Türkiye’de Etkili Selefî Bir Şahıs: Ziyaeddin el-Kudsi ve Hakka Davet Cemaati

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 182 - 200, 25.12.2022

Ahmet Yalçın

https://doi.org/10.32955/neu.istem.2022.8.2.05

Öz

Selef; sahabe, tabiîn ve tebe-i tâbiînin oluşturduğu İslâm’ın ilk neslini, Selefîlik ise selef döneminde ortaya çıkan fırkalaşmalardan uzak, bidʻat bulaşmamış söz ve düşünme biçimini benimseyenleri merkez alarak kendisini bu nesle nispet eden Müslümanları ifade eden birer kullanımdır. İmam Gazzâlî (ö. 505/1111) tarafından selefin mezhebi olarak ifade edilen, İbn Teymiyye’nin (ö. 728/1328) eserlerinde Selefiyye olarak geçen, mezhep olmaktan ziyade bir düşünme biçimi şeklinde görülen Selefîlik, tarihsel süreçte Muhammed b. Abdülvehhab (ö. 1206/1792) önderliğinde Arabistan merkezli dinî ve siyasî bir hareket olarak ortaya çıkmıştır. İlâhî olan din ile insanî olan mezhep arasındaki farkı sağlıklı değerlendiremeyen yapılarda görülen mezhebi din gibi telakki etme eğilimi, Selefî fikirleri tebliğ etme ihtiyacını doğurmuş ve başta ilim öğrenmek gibi bazı nedenlerle farklı ülkelerle gelişen ilişkiler sonucunda Selefîlik Arabistan dışına ihraç edilmeye başlamıştır. Bu faaliyetlerin bir neticesi olarak Selefîlik 1980’li yıllarda Türkiye’de de görülür hale gelmiştir. O tarihten bu zamana kadar çeşitli tezahürlerini müşahede ettiğimiz ülkemiz selefîleri, başlangıçta birkaç grup iken zamanla farklı meselelerdeki görüş ayrılıkları sebebiyle yaşanan kopmalar ve yurt dışından gelen bazı şahıslar sayesinde yeni oluşumlar meydana getirmiştir. Bunlardan biri de daha çok Ziyaeddin el-Kudsi takma ismini kullanan, Cemil Awwad adlı kişinin liderlik ettiği Hakka Davet cemaatidir. Cemaatin lideri, Filistin asıllı olan ve Ürdün’de doğup büyüyen Cemil Awwad, 1980’li yıllarda tıp eğitimi için geldiği Türkiye’de sadece sağlık alanı ile ilgilenmekle yetinmemiş, sahip olduğu selefî fikirler etrafında önce İstanbul’da ve Marmara bölgesinde yapılanmaya gitmiş, ardından Anadolu’nun çeşitli şehirlerinde sempatizan kazanmıştır. 1990’lı yılların sonunda Türkiye’de değişen konjonktür sebebiyle faaliyet alanı daralan Awwad yaklaşık yirmi senelik faaliyetinin ardından yurtdışına çıkmış ancak takipçileri onun açtığı yolda yürümeye devam etmiştir/etmektedir. Günümüzde Hak Yayınları adı altında varlığını sürdüren bir yayınevi mevcut olup, Awwad’ın düşüncelerini yaygınlaştırmak üzere yayın hayatına devam etmektedir. Yayınevi tarafından okuyucuya arz edilen farklı yazarlara ait onlarca eser bulunmakta, bu yazarların kim olduğuna dair açık bir veri bulunmamaktadır. Ayrıca çok aktif olarak kullanılmasa da bir internet sitesi ile davet çalışmaları sürdürülmekte, yayınevi tarafından basılan lidere ait eserlerin içeriği bu site üzerinden taraftarlarına ve kamuoyuna açılmaktadır. Hak Yayınlarınca çıkarılan eserlerde selefî bir düşünce sistematiğine sahip olduğu rahatlıkla anlaşılan Awwad, İbn Teymiyye’nin yaptığı tevhid tarifini esas alarak yaptığı iman tanımında tağutu reddetmeyi imanın ilk şartı saymaktadır. Awwad, siyasal konulara dair fikirler açıklamakta, demokratik bir ülkede siyasî parti kurmayı caiz gören, bunun dinin ve dindarların menfaatine olacağı düşüncesinde olan kimseyi ya kelime-i tevhid konusunda cahil ya da İslâm’ı yıkmak, Müslümanları uyutmak ve tağutun hâkimiyetini güçlendirmek şeklinde değerlendirmektedir. Awwad, hayatta her meselede hüküm Allah’ındır düşüncesi ile şirkin kapsamını tekfirci bir bakış açısı ile genişletmektedir. Araştırmamızda, daha evvel hakkında bir çalışma yapılmamış olan Awwad’ın düşüncelerini ve ulaşabildiğimiz kadarıyla Hakka Davet cemaatini yayın etiği ilkelerine riayet ederek belirginleştirmeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Selefîlik, Ziyaeddin el-Kudsi, Hakka Davet Cemaati, İslâm Mezhepleri Tarihi

