Obez ve Obeziteye Yönelik Bilişsel Yapılar

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 40, 1192 - 1204, 25.11.2023

Elif Kaya , Nurcan Coşkun Us

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1195978

Öz

Küresel salgın metaforuyla yayılım ve riskin büyüklüğüne sıklıkla vurgu yapılan obezite, sağlık sektöründe çok çeşitli sebeplerle hizmet almak zorunda olan bir kitlenin hastalığı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu müzmin kitlenin, sağlık hizmeti sunucuları açısından nasıl algılandığı, alacakları hizmetin kalitesi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Bu çalışmada sağlık sektöründe aktif rol alması beklenen sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin obez ve obeziteye yönelik bilişsel yapıları kelime ilişkilendirme testi aracılığı ile tespit edilmiştir. Obezitenin sebepleri olarak beslenme özellikleri, yaşam tarzı ve kontrol dışı faktörler şeklinde bir örüntüde tespit edilmiştir. Algıların önemli bir kısmının olumsuz şemalardan oluştuğu görülmüştür. Olumsuz şemalar ağırlıklı olarak kişilik ve fiziksel özelliklere yönelik damgalayıcı ifadelerden oluşmaktadır. Obez bireyler iradesiz ve hareketsiz olarak görülmekte, obez olmaktan kendileri mesul tutulmaktadır. Yanı sıra obez bireyin psiko-sosyal durumu da olumsuz olarak algılanmaktadır. Obez bireyler ağırlıklı olarak mutsuz, izole ve dışlanmış olarak kodlanmıştır. Obeziteden kurtulma stratejilerinde profesyonel destekle ilgili algılar daha baskın durumdadır.

Anahtar Kelimeler

Obez, Obezite, Bilişsel Yapılar

Etik Beyan

Bu çalışma için Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulundan 109/8sayılı ve 05.07.2021 tarihli etik kurul onayı alınmıştır.

Cognitive Structures Relating to Obese and Obesity

Öz

Obesity, which is frequently emphasized by the global epidemic metaphor and the extent of its spread and risk, emerges as a disease of a population that has to receive service in the health sector for various reasons. The perception of this chronic group among health-care providers has a substantial impact on the quality of care they will receive. In the study, the cognitive conceptions of obese and obesity are determined by word association test among health sciences faculty students, who are expected to play an active role in the health sector. The causes of obesity are identified in a pattern as nutritional characteristics, lifestyle and uncontrollable factors. It is observed that a significant part of the perceptions consisted of negatives schemas. Negatives schemas mainly consist of stigmatizing statements about personality and physical characteristics. Obese individuals are seen as weak-willed and inactive and are held responsible for being obese. In addition, the psycho-social state of the obese individual is perceived negatively. Obese individuals are predominantly coded as unhappy, isolated, and excluded. Perceptions of professional support are more dominant in obesity recovery strategies.

Anahtar Kelimeler

Obese, Obesity, Cognitive Structures

Etik Beyan

Bu çalışma için Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulundan 109/8sayılı ve 05.07.2021 tarihli etik kurul onayı alınmıştır.

