Kur’ân-ı Kerîm’den Aşr-ı Şerîf Seçimi ve Tilâvet Esnasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 101 - 148, 25.06.2020

Mustafa Kara , Mehmet Çolakoğlu

https://doi.org/10.32955/neu.istem.2020.6.1.03

Öz

Bu makalede, Kur’ân’dan ‘aşır intihâbı/seçimi ve tilâvet esnasında dikkat edilmesi gereken hususlar in-celenmektedir. Araştırmanın amacı, ‘aşrın seçim ve hazırlık aşamasından icra safhasına kadar Kur’ân âyetlerinin, tecvîd kurallarına ve lafızların mana inceliklerine riayet edilerek mûsikî eşliğinde nasıl tilâvet olunması gerektiğini ortaya koymaktır. Araştırma literatür taramasına dayanmaktadır. Çalışmanın alt başlıkları şu şekildedir. i. Kavramsal Çerçeve. Bu başlık altında ‘aşır, tecvîd, temsîl, mûsikî ve tilâvet kavramları ele alınmaktadır. ii. ‘Aşır Tilâveti Öncesi Yapılması Gereken Hazırlıklar. Bu başlıkta, ‘aşrın tespit edilmesi, ‘aşrın ezberlenmesi, ‘aşrın meâlinin okunması, telaffuzu zor kelimelerin önceden çalışıl-ması, vakf ve ibtidâ edilecek yerlerin belirlenmesi, ses vurgusu, raf‘-i savt ve hafd-ı savt yapılacak yerle-rin tespit edilmesi konuları işlenmektedir. iii. ‘Aşrın Tilâveti Esnasında Dikkat Edilecek Hususlar. Bu başlık, tilâvete uygun sesle başlama, tecvîd kurallarına riayet etme ve ‘aşrı tahkîk usulüyle okuma ko-nularına ayrılmaktadır. iv. Temsîlî Tilâvet. Burada temsîlî tilâvette ses vurgusu, raf‘i savt ve hafd-ı savt konuları örnekleriyle birlikte incelenmektedir. v. Kur’ân Tilâveti ve Mûsikî. Bu başlık altında da Kur’ân âyetlerini mûsikî eşliğinde tilâvet etmenin imkânı, Kur’ân ve Sünnet’teki delilleri ışığında tartışılmakta-dır. Netice itibarıyla Kur’ân tilâvetinin insanlık ailesi açısından son derece önemli olduğu, ‘aşır icra et-menin ciddi bir hazırlık gerektirdiği, Kur’ân tilâvetinde tecvîdin vazgeçilmez öneme sahip olduğu, Kur’ân’ı güzel ses ve mûsikî ile okumanın Hz. Peygamber (s) tarafından teşvik edildiği, tilâvet esnasında tecvîd kurallarının mûsikîye kurban edilmemesi gerektiği, ‘aşır okuma esnasında Kur’ân’ın mana ince-liklerinin ancak temsîlî tilâvetle gerçekleştirilebileceği ve başarılı bir tilâvet için fem-i muhsinin rahle-i ted-risinden geçmek gerektiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur'ân-ı Kerîm, 'Aşır, Tilâvet, Tecvîd, Temsîl, Mûsikî

