Algılanan Aşırı Niteliklilik ile İş Stresi ve İş Yerinde Can Sıkıntısı Arasındaki İlişki ve Olası Etki

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 40, 1264 - 1275, 25.11.2023

Ezgi Fatma Erbaş Kelebek

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1258341

Öz

Bu çalışmada, banka çalışanlarının aşırı niteliklilik algıları ile iş stresi ve iş yerinde can sıkıntısı arasındaki ilişki ve olası etki incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi, Kocaeli ilinde faaliyet gösteren 219 özel banka çalışanından oluşmaktadır. Anket yöntemi kullanılan bu araştırma nicel bir çalışmadır. Araştırma verileri SPSS programı aracılığıyla test edilmiştir. Sonuçlara bakıldığında algılanan aşırı niteliklilik ile hem iş stresi hem de iş yerinde can sıkıntısı arasında istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönlü bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlara ek olarak aşırı nitelikliliğin hem iş stresi hem de iş yerinde can sıkıntısı üzerinde istatistiksel açıdan anlamlı ve pozitif bir etkisi olduğu saptanmıştır. Söz konusu değişkenlerle ilgili çalışmalar, yabancı literatürde az da olsa bulunmakla ile birlikte; yerli literatürde araştırma değişkenlerini ele alan çalışmalara rastlanılmamıştır. Bu durum bu çalışmanın özgünlüğünü oluşturmakta ve literatüre katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Algılanan Aşırı Niteliklilik, İş Stresi, İş Yerinde Can Sıkıntısı, Kişi-İş Uyumu, Banka Çalışanları

Etik Beyan

Bu çalışma için Kocaeli Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulundan E.369006-/2023-01 sayılı ve 16.02.2023 tarihli etik kurul onayı alınmıştır.

The Relationship and Possible Effect between Perceived Overqualification, and Work Stress and Job Boredom

Öz

In the study, the relationship and possible effect between perceived overqualification of bank employees, and work stress and job boredom are investigated. The sample of the research consists of 219 private bank employees operating in Kocaeli. The research, using the survey method, is a quantitative study. The data are analyzed using the SPSS program. According to the results obtained, it is determined that there is a statistically significant and positive relationship between perceived overqualification, and both work stress and job boredom. In addition to these results, it is stated that perceived overqualification had a statistically significant and positive effect on both work stress and workplace boredom. While studies on these variables are scarce in foreign literature, no studies dealing with research variables are found in the Turkish literature. This situation creates the originality of the study and it contributes to the literature.

Anahtar Kelimeler

Perceived Overqualification, Work Stress, Job Boredom, Person-Job Fit, Bank Employees

Etik Beyan

Bu çalışma için Kocaeli Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulundan E.369006-/2023-01 sayılı ve 16.02.2023 tarihli etik kurul onayı alınmıştır.