Kaynakça

• Abilés, V., Rodríguez-Ruiz, S., Abilés, J., Mellado, C., García, A., De La Cruz, A. P. ve Fernández-Santaella, M. C. (2010). Psychological characteristics of morbidly obese candidates for bariatric surgery. Obesity Surgery, 20(2), 161-167.
• Avcil, C., Bulut, H. ve Hızlı Sayar, G. (2016). Psikiyatrik hastalıklar ve damgalama, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,0(2), 175-202. https://doi.org/10.32739/uskudarsbd.2.2.4
• Avena, N. M. ve Gold, M. S. (2011). Food and addiction–sugars, fats and hedonic overeating. Addiction, 106(7), 1214-1215.
• Bacardí-Gascón, M., Jiménez-Cruz, A., Castillo-Ruiz, O., Bezares-Sarmiento, V. veLeón-González, J. M. (2015). Fatphobia in Mexican nutrition students. Nutrición Hospitalaria, 32(6), 2956-2957.
• Baysal, G. Ö. D. (2013). Damgalanma ve ruh sağlığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 22(2), 239-251.
• Bilge, A. ve Çam, O. (2010). Ruhsal hastalığa yönelik damgalama ile mücadele. TAF Preventive Medicine Bulletin, 9(1).
• Bilgin, N. (2014). Sosyal bilimlerde içerik analizi, teoriler ve örnek çalışmalar. Siyasal Kitabevi. Ankara.
• Blumenthal, D. M. ve Gold, M. S. (2010). Neurobiology of foodaddiction. Current Opinion in Clinical Nutrition ve Metabolic Care, 13(4), 359-365.
• Bos, A. E., Pryor, J. B., Reeder, G. D. and Stutterheim, S. E. (2013). Stigma: advances in theory and research. Basic and Applied Social Psychology, 35(1), 1-9.
• Campana, B., Brasiel, P. G., de Aguiar, A. S. and Luquetti, S. C. P. D. (2019). Obesity and food addiction: similarities to drug addiction. Obesity Medicine, 16, 100-136.
• Carr, D., Jaffe, K. J. ve Friedman, M. A. (2008). Perceived interpersonal mistreatment among obese Americans: do race, class, and gender matter?. Obesity (Silver Spring, Md.), 16, S60–S68.
• Değirmenci, T. (2006), Obez erişkinlerde benlik saygısı, yaşam kalitesi, yeme tutumu, depresyon ve anksiyete [Uzmanlık Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Dimitrijević, I., Popović, N., Sabljak, V., Škodrić-Trifunović, V. ve Dimitrijević, N. (2015). Food addiction-diagnosis and treatment. Psychiatria Danubina, 27(1), 0-106.
• Diversi, T. M., Hughes, R. ve Burke, K. J. (2016). The prevalence and practice impact of weight bias amongst Australian Dietitians. Obesity Science and Practice, 2(4), 456-465.
• Durso, L. E. ve Latner, J. D. (2008). Understanding self directed stigma: development of the weight bias internalization scale. Obesity, 16(Supply. 2), 80-86.
• Eren, İ. ve Erdi, Ö. (2003). Obez hastalarda psikiyatrik bozuklukların sıklığı. Klinik Psikiyatri, 6(3), 152-157.
• Ferrario, C. R. (2017). Food addiction and obesity. Neuropsychopharmacology, 42(1), 361.
• Gearhardt, A. N., Grilo, C. M., Di Leone, R. J., Brownell, K. D. ve Potenza, M. N. (2011). Can food be addictive? public health and policy implications. Addiction, 106(7), 1208-1212.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. ve Taşğın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma: içerik analizi (2. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Hamurcu, P., (2014). Obez bireylerde benlik saygısı ve beden algısının değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Bilim Üniversitesi.
• Kushner, R. F. Ve Foster, G. D. (2000). Obesity and quality of life. Nutrition, 16(10), 947-952.
• Leigh, S. J. ve Morris, M. J. (2018). The role of reward circuitry and food addiction in the obesity epidemic: An update. Biological Psychology, 131, 31-42.
• Link, B. G. ve Phelan, J. C. (2001). Conceptualizing stigma. Annual Review of Sociology, 27(1), 363-385.
• Mayring, P. (2011). Nitel sosyal araştırmaya giriş. (A. Gümüş ve M. S. Durgun, Çev.), Bilgesu Yayıncılık.
• Pınar, R. (2002). Obezlerde depresyon, benlik saygısı ve beden imajı: karşılaştırmalı bir çalışma. C. Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 6(1), 30-41.
• Puhl, R. M. ve Brownell, K. D. (2006). Confronting and coping with weight stigma: An investigation of overweight and obese adults. Obesity, 14(10), 1802-1815.
• Puhl, R., Wharton, C. ve Heuer, C. (2009). Weight bias among dietetics students: Implications for treatment practices. Journal of the American Dietetic Association,109(3), 438-444.
• Schulte, E. M., Avena, N. M. ve Gearhardt, A. N. (2015). Which foods may be addictive? The roles of processing, fat content, and glycemicload. Plos One, 10(2), e0117959.
• Schwartz, M. B. ve Brownell, K. D., (2004), Obesity and body image, Body Image, 1(1), 43-56,
• Soto, L., Armendariz-Anguiano, A. L., Bacardí-Gascón, M. ve Cruz, A. J. (2014). Beliefs, attitudes and phobias among Mexican medical and psychology students towards people with obesity. Nutricion Hospitalaria, 30(1), 37-41.
• Taşkın Yılmaz, F., Karakoç Kumsar, A. ve Olgun, N. (2013). Obez bireylerde stigma. Diyabet, Obeziteve Hipertansiyonda Hemşirelik Forumu Dergisi, 5(1), 28-33.
• Taşkın, E. O. (2007). Ruhsal hastalıklarda damgalama ve ayrımcılık. Stigma Ruhsal Hastalıklara Yönelik Tutumlar ve Damgalama, 1, 17-30.
• Tobore, T. O. (2020). Towards a comprehensive theory of obesity and a healthy diet: the causal role of oxidative stress in food addiction and obesity. Behavioural Brain Research, 112560.
• Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. (2019). Obezite tanı ve tedavi kılavuzu 2019 (8. Baskı). Bayt Grafik Tasarım ve Yayın Hizmetleri.
• Whitaker, R. C., Wright, J. A., Pepe, M. S., Seidel, K. D. ve Dietz, W. H. (1997). Predicting obesity in young adulthood from childhood and parental obesity. New England Journal of Medicine, 337(13), 869-873.
• World Health Organization. (2018). Obesity and overweight, https://www.who.int/westernpacific/health-topics/obesity adresinden 23 Ekim 2021 tarihinde alınmıştır.
• World Health Organization. (2020). Obesity. https://www.who.int/topics/obesity/en/ adresinden 18 Mayıs 2021 tarihinde alınmıştır.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.