Türkiye’nin Dış Ticaretinde Türk Lirasının Değer Kaybının Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 34, 551 - 565, 20.05.2022

Ezgi Kopuk , Oytun Meçik

https://doi.org/10.21076/vizyoner.990721

Cited By: 2

Öz

Çalışmada dış ticaret üzerinde ciddi bir etkiye sahip olan paranın değer kaybı olgusunun, 2008 küresel krizi ile birlikte Türkiye’nin ithalat ve ihracat değerleri üzerindeki etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla 2008-Q1:2020-Q4 dönemi analiz edilmiştir. REDK (reel efektif döviz kuru), dış ticaret değerleri ve enflasyon değişkenleri için Augmented Dickey Fuller (ADF), Phillips Perron (PP) ve Zivot-Andrews (ZA) birim kök testleri ve kısa- uzun dönem katsayı tahminleri için sırasıyla Vektör Hata Düzeltme Modeli (VECM), Dinamik En Küçük Kareler Yöntemi (DOLS) ve Tam Düzeltilmiş En Küçük Kareler Yöntemi (FMOLS) yöntemleri uygulanmıştır. Değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi ise Toda-Yamamoto nedensellik analizi ile tespit edilmiştir. İki modelle yürütülen analizde elde edilen bulgular şu şekildedir: Ⅰ) Kısa dönemde REDK ithalatı azaltırken uzun dönemde hem REDK hem de enflasyon ithalatı azaltmıştır. Ⅱ) Kısa dönemde REDK ihracatı azaltırken enflasyon artırmış, uzun dönemde ise her iki değişken de ihracatı azaltmıştır. Ⅲ) Araştırılan dönemlerde ithalat ve enflasyon arasında çift yönlü nedensellik tespit edilirken, enflasyondan ihracata doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi belirlenmiştir. Analiz sonuçlarından hareketle ithalat ve ihracat üzerinde enflasyon ve REDK’nin olumsuz etkisi göz önünde bulundurulduğunda, politikaların enflasyonu azaltıcı ve üretimi artırıcı yönde gelişmesi neticesinde dış ticaret ve makroekonomik dengesizliğin ortadan kalkacağı ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Dış Ticaret, Paranın Değer Kaybı, Enflasyon, Toda-Yamamoto Nedensellik

The Effect of the Depreciation of Turkish Lira on Turkey’s Foreign Trade

Öz

The study aims to determine the effect of depreciation on Turkey's imports and exports after the 2008 global crisis. For this purpose, the period 2008-Q1:2020-Q4 is analyzed. For real effective exchange rate, foreign trade, and inflation variables; Augmented Dickey-Fuller (ADF), Phillips Perron (PP) and Zivot-Andrews (ZA) for unit root tests and short-long term coefficient estimations; Vector Error Correction Model (VECM), Dynamic Least Squares Method (DOLS) and Fully Modified Ordinary Least Squares Method (FMOLS) methods are applied, respectively. Causality between variables is determined by Toda-Yamamoto causality analysis. The findings of the analysis conducted with two models are as follows: i) In the short run, the real effective exchange rate decreases imports. In the long run, both the real effective exchange rate and inflation reduce imports. ii) While REDK decreased exports in the short run, it increased inflation, and both variables decreased exports in the long run. iii) There is bidirectional causality between imports and inflation, and unidirectional causality from inflation to exports. Based on the findings, considering the negative effects of inflation and the real effective exchange rate on imports and exports, it wouldbe possible to eliminate the foreign trade and macroeconomic imbalances by reducing inflation and increasing production.

