Some thoughts and suggestıons about the qualıty of a new tafsır hıstory

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 1, 137 - 172, 01.06.2019

Cahit Karaalp

Öz

Tafsir (Qur’an exegesis) is the name of the Islamic Ummah’s efforts
to understand the Qur’an. The recording and introduction of this
effort is the subject of Tafsir History. Although there are many
in number, it is not possible to say that the works related to the history of Tafsir have comprehensively discussed the knowledge
and culture of the past fourteen centuries. The development of
many different styles in tafsir over time necessitated to categorize
the studies of tafsir. When we look at the works written in the field
of tafsir, it will be seen that the classifications, which are not very
different from each other, are made and these classifications are
united in a common denominator.
The first period tafsirs were examined under the main headings such
as Narration (Rivayah) and Dirayah (Reason) Tafsirs” and later they
were categorized as “Fıqhi (Judicial), Lugawi (Linguistic), Madhabi
(Denominational), and Ishari (Symbolic) Tafsirs”. Considering the
nomenclature differences in the contemporary tafsir classifications
and the classification of the tafsir in the first period, it is seen that
the studies of tafsir in the first period were in the shadow of the
social turbulences and political divisions, but in the contemporary
period, the classifications are subject-centered.
In our article, it will be emphasized that the history of tafsir
should be written in the face of new developments. Also it will
be underlined that the developments in the field of tafsir should
be included in the historical works which will be written at the
present time.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’an, History, Madhab, Qur’an exegete

YENİ BİR TEFSİR TARİHİNİN NİTELİĞİNE DAİR BAZI MÜLAHAZA VE ÖNERİLER

Öz

Tefsir, İslam ümmetinin Kur’an’ı anlama çabasının adıdır. Bu çabanın
kayda geçirilmesi ve tanıtılması Tefsir Tarihinin konusudur.
Sayıca fazla olmalarına rağmen Tefsir tarihi ile ilgili eserlerin, on
dört asırlık tefsir birikim ve kültürünü kapsamlı bir şekilde ele aldığını
söylemek mümkün görünmemektedir. Zaman içerisinde tefsirde
pek çok farklı tarzın gelişmesi, tefsir çalışmalarını kategorize
etmeyi gerektirmiştir. Tefsir Tarihi alanında yazılmış eserlere bakıldığında
birbirinden çok da farklı olmayan tasniflerin yapıldığı, bu
tasniflerin ortak bir paydada birleştiği görülecektir.
İlk dönem tefsirleri “Rivayet ve Dirayet” gibi ana başlıklar altında
incelenirlerken daha sonraları ise “Fıkhi, Lugavi, Mezhebi, İşari”
gibi isimlerle kategorize edilmişlerdir. Son dönem tefsir tasnifleri
ile ilk dönem tefsir tasniflerindeki isimlendirme farklıklarına dikkat
edildiğinde ilk dönem tefsir çalışmalarının sosyal çalkantıların
ve siyasi ayrışmaların gölgesinde kaldığı, sön dönem tasniflerin ise
konu ağırlıklı oldukları görülecektir.
Makalemizde yeni gelişmeler karşısında tefsir tarihi yazımının
nasıl olması gerektiği üzerinde durulacak ve tefsir alanındaki gelişmelerin
yeni yazılacak tefsir tarihi eserlerine alınması gerektiği
vurgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Tarih, Mezhep, Müfessir

Kaynakça

• Abay, Muhammed. Osmanlı Dönemi Müfessirleri. Yüksek Lisans Tezi; Uludağ Üniversitesi, 1992.
• Abay, Muhammed. “Osmanlı Dönemi Dirayet Tefsirleri”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 9/18 (2011), 67-137.
• Açıkgenç, Alpaslan. “Kur’an’da İlim Kavramı Çerçevesinde Tarihselliğe Bir Yaklaşım”. Kur’an’ı Anlamada Tarihsellik Sorunu Sempozyumu 8-10 Kasım 1996 Bursa. İstanbul: Bayrak Yayınları, 2000.