Teşekkür

Bu sahanın duayen isimlerinden Merhum Yrd. Doç. Dr. Emin Işık ve Sayın Hafız İlhan Tok Hocalarımıza bu çalışmamızda ışık tuttuklarından dolayı teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerîm.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû ‘Abdillâh Muhammed eş-Şeybânî el-Bağdâdî. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Akalın, Şükrü Halûk vd. Türkçe Sözlük. 11. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
• Alîyyü’l-Ḳârî, Ebu’l-Ḥasen Nûruddîn ʿAlî el-Mollâ. Mirḳâtü’l-Mefâtîḥ Şerḥu Mişkâti’l- Meṡâbîh. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 2002.
• Âsım Efendi. Kâmus Tercümesi. 6 Cilt. İstanbul: Matbaa-i Osmâniyye, 1887.
• Aslan, Ömer. “Kur’ân Tilâvetinde Mûsikînin (Ses Sanatının) Mesnedi”. Bakü Devlet Üniversitesi İlmi Mecmuası 5 (2006), 75-89.
• Ateşyürek, Remzi. Kur’ân Tilâvetinde Tecvîd ve Temsîl. Samsun: Etüt Yayınları, 2013.
• Buhârî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-Sahîh. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Canan, İbrahim. Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
• Cezerî, Ebu’l-Hayr Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fî Kıraati’l-‘Aşr. nşr. Ali Muhammed Debbâ. Mısır: ts.
• Cezerî, Ebu’l-Ḫayr Şemsuddîn b. Muḥammed. et-Temhîd fî ʿılmi’t-tecvîd. nşr. ‘Alî Ḥuseyn el-Bevvâb. Riyâḍ: Mektebetu’l-Maʿârif, 1985.
• Cezerî, Ebu’l-Ḫayr Şemsuddîn b. Muḥammed. Şerḥu ṭayyibeti’n-neşr fi’l-ḳırâ‘ât. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ʿIlmiyye, 2000.
• Çağıl, Necdet. Kur’ân Belâgati ve Fonetiği Yönünden Kıraatler. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2012.
• Çağıl, Necdet. “Kur’ân Kıraatinde Mûsikî”. Tarihten Günümüze Kıraat İlmi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Çakır, Ahmet. Müziğe Giriş. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2009.
• Çetin, Abdurrahman. “Tecvid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. XL, s.253-254. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Çetin, Abdurrahman. “Tilâvet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. XLI, s.155-157. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Çetin, Abdurrahman. “Vakf ve İbtidâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. XLII, s.461-463. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Çetin, Abdurrahman. Kur’an Okuma Esasları. 16. Baskı. Bursa: Emin Yayınları, 2013.
• Çolakoğlu, Mehmet. Türk Din Mûsikîsi Açısından Kur’ân-ı Kerîm Tilâvetinde Tavır ve Üslûp. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2018.
• Dağdeviren, Alican. “Kur’ân Tilavetinde Temsil”. Ekev Akademi Dergisi 12/35 (Bahar 2008), s.49-62.
• Dânî, Ebû Amr. el-Muhkem fî nakti’l-mesâhif. nşr. İzzet Hasan. Dımaşk: 1960.
• Dayf, Şevki. eş-Şi‘r ve’l-ğına fi’l-Medîne ve Mekke li-asri Beni Ümeyye. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 1976.
• Düzenli, Behlül, Kur’ân-ı Kerîm’den Aşr-ı Şerifler. İstanbul: Tahlil Yayınları, 2011.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş‘as, es-Sünen, 17 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Enṡârî, Ebû Yaḥyâ Zekeriyyâ b. Muḥammed. el-Muḳṡıd li telḫîṡi mâ fi’l-murşid fi’l-vaḳf ve’l-ibtidâ’. yy.: Dâru’l-Muṡḥaf, 1985.
• Eroğlu, Muhammed. “Aşr-ı Şerif”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. IV, s.24. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Farukî, İsmail Râcî ve Louis Lamia Farukî. İslam Kültür Atlası. trc. Mustafa Okan Kibaroğlu ve Zerrin Kibaroğlu. İstanbul: Yeni Şafak Yayınları, 1999.
• Gazimihal, Mahmut Ragıb. Mûsikî Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1961.
• https://www.posta.com.tr/dunyada-en-cok-okunan-kitap-kuran-i-kerim-2144149, erişim: 1 Haziran 2020.
• Hughes, Dom Anselm. Early Mediaval Music Up to 1300. London: Oxford University Press, 1954.