Kaynakça

• Alfes, K. (2013). Perceived overqualification and performance: The role of the peer group. Zeitschrift für Personalforschung, 27(4), 314-330.
• Alfes, K., Shantz, A. ve Van Baalen, S. (2016). Reducing perceptions of overqualification and its impact on job satisfaction: The dual roles of interpersonal relationships at work. Human Resource Management Journal, 26(1), 84-101.
• Benedict, J. N., Gayatridevi, S. ve Velayudhan, A. (2009). Perceived overqualification, job satisfaction, somatization and job stress of MNC executives. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 35(2), 283-289.
• Bentler, P. M. (1990). Comparative fit indexes in structural models, Psychol Bull, 107, 238–246.
• Bickes, D. M., Yilmaz, C., Samur, A. ve Demirtas, O. (2020) The relationship between perceived overqualification and counterproductive work behaviors: Moderating role of perceived distributive justice. International Journal of Social Science Studies, 8(1), 46-59.
• Browne, M. W. ve Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit, Sage Focus Editions, 154,136–162.
• Çiftçi, G. E. ve Gürer, A. (2019). Boreout sendromunun sosyal kaytarma üzerindeki etkisine yönelik bir alan araştırması. 3rd International EMI Entrepreneurship & Social Sciences Congress (s. 59-74). Lefkoşa
• Demir, Ö., Yalım, Ç. ve Narlıkaya, Z. (2020). İşyerinde can sıkıntısı ve çözüm önerileri üzerine teorik bir çalışma. Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4(2), 167-200.
• Eastwood, J., Frischen, A., Fenske, M. ve Smilek, D. (2012). The unengaged mind: Defining boredom in terms of attention. Perspective of Psychological Science, 7, 482-495.
• Edwards, J. R., Cable, D. M., Williamson, I.O., Lambert, L.S.ve Shipp, A.J. (2006). The phenomenology of fit: Linking the person and environment to the subjective experience of person-environment fit. Journal of Applied Psychology, 4, 802-827.
• Efeoğlu, İ. (2006). İş - aile yaşam çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri: İlaç sektöründe bir araştırma [Doktora Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Efeoğlu, İ. E ve Özgen, H. (2007). İş-aile yaşam çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri: İlaç sektöründe bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 237-254.
• Erdogan, B. ve Bauer, T. N. (2009). Perceived overqualification and its outcomes: The moderating role of empowerment. Journal of Applied Psychology, 94(2), 557-565.
• Erdogan, B., Bauer, T. N., Peiró, J. M. ve Truxillo, D. M. (2011). Overqualified employees: Making the best of a potentially bad situation for individuals and organizations. Industrial and Organizational Psychology, 4(2), 215-232.
• Fine, S. ve Edward, M. (2017). Breaking the rules, not the law: The potential risks of counterproductive work behaviors among overqualified employees. International Journal of Selection and Assessment, 25(4), 401-405.
• Fine, S. ve Nevo, B. (2008). Too smart for their own good? A study of perceived cognitive overqualification in the workforce. The International Journal of Human Resource Management, 19(2), 346-355.
• Güzel, Ş. ve Sığırcı H. (2022), Algılanan aşırı nitelikliliğin iş doyumu ve örgütsel özdeşleşme ile ilişkisi: Doktor ve Hemşireler üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(35), 756-775.
• Hair Jr., J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M. ve Sarstedt, M. (2017). A primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM). Sage
• Harari, M. B., Manapragada, A. ve Viswesvaran, C. (2017). Who thinks they're a big fish in a small pond and why does it matter? A meta-analysis of perceived overqualification. Journal of Vocational Behavior, 102, 28-47.
• Harju, L. K. ve Hakanen, J. J. (2016). An employee who was not there: A study of job boredom in White-collar work. Personnel Review, 45(2), 374-391
• Harju, L. K., Hakanen, J. J. ve Schaufeli, W. B. (2016). Can crafting reduce job boredom and increase work engagement? A three-year cross-lagged panel study. Journal of Vocational Behavior, 95–96, 11–20.
• House, R. J. ve Rizzo, J. R. (1972). Toward the measurement of organizational practices: Scale development and validation. Journal of Applied Psychology, 56(5), 388–396.
• Hu, J., Erdogan, B., Bauer, T.N., Jiang, K., Liu, S., Li, Y. (2015), There are lots of big fish in this pond: The role of peer overqualification on task significance, perceived fit, and performance for overqualified employees. Journal of Applied Psychology, 100(4), 1228-1238.
• İslamoğlu, A. Hamdi ve Alnıaçık Ü. (2019). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (SPSS uygulamaları) (2. Baskı). Beta Basım Yayım.
• Johnson, G. ve Johnson, W. (1996). Perceived overqualification and psychological well-being. The Journal of Social Psychology, 136(4), 435-445.
• Johnson, G. J. ve Johnson, W. R. (1999). Perceived overqualification and health: A longitudinal analysis. The Journal of Social Psychology, 139(1) 14-28.
• Karacaoğlu K. ve Arslan M. (2019). Algılanan aşırı niteliklilik ve iş tatmini ilişkisinde iyimserliğin aracı rolü: İstifa eden veya erken emekli olan subaylar üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(1), 107-136.