• Adil Nüveyhiz. Mu’cemu’1-müfessirin min sadri’l-islam hatta’l- asri’l-hadir. Beyrut: Müessesetü Nüveyhiz, 1988.
• Aişe Abdurrahman binti’ş- Şâti’. et- Tefsiru’l- beyani li’l- Kur’ani’l- Kerim. Kahire: Dâru’l-Mearif, ts.
• Albayrak, İsmail. Tefsir Usulü. İstanbul. Şule Yayınları, 1998.
• Albayrak, İsmail. “Müslüman Toplumlarda Kur’an’ı- Kerim’in Yeri ve Tefsiri”. Diyanet İlmi Dergi Kur’an Özel Sayısı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• Albayrak, İsmail. “Batı’da Son Dönem Kur’an Çalışmalarına Genel Bir Bakış”. Tefsire Akademik Yaklaşımlar. Editör. Mehmet Akif Koç – İsmail Albayrak. 2 Cilt. Ankara: OTTO Yayınları, 2013.
• Alpyağıl, Recep. Kimin Tarihi Hangi Hermenötik; Kur’an’ı Anlama Yolunda Felsefi Denemeler 1. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
• Akdemir, Salih. Cumhuriyet Dönemi Kur’ân Tercümeleri. Ankara: Akid Yayınları, 1989.
• Akyüz, Ali. Yaşayan Kur’an Hz. Peygamber. İstanbul: Timaş Yayınları, 2005.
• Atalay, Orhan. 20. Yüzyıl Tefsir Akımı-İctimai Tefsir. İstanbul: Beyan Yayınları, 2004.
• Aydar, Hidayet. Tarih Perspektifinden Örnek Tefsir Metinleri. 3 Cilt. İstanbul: Yeni Zamanlar Yayınları, 2013.
• Aydüz, Davut. Tefsir Çeşitleri ve Konulu Tefsir. İstanbul: Işık Akademi Yayınları, 2004.
• Başar, Serpil. Erken Dönemde(Hicri I. Asır) Kadınların Kur’an Yorumuna Katkıları. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2010.
• Başkan, Ömer. Taşköprîzâde’nin Miftâhu’s-Sa’âde’si Bağlamında Osmanlı İlimler Tasnifi Geleneğinde Tefsir Tarihi Algısı. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11/21 (2012).
• Bedr, Abdullah Ebu’s- Suud. Tefsiru ümmi’l- mü’minin Aişe. Riyad: Daru âlemi’l-kütub, 1996.
• Bilgin Abdulcelil. Kur’ân’daki Deyimler ve Zemahşerî’nin Keşşaf’ı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük Tefsir Tarihi. 2 Cilt. İstanbul: Akçağ Yayınları, 1973.
• Birışık, Abdülhamit. Hind Alt Kıtası Düşünce ve Tefsir Ekolleri. İstanbul: İnsan Yayınlar, 2001.
• Bulut, Yücel. “Oryantalizm”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007. 33/428-436.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Fehmü’l-Kur’âni’l-Kerîm:et-tefsîru’l-vâdıh hasbe tertîbi’n- nüzûl. Beyrut: Merkezu dirasâti’l-vehdeti’l-‘arabiyye, 2008.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. 6. Baskı. Ankara: Fecr Yayınları, 2014.
• Cevdet Bey. Tefsir Usulü ve Tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2002.
• Cihangir, Sonia. Sonsuz Rahmet. İstanbul: A7 Kitap Yayınları, 2017.
• Cündioğlu, Dücane. “Çağdaş Tefsir Tarihi Tasavvurunun Kayıp Halkası: Osmanlı Tefsir Mirası”. İslamiyat Dergisi, 2/4 (1999).
• Cündioğlu, Dücane. Kur’ân Çevirilerinin Dünyası. 2. Baskı. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2005.
