Tarihte Mardin (Itr-El-Mardin fi Tarih Merdin). İstanbul: Hilal Matbaacılık