• Karataş, A. (2013). Bankacılık sektöründe cinsiyete dayalı kariyer farklılaşması: Muğla ili örneği. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(2), 1-16.
• Kendiroğlu Özen, P. (2022). Örgütsel stresin örgütsel sessizlik ve sanal kaytarma üzerine etkileri [Yüksek Lisans Tezi]. Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi.
• Kerse, G. (2019). İş becerikliliğinin işte can sıkıntısı üzerindeki etkisi: İmalat sektörü bağlamında bir inceleme. Third Sector Social Economic Review, 54(1), 531-548.
• Khan, J., Ali, A., Saeed, I., Vega-Muñoz, A. ve Contreras-Barraza, N. (2022) Person-job misfit: Perceived overqualification and counterproductive work behavior. Frontiers in Psychoogyl. 13, 936-900.
• Kim, J. J., Park, J., Sohn, Y. W. ve Lim, J. I. (2021). Perceived overqualification, boredom, and extra-role behaviors: Testing a moderated mediation model. Journal of Career Development, 48(4), 400-414.
• Liu, S. ve Wang, M. (2012). Perceived overqualificationt: A review and recommendations for research and practice. Role of the Economic Crisis on Occupational Stress and Well Being, 10(1), 1-42.
• Lobene, E. V. ve Meade, A. W. (2013). The effects of career calling and perceived overqualification on work outcomes for primary and secondary school teachers. Journal of Career Development, 40(6), 508-530.
• Luksyte, A., Spitzmueller, C. ve Maynard, D. C. (2011). Why do overqualified incumbents deviate? Examining multiple mediators. Journal of Occupational Health Psychology, 16(3), 279-296.
• Maltarich, M. A., Reilly, G., Nyberg, A. J. (2011). Objective and subjective overqualification: Distinctions, relationships, and A place for each in the literature. Industrial and Organizational Psychology, 4, 236-239.
• Maynard, D. C., Joseph, T. A. ve Maynard, A. M. (2006). Underemployment, job attitudes, and turnover intentions. Journal of Organizational Behavior, 27(4), 509-536.
• Maynard, D. C., Brondolo, E. M., Connelly, C. E. ve Sauer, C. E. (2015). I’m too good for this job: Narcissism’s role in the experience of overqualification. Applied Psychology: An International Review, 64(1), 208-232.
• Meurs, J.A. ve Perrewé, P.L. (2011). Cognitive activation theory of stress: An integrative theoretical approach to work stress. Journal of Management, 37, 1043-1068.
• Navarro, M. L. A., Mas, M. B. ve Jime´nez, A. M. L. (2010). Working conditions, burnout and stress symptoms in university professors: Validating a structural model of mediating effect of perceived personal competence. The Spanish Journal of Psychology, 13, 284-296.
• Özen, P. ve Özgen, H. (2011). Banka çalışanlarının mesleki eğitiminin performanslarına olan etkisi üzerine bir araştırma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 1-24.
• Özkalp, E. ve Yıldız, H. (2018). Olumlu ve olumsuz sanal kaytarma davranışlarının işteki stres üzerindeki etkisi. İş, Güc: Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 20(1) 57-74.
• Reijseger, G., Schaufeli, W. B., Peeters, M. C., Taris, T. W., Van Beek, I. ve Ouweneel, E. (2013). Watching the paint dry at work: Psychometric examination of the dutch boredom scale. Anxiety, Stress & Coping, 26(5), 508-525.
• Russell, Z. A., Ferris, G. R., Thompson, K. W. ve Sikora, D. M. (2016). Overqualified human resources, career development experiences, and work outcomes: Leveraging an underutilized resource with political skill. Human Resource Management Review, 26(2), 125-135.
• Sánchez-Cardona, I., Vera, M., Martínez-Lugo, M., Rodríguez-Montalbán, R. ve Marrero-Centeno, J. (2019). When the job does not Fit: The moderating role of job crafting and meaningful work in the relation between employees’ perceived overqualification and job boredom. Journal of Career Assessment, 28(2), 257-276.
• Şen E., Tozlu, E., Ateşlioğlu H. ve Özdemir A. (2016). The effects of work stress on cyberloafing behaviour in higher education institutions. Eurasian Academy of Sciences Social SciencesJournal, 1, 523-535.
• Ulukök, E., Akın, A. ve Gökdeniz, İ. (2017). Algılanan fazla niteliklilik, işe adanmışlık ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkinin incelenmesi: Bankacılık sektöründe bir araştırma. Journal of International Social Research, 10(54), 916-923
• Ünsal Akbıyık, B. S. (2015). Perceived overqualification and task performance in hospitality sector: The moderating effect of perceived job alternatives. Journal of Tourism Theory and Research, 2(1), 19-29.
• Van Tilburg, W. A. P. ve Igou, E. R. (2012). On boredom: Lack of challenge and meaning as distinct boredom experience. Motivation and Emotion, 36, 181-194.
• Wassermann, M., Fujishiro, K. ve Hoppe, A. (2017). The effect of perceived overqualification on job satisfaction and career satisfaction among immigrants: Does host national identity matter? International Journal of Intercultural Relations, 61, 77-87.
• Ye, X., Li, L. ve Tan, X. (2017). Organizational support mechanisms to aff ect perceived overqualification on turnover intentions: A study of chinese repatriates in multinational enterprises. Employee Relation, 39(7), 918-934.
• Yıldız, B. Özdemir, F., Habib, E. ve Çakı, N. (2017). Aşırı nitelikliliğin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde kolektif şükranın moderator etkisi. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 2(2), 40-61