• Çalışkan, İsmail. “Tefsir Tarihi Yazımında Yenilenmenin Gerekliliği – Eleştiriler- Gerekçeler- Teklifler”. Tefsir Eğitim ve Öğretiminin Problemleri Sempozyumu 11-12 Haziran 2005 Van. Editör. Ömer Kara. İstanbul: 2006
• Çetin, Abdurrahman. Kur’an’ı Anlama’nın Önemi ve Bu Konudaki Çalışmalar. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. 9/9 (2000).
• Çevik, Mustafa. Nüzul Sırasına Göre Kur’an’ı-Kerim Meali. İstanbul: Yüzleşme Yayınları, 2017.
• Davudi, Muhammed bin Ali. Tabakatu’l-müfessirin. Thk. Alî Muhammed Ömer. Kâhire: Mektebetü Vehbe, 2008.
• Demir, Ziya. Osmanlı Müfessirleri. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 1994.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2013.
• Demirci, Muhsin. Konulu Tefsir’e Giriş. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2006.
• Dereli, Muhammed Vehbi. Kuran Muhtevası ve Yorumu. Ankara: Fecr Yayınları, 2011.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hâdis es-suveru’l-murattebe hasbe nuzûlihî. B. y. Daru ihya-i kütübi’l-Arabi, 1962.
• Dinçer, İsmail. Tevhid-i Kur’an Meali. İzmir: Yayınevi Yok, 2016.
• Doğan, İshak. “Osmanlı Dönemi Kur’an Araştırmaları”. Makalat. Konya: 1 (1999)
• Duman, M. Zeki. Beyânu’l-Hak: Kur’ân-ı Kerîm’in Nüzûl Sırasına Göre Tefsir. Ankara: Fecr Yayınları, 2008.
• Dumlu, Ömer. “Konulu Tefsir ve Düşündürdükleri”. Tefsir’in Dünü ve Bugünü Sempozyumu 22-23 Ekim 1992 Samsun, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, (1992).
• Dumlu, Ömer - Savaş, Rıza. Nüzul Sırasına Göre Ayet Ayet Kur’an’ın Yorumu. Tarihten Günümüze Kur’an’a Yaklaşımlar. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi, 2010.
• Edirnevi, Ahmed b. Muhammed. Tabakatu’l-müfessirin. Thk. Süleyman b. Sâlih el- Hazî. Medine: Mektebetü’l ulum ve’l-hikem, 1997.
• Edirnevi, Ahmed b. Muhammed. Tabakatü’l-müfessirin. Thk. Mustafa Özel, Muammer Erbaş, İzmir: Birleşik Matbaacılık, 2005.
• Eliaçık, İhsan. Yaşayan Kur’an Türkçe Meal/Tefsir. 3 Cilt. İstanbul: İnşa Yayınları, 2007.
• Emin el- Huli. Arap- İslam Kültüründe Yenilikçi Yaklaşımlar. Trc. Emrullah İşler - Mehmet Hakkı Suçin. Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2006.
• Eren, Cüneyt - Erbaş, Muammer. Kur’an İlimleri ve Tefsir Istılahları. Erzurum: EKEV Yayınları, 2001.
• Feqi Çolig. Tefsîrê Qur’onê Kerîm Zazakî. İstanbul: Astun Yayınları, 2014.
• Firidin, Mete. Kur’an’ı-Kerim’in Gelişmiş Bilimsel Etimolojik Meali. İstanbul: Cinius Yayınları, 2018.
• Füneysan, Su’ûd b. Abdullah. Merviyyâtü Ümmi’l-Mü’minîn Âişe fî’t-Tefsir. Riyad: Mektebetü’t-Tevbe, 1992.
• Gazali, Zeyneb el- Cübeyli. Nazarat fi Kitabillah. Kahire: Daru’ş-Şurûk, 1994.