Anahtar Kelimeler

Trade, Depreciation, Inflation, Toda-Yamamoto Causality

Kaynakça

• Ahmed, R. R., Ghauri, S. P., Vveinhardt, J. ve Streimikiene, D. (2018). An empirical analysis of export, import and inflation: A case of Pakistan. Romanian Journal of Economic Forecasting, 3, 117-130.
• Alpdoğan, H. (2021). Yapısal kırılma altında Türkiye’nin enerji tüketimi ile büyüme ilişkisi. Journal of Business and Trade (JOINBAT), 2(1), 28-36.
• Büyükakın, F., Bozkurt, H. ve Cengiz, V. (2009). Türkiye' de parasal aktarımın faiz kanalının Granger nedensellik ve Toda- Yamamoto yöntemleri ile analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (33), 101-118.
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
• Doğan, B. (2017). Ekonomik küreselleşme ve büyüme ilişkisi: Türkiye örneği Toda-Yamamoto nedensellik analizi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(628), 19-27.
• Duasa, J. (2009). Exchange rate shock on malaysian prices of imports and exports: An empirical analysis. Journal of Economic Cooperation and Development, 30(3), 99-114.
• Erdoğan, L., Ceylan, R. ve Tiryaki, A. (2018). Türkiye' de uzun dönem ekonomik büyümenin belirleyicilerinin ARDL, FMOLS, DOLS, CCR yöntemiyle tahmini. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 36(4), 40-58.
• Göçer, İ. ve Gerede, C. (2016). Dış ticaretin enflasyon üzerindeki etkileri: Türkiye için zaman içinde değişen birim kök ve nedensellik testleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(2), 25-46.
• Hepaktan, E., Çınar, S. ve Dündar, Ö. (2011). Türkiye' de uygulanan döviz kuru sistemlerinin dış ticaret ile ilişkisi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 3(5), 62-82.
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12, 231-254.
• Kara, H. ve Öğünç, F. (2012). Döviz kuru ve ithalat fiyatlarının yurt içi fiyatlara etkisi. İktisat İşletme ve Finans, 27(317), 09-28.
• Karagöz, M. ve Doğan, Ç. (2005). Döviz kuru dış ticaret ilişkisi: Türkiye örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 219-228.
• Kemal, M. A. ve Qadir, U. (2005). Real exchange rate, exports, and imports movements: A trivariate analysis. The Pakistan Development Review, 44(2), 177–195.
• Kılıçaslan, Y., Aytun, U. ve Meçik, O. (2020). Türkiye ekonomisinin rekabetçiliği. Efil Yayınları.
• Kiganda, E. O., Obange, N. ve Adhiambo, S. (2017). The relationship between exports and inflation in Kenya: An aggregated econometric analysis. Asian Journal of Economics, Business and Accounting, 3(1), 1-12.
• Kopuk, E. ve Beşer, M. K. (2020). Türkiye imalat sanayisinde J eğrisi hipotezi geçerli mi? Sınır testi yaklaşımı. International Conferance on Economics, EconTR2020@Eskişehir (s. 1-14). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye.
• Kopuk, E. ve Mecik, O. (2020). Türkiye’de imalat sanayi ve tarım sektörlerinin ekonomik büyüme üzerine etkisi: 1998-2020 dönemi analizi. Yönetim ve Ekonomi, 27(2), 263-274.
• Lerner, A. P. (1944). The economics of control: principles of welfare economics. The Macmillan Company.
• Magee, S. P. (1973). Currency contracts, pass-through, and devaluation. Brookings Papers on Economic Activity, 1, 303-325.
• Mahmood, H., Khateeb, T. T. ve Ahmad, N. (2017). Impact of devaluation on foreign trade in Saudi Arabia. International Journal of Applied Business and Economic Research, 15(17), 13-19.
• Marshall, A. (1923). Money, Credit and Commerce. Macmillan.
• Muktadir-Al-Mukit, D. ve Shafiullah, A. Z. (2014). Export, import and inflation: A study on Bangladesh. Amity Global Business Review, 46-55.
• Nyeadi, J. D., Atiga, O. ve Atogenzoya, C. A. (2014). The impact of exchange rate movement on export: Empirical evidence from Ghana. International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, 4(3), 41–48.
• Ogbonna, B. C. (2018). Marshall-Lerner condition and J curve phenomenon: Evidence from Nigeria. IOSR Journal of Humanities and Social Science, 23(12), 77-84.
• Ohlin, B. G. (1933). Interregional and International Trade. Harvard Economic Studies. Harvard University Press.
• Özçelik, Ö. ve Uslu, N. (2020). Türkiye' de reel döviz kuru ve dış ticaret arasındaki ilişkisi (2003-2016). Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 5(9), 180-197.
• Özer, H. ve Kutlu, M. (2019). Türkiye' de enflasyon, döviz kuru ve dış ticaret dengesi ilişkisinin var modeli ile analizi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17(4), 214-231.
• Petek, A. ve Çelik, A. (2017). Türkiye’de enflasyon, döviz kuru, ihracat ve ithalat arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi (1990-2015). Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(626), 69-87.
• Perron, P. (1989). The great crash, the oil price shock, and the unit root hypothesis, Econometrica, 57(6), 1361-1401.
• Ricardo, D. (1817). The principles of political economy and taxation. John Murray.
• Smith, A. (1776). Milletlerin zenginliği (Ayhan Maatbası b.). (H. Daren, Çev). Türkiye İş Bnakası Kültür Yayınları.
• Şahin, D. (2018). Türkiye’de dış ticaret ve enflasyon arasındaki ilişkinin analizi. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(18), 125-146.
• TÜİK. (2020). Dış ticaret istatistikleri. https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/disticaret.zul?param1=0&param2=0&sitcrev=0&isicrev=0&sayac=5801 adresinden 12 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.
• TCMB. (2020). TÜFE ve reel efektif döviz kuru istatistikleri. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_4/5896/DataGroup/turkish/bie_pbpanal2/ adresinden 12 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.
• Uğurlu, E. (2009). Durağanlık ve birim kök sınamaları. İstanbul Aydın Üniversitesi Ekonomi ve Finans Bölümü (Ders Notları). https://www.researchgate.net/publication/281647245_Duraganlik_Birim_Kok_Sinamalari_Stationarity_Unit_Root_Tests adresinden 13 Şubat 2021 tarihinde alınmıştır.
• Uslu, H. (2018). Döviz kuru, enflasyon ve faiz oranlarının Türkiye' nin dış ticareti üzerindeki etkisinin ekonometrik analizi. Sosyal Bilimler Dergisi, 5(20), 473-497.
• Ünsal, E. M. (2005). Uluslararası iktisat: Teori, politika ve açık ekonomi makro iktisadı. İmaj Yayıncılık.
• Yarmukhamedov, S. (2007). Trade effects of exchange rate fluctuations: Evidence from Sweden [Master’s Thesis]. Dalarna University.
• Yılmaz, Ş. E. (1992). Dış ticaret kuramlarının evrimi. Gazi Üniversitesi.
• Zivot, E. ve Andrews D. W. K. (1992). Further evidence on the great crash, the oil-price shock,and the unit-root hypothesis. Journal of Business & Economic Statistic, 10, 251-270.