Arapça ve Türkçede “Kırmızı Renk” Deyimleri

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 35 - 45, 27.06.2023

Ökkeş Hengil , Erdinç Doğru

Öz

Bir dil varlığı olarak renk olgusunun tarihi, insanlık tarihi kadar eskilere dayanmaktadır. Renk olgusu sadece estetik, moda veya sanat dallarında değil hayatın hemen her alanında başat rol oynamaktadır. Her bir renk, ait olduğu nesneye dair farklı algıların oluşmasında etkili olmaktadır. Zihinde bir nesneye karşı oluşan algı ise dili etkilemekte, buna bağlı olarak dil de algıyı etkilemektedir. Dil, sosyal bir varlık olan insanın iletişimde bulunması için vazgeçilmez bir unsurdur. Dilin ögelerinden biri de somut ve soyut maddeleri nitelemeye yarayan renklerdir. Renkler içerisinde kırmızı renk adı, ilk ayırt edilen renk adlarından biri olarak varsayılmaktadır. Doğada kırmızı renkte var olan nesneler, hemen her coğrafyada benzer olması sebebiyle bu rengin dillerin çoğunda uyandırdığı etki, nitelediği nesneye kattığı sıfat benzeşmektedir. Ancak bu benzeşmenin kültür, din, dil, coğrafya vb. unsurlara bağlı olarak farklılaştığı örnekler de bulunmaktadır. Deyimler, bu unsurların başında gelmektedir. Kültürün doğrudan dile yansıması olarak görülen deyimlerde renk adları büyük bir önem arz etmektedir. Bu çalışmada Arapça ve Türkçede kırmızı renk adıyla kurulan deyimler karşıtsal çözümleme yöntemiyle incelenmiştir. Bu yöntem, iki dil arasında ses, biçim, anlam vb. alanlarda dilleri karşılaştırmayı hedefler. Bulgular, Türkçe ve Arapça deyim sözlüklerinden elde edilmiştir. Bulguların incelenmesi sonucu elde edilen sonuçlara göre Arapça ve Türkçede kırmızı renk adıyla kurulan deyimlerin çoğunlukla benzer unsurlar içerdiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arapça deyimler, Türkçe deyimler, kırmızı renk, renk deyimleri, kırmızı renk deyimleri

Idioms of "Red Color" in Arabic and Turkish

Öz

The history of color as a language entity goes back as far as the history of humanity. The phenomenon of color plays a dominant role not only in aesthetics, fashion or art, but also in almost every aspect of life. Each color is effective in the formation of different perceptions of the object to which it belongs. The perception of an object in the mind affects language, and accordingly, language affects perception. Language is an indispensable element for human beings, who are social beings, to communicate. One of the elements of language is color, which is used to describe concrete and discrete substances. Among the colors, the color name red is assumed to be one of the first distinguished color names. Since the objects that exist in red in nature are similar in almost every geography, the effect that this color evokes in most languages and the adjective it adds to the object it describes are similar. However, there are also examples where this similarity differs depending on factors such as culture, religion, language, geography, etc. Idioms are one of these elements. Color names are of great importance in idioms, which are seen as a direct reflection of culture in language. In this study, idioms formed with the name of the color red in Arabic and Turkish were examined with the method of contrastive analysis. This method aims to compare languages in terms of sound, form, meaning, etc. between two languages. The findings were obtained from Turkish and Arabic idiom dictionaries. According to the results obtained as a result of the examination of the findings, it is seen that the idioms formed with the name of the color red in Arabic and Turkish mostly contain similar elements.

Anahtar Kelimeler

Arabic idioms, Turkish idioms, red, color idioms, red color idioms

Kaynakça

• Ağarı, G. (2019). İş güvenliği ile ilgili bilgilendirme profillerinin incelenmesi: Kütahya Porselen örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Aksan, D. (2003). Her yönüyle dil: ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: TDK.
• Aksoy, Ö. A. (2020). Atasözleri ve deyimler sözlüğü II. İstanbul: İnkılâp.
• Çelik, Y. (2017). Türkiye Türkçesinde duyu organlarıyla kurulan deyimler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 10(50). 72-79.
• Dâvûd, M. M. (2003). Mu’cemu’t- ta’bîri’l-istilâhî fî’l- a’rabîyyeti’l-muâ’sira. Kahire. Dâr Ğarîb.
• Dâvûd, M. M., vd. (2014). El-mu’cemu’l- mevsûi’ li’t-ta’bîri’l- istilâhî fî’l- a’rabîyye. Kahire. Dâr Ğarîb.
• Doğru, E. (2021). Dilin derin devleti deyimler. İstanbul: Akdem.
• Fâyid, V. K. (2007). Mû’cemu’t-te’âbîri’l-ıstilâhiyye fî’l- ‘arabiyyeti’l-mu’âsira. Kahire: Câmi’atu’l-Kâhira.
• Hengil, Ö. (2022). İçinde el uzvu geçen Arapça deyimlerin karşıtsal analizi. Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Dergisi, 4(1),137-159.
• İşler, E. (2002). Arapça ve Türkçede ortaçlar -karşıtsal çözümleme-. Nüsha. (2)7. 99-109.
• Özcan, M. ve Dağbaşı G. (2022). Kültür ve Turizm bakanlığı TEDA projesi kapsamında Türkçeden Arapçaya yapılan edebi çevirilere dair bir inceleme. Istanbul Journal of Arabic Studies (ISTANBULJAS), 5(1), 69- 78.