• Gazali, Zeyneb el- Cübeyli. Kur’an’a Bakışlar. Trc: Ali Akpınar. Konya: Uysal Yayınları, 2003.
• Goldziher, Ignaz. İslam Tefsir Ekolleri. Trc. Mustafa İslamoğlu. İstanbul: Denge Yayınları, 1997.
• Goldziher, Ignaz. Mezâhibü’t-tefsîri’l-islâmî. Trc. Abdülhalîm en-Neccâr. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1955.
• Görmez, Hatice. Hz. Aişe’nin Tefsir Rivayetleri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.
• Gül, Şirin. İslâm Hukukunda Hüküm Çıkarma Yöntemleriyle Sosyal Değişim Arasındaki İlişki. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2009.
• Gümüş, Sadrettin. “Kur’an ve Tefsir’in Türkçeye Çevirisinin Tarihi Süreci”. Başlangıçtan Günümüze Türklerin Kur’an Tefsirine Hizmetleri- Tebliğler ve Müzakereler 21–22 Ekim 2011. İstanbul: Ensar Yayınları, 2012.
• Güneş, Abdulbaki. Akli Tefsir Hareketi. Van: Ahenk Yayınları, 2003.
• Güngör, Mevlüt. Tefsirde Konulu Tefsir Metodu. İslâmi Araştırmalar Dergisi. 2/7 (1988).
• Gürbüz, Faruk. Tercüme Problemleri ve Mealler. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
• Güven, Şahin. “Günümüz Tefsir Çalışmalarında Yeni Bir Yöntem: Konulu Tefsir Metodu”. Tarihten Günümüze Kur’an’a Yaklaşımlar. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi, 2010.
• Habibov, Aslan. İmâmiyyeŞîası’nın Tefsir Tarihi ve Günümüze Ulaşan En Eski Şiî Tefsirler. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 8/1 (2008).
• Halefullah, Muhammed Ahmed. el-Fennü’l- Kasasi -Kur’an’da Anlatım Sanatı. Trc. Şaban Karataş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2012.
• Hasan Hanefî. Konulu Kur’an Tefsiri Metodu. Trc. Sönmez Kutlu. İslâmî Araştırmalar Dergisi. 9/1-4 (1996).
• Hâzin, Alâuddîn Alî bin Muhammed bin İbrahîm el-Bağdâdî. Lübâbü’t-te’vîl fî meânî’t-tenzîl/Tefsîru’l-Hâzîn. Thk. Abdusselâm Muhammed Alî Şâhîn. 3. Baskı. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2014.
• Karacelil, Süleyman. Cumhuriyet Dönemi tefsir Hareketleri(Türkçe Tefsirler Bağlamında). Yüksek Lisans Tezi, Marmara üniversitesi, 2004.
• Karagöz, Mustafa. Tefsir Tarihi Yazımı ve Problemleri. Ankara: Araştırma Yayınları, 2012.
• Karataş, Ali. Endülüs Tefsir Geleneği ve Müfessir İbn Ebi Zemenin. Atatük Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 40 (2013).
• Karataş, Şaban. Muhammed Ahmed Halefullah Eserleri ve Kur’an Tefsiri ile İlgili Görüşleri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2011.
• Karlığa, Bekir. “Tefsir Tarihi”. Hadislerle Kur’an’ı Kerim Tefsiri. Trc. Bekir Karlığa, Bedrettin Çetiner. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1988.
• Kesler, M. Fatih. Medine Tefsir Ekolü. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
• Kesler, M. Fatih. Mekke Tefsir Ekolü. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
• Kılıç, Mustafa Cemil. Anlamak İçin Türkçe Kur’an (Meal). İstanbul: Kamer Yayınları, 2013.
• Koç, M. Akif. Bir Kadın Müfessir: Aişe Abdurrahman. İstanbul: Şule Yayınları, 1998.