• Isfehânî, Ebu’l-Kâsım Huseyin b. Muhammed Râğıb. Müfradâtü elfâzi’l-Kur’ân. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2011.
• İbn Ḳuteybe, Ebû Muḥammed ‘Abdullâh b. Müslim ed-Dîneverî. el-Ma‘ârif. Kahire: el-Hey’etü’l-Mıṣriyyetü’l-‘Âmme, 1992.
• İbn Mâce, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. Yezîd er-Rebeî el-Kazvinî. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemalüddîn Muhammed b. Mükerrem. “‘Aşr”. Lisânü’l-‘Arab. IX, s.216-222. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• İbnü’l-Eŝîr, Ebû’s-Saʿâdât el-Mubârek b. Muḥammed el-Cezerî. Câmiʿu'l-uṡûl min ehâdîsi’r-Rasûl. nşr. ‘Abdulḳâdir el-Arnaût. Beyrût: Dâru’l-Ḥulvânî, 1969-1972.
• Judetz, Eugenia Popescu, Prens Dimitrie Cantemir: Türk Musikisi Bestekârı ve Nazariyatçısı. çev. Selçuk Alimdar. İstanbul: Pan Yayınları, 2000.
• Kara, Mustafa. Kur’ân ve Sünnet Ekseninde Hitâbet ve Meslekî Uygulama. Samsun: Üniversite Yayınları, 2020.
• Kara, Mustafa. Tecvîd Uygulamalı Kur’ân Eğitimi. Samsun: Üniversite Yayınları, 2015.
• Karaçam, İsmail. Kur’ân-ı Kerîm’in Faziletleri ve Okunma Kâideleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1991.
• Kermî, Hasan Saîd. el-Hâdî ilâ luġati’l-ʿArab. Beyrut: 1991.
• Koca, Fatih ve Ahmet Hakkı Turabi. “Türk Din Mûsikîsi Formları/Câmî Mûsikîsi”. Türk Din Mûsikîsi El Kitabı. ed. Ahmet Hakkı Turabi. 71-106. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Mekkî, Muhammed. Nihâyetü’l-Kavli’l-Müfîd fî ‘Ilmi’t-Tecvîd. Mısır: 1349h.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccâc. el-Câmi‘u’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nefes, Hayrunnisa. Kur’an Tilavetinde Temsili Okuma (29-30. Cüzlerdeki Mâ “ما” Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2013.
• Neseî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şu‘ayb. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nuveyrî, Ebu’l-Ḳâsım Muḥammed b. Muḥibbiddîn. Şerḥu ṭayyibeti’n-neşr fi’l-ḳırâ‘âti’l-‘aşr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿIlmiyye, 2003.
• Okiç, Muhammed Tayyip. Kur’ân-ı Kerîm’in Üslûb ve Kıraati. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1963.
• Okuyan, Mehmet. Kur’ân Sözlüğü. 3. Baskı. İstanbul: Düşün Yayınları, 2015.
• Özcan, Nuri ve Yalçın Çetinkaya. “Mûsiki”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. XXXI, s.257-261. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Sağman, Ali Rıza. Yeni-İlaveli Sağman Tecvidi. 5. Baskı. İstanbul: Bahar Yayınları, 1958.
• Şahin Aynur, Hatice. “Hafız İlhan Tok Hocaefendi, Hayatı ve Kur’ân Eğitim Metodolojisi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (2015), s.83-120.
• Şahin Aynur, Hatice. Başat Değerlerin Vahyî Kaynakları. Ankara: İlâhiyat Yayınları, 2020.
• Tehânevî, Muhammed Ali b. Muhammed el-Hanefî. Keşşâfu ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. thk. Ahmed Hasen. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘Imiyye, 1998.
• Temel, Nihat. Kur’ân Kıraatında Vakıf Ve İbtida. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2009.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Turabi, Ahmet Hakkı. İbn Sîna’nın Kitâbü’ş-Şifâ’sında Mûsikî. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2002.
• Turabi, Ahmet Hakkı. “İlk Dönem İslam Dünyasındaki Mûsikî Çalışmaları”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13-15 (1997), s.225-248.
• Uşmûnî, Aḥmed b. ʿAbdu’l-Kerîm el-Mıṡrî. Menâru'l-Hüdâ fî beyâni'l-vaḳf ve'l-ibtidâ. nşr. ‘Abdurraḥîm eṭ-Ṭarhûnî. Kahire: Dâru’l-Ḥadîŝ, 2008.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Özel Basımı, 2016.
• Zebîdî, Muhammed Murtezâ. Tâcu’l-‘arûs min cevâhiri'l-kâmûs. Beyrût: 2007.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. ‘Abdullâh. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Ḳur’ân. nşr. Yûsuf Abdurrahman el-Mar‘aşlî vd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Hadîs, 1994.