• Koç, M. Akif. “Batılı Kur’an ve Tefsir Araştırmalarının Türkiye’ye Etkisi Üzerine Bir İnceleme”. Tefsire Akademik Yaklaşımlar. Editör. Mehmet Akif Koç – İsmail Albayrak. 2 Cilt. Ankara: OTTO Yayınları, 2013.
• Koç, Zafer. Kur’an Tefsirinde Yöntem Arayışları. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2007.
• Koçyiğit, Hikmet. Kur’an’ın Nüzul Sırasına Göre Tefsir Edilmesi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 12/23 (2013).
• Koçyiğit, Tahsin-Yıldız, Alim. İlahiyat Fakültesi Dergileri Makale ve Yazarlar Fihristi(1952-2002). Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Kotan, Sevket. Kur’an ve Tarihselcilik. İstanbul: Beyan Yayınları, 2001.
• Mehdî Bâzergan. Kur’ân’ın Nüzul Süreci. Trc. Yasin Demirkıran. Ankara: Fecr Yayınları, 1998.
• Mela Muhemmede Şoşiki. Nûra Qelban. 4 Cilt (İstanbul: Nubihar Yayınları, 2012).
• Mir Muhammed Kerim el- Baküvî. Keşfü’l-hakayık an nüketi’l- ayâtive’d- dekâyık (Gerçeğin Doğuşu Alevi Kur’an Tefsiri). Hazırlayan: Ahmet Demir. Balıkesir: Altınpost Yayınları, 2012.
• Mohammed Nagip Nasrat. Başlangıçtan Günümüze Libya’da Tefsir Faaliyetleri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2003.
• Mola Mehdi Licevi, Tefsira beyânü’l-Kur’ân (Diyarbakır: Seyda Yayınları, 2015).
• Molla İbrahimoğlu, Süleyman. Süleymaniye Kütüphanesi’nde Bulunan Yazma Tefsirler (Metot ve Kaynakları). İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2002.
• Muhammed b. Bekr b. İbrahim. İlmu tabâkâti’l-müfessirîn neşetuhû ve tedavvuruhû. Medîne: Dâru’t-Tarafeyn, 2011.
• Muhammed Umar el Haci. Mevsuati’t-Tefsir Kable Ahdi’t-Tedvin. Dimaşk: Dâru’lmektebi, 2007.
• Murad W. Hofmann. Kur’an. Trc. Mehmet Toprak. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2005.
• Musa İbrahim el İbrahim. Buhusün menheciyyetün fi ulumi’l-Kur’ani’l-Kerim. Amman: Dâru Ammar, 1996.
• Müsaid, Müslim Abdullah Âli Câfer. Eseru’t-tatavvurı’l-fikri fi’t-tefsir fi’l-asri’l- Abbasi/ Gelişme Döneminde Tefsir. Trc. Muhammed Çelik. İzmir: Yeni Akademi Yayınları, 2006.
• Mustafa Müslim. Kur’an Çalışmalarında Yöntem (Konulu Tefsire Metodik Bir Yaklaşım). Trc. Salih Özer. Ankara: Fecr Yayınları, 1993.
• Okiç, Tayyib. Tefsir ve Hadis Usulünün Bazı Meseleleri. İstanbul: Nun Yayıncılık, 1995.
• Okumuş, Mesut. “Darulfünun İlahiyat Fakültesi Muallimi Cevdet Bey ve “Tefsir Tarihi” Adlı Eserinin Tefsir Tarihi Yazıcılığındaki yeri”. Darulfünun İlahiyat Sempozyumu 18-19 Kasım 2009. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2010.
• Okumuş, Mesut. Kur’ân’ın Kronolojik Okunuşu Muhammed İzzet Derveze Örneği. Ankara: Araştırma Yayınları, 2009.
• Öğmüş, Harun-Kaya, Aykut-Çalışkan, Muhammed. Tefsir Literatürü. İstanbul: İlahiyat Araştırmaları Derneği, 2008.
• Öğmüş, Harun. Muhadarat fi ulumi’l- Kur’an ve tarihi’t- tefsir. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2014.
• Özdaş, Haşim. Kürtçe Meal-Tefsir Gelişim Süreci. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 8/1 (2016).
• Özdemir, Gazi. Son Davet Kur’ân. İstanbul: Şira Yayınları, 2016.
• Özel, Mustafa. Son Dönem Osmanlı Tefsir Tarihinden Bazı Portreler I. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. İzmir: 15 (2002).
• Özgel, İshak. “Tarihselcilik Düşüncesi Bağlamında Kur’an’ın Tarihsel Yorumu”. Dini Hükümlerin Kaynağı ve Dini Metinlerin Anlaşılması Konusundaki Çağdaş Yaklaşımlar Çalıştayı(18-19 Aralık 2009). Editör. Cengiz Kallek. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Özgel, İshak. Büyük Selçuklular Dönemi Müfessirleri. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 1996.
• Özsoy, Ömer. Kur’ân ve Tarihsellik Yazıları. Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2004.
• Öztürk, Mustafa. Cumhuriyet Türkiyesi’nde Meal ve Tefsir Serencamı. Ankara Okulu Yayınları, 2012.
• Öztürk, Mustafa. “Osmanlı Tefsir Kültürüne Panoramik Bir Bakış”. Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları 1. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi, 2011.
• Öztürk, Mustafa. Çağdaş İslam Düşüncesi ve Kur’ancılık. Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Öztürk, Mustafa. Kıssaların Dili. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2006.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an’ın Mu’tezili Yorumu Ebu Müslim el-İsfehani Örneği. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2004.
• Öztürk, Mustafa. “Şii-İmami Tefsir Kültürünün Genel Karakteristikleri”. Tarihten Günümüze Kur’an’a Yaklaşımlar. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’an ve Tefsir Akademisi, 2010.
• Öztürk, Mustafa. Tefsir Tarihi Araştırmaları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2005.
• Öztürk, Nilgül. Hz. Aişe ve Tefsir İlmindeki Yeri. Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, 2007.
• Paçacı, Mehmet. Kur’an’a Giriş. İstanbul: İSAM Yayınları, 2008
• Paçacı, Mehmet. Kur’an ve Ben Ne Kadar Tarihseliz. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
• Paçacı, Mehmet. “Kur’an ve Tarihsellik Tartışması”. Kur’an’ı Anlamada Tarihsellik Sorunu Sempozyumu 8-10 Kasım 1996 Bursa. İstanbul: Bayrak Yayınları, 2000.
• Pak, Zekeriyya. “Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri(Taberi Öncesi)”. Tefsir El Kitabı. Editör. Mehmet Akif Koç. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Polat, Fethi Ahmet. Tefsir Araştırmalarında Yöntem Sorunları I-II. Konya: Aybil Yayınları, 2014.
• Polat, Fethi Ahmet. İslam Tefsir Geleneğinde Akılcı Söyleme Yöneltilen Eleştiriler Mutezili Zemahşeri ve Eş’ari İbnu’l-Muneyyirin Eleştirileri. İstanbul. İz Yayıncılık, 2007.
• Polat, Fethi Ahmet. “Dirayet Ağırlıklı Tefsirler”. Tefsir El Kitabı. Editör. Mehmet Akif Koç. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Polat, Fethi Ahmet. Çağdaş İslam Düşüncesinde Kur’an’a Yaklaşımlar. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
• Râzî, Fahreddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ömer. Mefâtihu’l-Ğayb (Tefsiri Kebir). Trc. Suat Yıldırım v. dğr. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
• Safa, Ali Rıza. Kur’an-ı Kerim Gerçek. İstanbul: İleri Yayınları, 2014.
• Salmazzem, Mehmet. “Osmanlı Medrese Geleneğinde Tefsir Tedrisatı: Koğak Örneği”. Tarihi ve Kültürel Dokusuyla Koğak. Editör: Mehmet Salmazzem. Konya: Çizgi Yayınları, 2019.
• Salmazzem, Mehmet - Bingöl, Abdulkerim. Kur’an’daki Deyimlerin Kürtçe Meallerdeki Çevirileri Hakkında Bir İnceleme. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 9/1 (2017).
• Seber, Abdulkerim. Konulu Tefsir Metodunun Teorik ve Pratik Problemlerine Dair Bazı Öneriler. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 30 (2009):
• Soysaldı, Mehmet. “Kur’an’ı Doğru Anlamada Semantik Metodun Önemi”. Kur’an ve Dil, Dilbilim ve Hermenötik Sempozyumu 17–18 Mayıs 2001 Van. Editör. Necati Kara. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, ts.
• Sönmezsoy, Selahattin. Kur’an ve Oryantalistler. Ankara: Fecr Yayınları, 1998.
• Subhi es Salih. Kur’an İlimleri. Trc. M. Sait Şimşek. İstanbul: Esra Yayınları, 1994.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân bin Ebû Bekr bin Muhammed. Tabakatu’l- Müfessirin. Thk. Ali Muhammed Umar. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1976.
• Sürmeli, Mehmet. Sahabenin Kur’ân Anlayışı. İstanbul: MSB Safa Yayın Dağıtım, 2006.
• Şimşek, M. Said. Günümüz Tefsir Problemleri. İstanbul: Esra Yayınları, 1997.
• Şimşek, M. Said Kur’an Kıssalarına Giriş. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1993.
• Turgut, Ali. Tefsîr Usûlü ve Kaynakları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1991.
• Türcan, Selim. Kur’ân’ın İfade Kalıpları Nüzul Kronolojisini Aydınlatabilir mi? Müzzemmil Suresi Örneğinde Bir Yöntem Denemesi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9/17 (2010):
• Uysal, Halil. “Cumhuriyet Dönemi Kur’an Araştırmaları”. Makalat. Konya: 1 (1999):
• Ünal, Ali. “Kur’an ve Çeşitli Varyasyonları ile Tarihselcilik ve Hemenötik”. Kur’an’ı Kerim Tarihselcilik ve Hermenötik. İzmir: Yeni Ümit Kitaplığı, 2003.
• Yavuz, Mustafa. Anadolu Selçukluları Dönemi Müfessirleri. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, 1997.
• Yıldırım, Suat. Hz. Peygamber(s.a.s.)in Kur’an Tefsiri. Diyanet İlmi Dergi Kur’an Özel Sayısı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• Yılmaz, Hakkı. Nüzul Sırasına Göre Tebyinu’l-Kur’an: İşte Kur’an. 2. Baskı. İstanbul: İşaret Yayınları, 2012.
• Yılmaz, Hasan. Semantik Analiz Yönteminin Kur’an’a Uygulanması. Bursa: Kurav Yay. 2007.
• Yılmaz, Mesut. Kur’an’a Sor. İstanbul: Destek Yayınları, 2017.
• Yüksel, Edip. Mesaj Kur’an Çevirisi. İstanbul: Ozan Yayınları, 2016.
• Yüksel, Mert. Kur’an’ı Kerim’in İnsanca Çevirisi. İstanbul: Ares Kitap, 2014.
• Zehebî, Muhammed Huseyn. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Erkâm, ts.
• Zehebî, Muhammed Huseyn. İlmu’t-tefsir. Kahire: Daru’l-Meârif, ts.
• Zorlu, Mehmet. İkinci Meşrutiyet Dönemi(1908–1918) Tefsir Hareketleri. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2002.
• Zürkani, Muhammed Abdulazim. Menahilü’l-irfan fi ulumi’l-Kuran. Beyrut: Daru’lkütübi’l- Arabiyye, 1995.
• Zerkeşi, Bedruddin. Hz. Aişe’nin Sahabeye Yönelttiği Eleştiriler. Trc. Bünyamin Erul. Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2000.