An Influential Salafi Person in Türkiye: Ziyaaddin al-Qudsi and The Community of Invitation to Haq

Öz

Salaf; the Prophet's companions refer to the first generation of Islam, which was formed by the tabi'un and the tabe-i tabi'un. Salafism, on the other hand, expresses the understanding of religion that is far from the discussions that emerged in this period. And it is a usage that expresses the Muslims who relate themselves to this generation. It was started to be used by Abu Hamid al-Ghazali (d. 505/1111). It is found as Salafiyya in the works of Ibn Taymiyya (d. 728/1328). It emerged as a religious and political movement based in Arabia under the leadership of Muhammed bin Abdul Wahhab (d. 1206/1792). It has passed through various phases in the historical process. It has become the official sect of Saudi Arabia. Religion is divine, Sect is human. In structures that cannot evaluate this situation properly, religion and sect are intertwined. Attempts to convey Salafist ideas emerged from here. Salafism began to be exported out of Arabia as a result of developing relations with different countries for some reasons such as learning science. As a result of these activities, Salafism was also seen in Turkiye in the 1980s. Various Salafist structures have emerged in Turkiye. While their numbers were few in the beginning, there were different divisions over time. It has created new formations thanks to some individuals coming from abroad. One of these is the Invitation to Hakka Community led by Cemil Awwad, using the pseudonym Ziyaeddin al-Kudsi. The leader of the community, Cemil Awwad, who is of Palestinian origin and was born and raised in Jordan, came to Turkiye for medical education in the 1980s. It started to be structured around Salafi ideas, first in Istanbul and the Marmara region. It has also spread to other cities. At the end of the 1990s, the conjuncture in Turkiye changed. Awwad went abroad after nearly twenty years of activity. His followers continue to walk the path he opened. Today, there is a publishing house under the name of Hak Publishing. He continues to broadcast to disseminate the thoughts of Awwad. Invitation work continues with a website. Awwad, in his definition of faith based on Ibn Taymiyya's description of tawhid, considers rejecting taghut as the first condition of faith. It also explains ideas on political issues. In our study, we tried to clarify Awwad's thoughts within the framework of the works published by Hak Publishing, by complying with the principles of publication ethics.

Anahtar Kelimeler

Salafism, Ziyaaddin al-Qudsi, The Community of Invitation to Haq, History of Islamic Sects

Kaynakça

• Abdulmelik. “Cevap 1, Seyfuddin el-Muvahhid”. Erişim 24 Nisan 2022. https://abdulmelik.tr.gg/cevap-1.htm
• Abdülvehhab, Muhammed b. Tevhid Risâleleri Külliyatı. çev. Heyet. İstanbul: Neda Yayınları, 2020.
• Akkoyunlu, İsmail. “İbn Teymiyye’de Selef ve Selefiyye Kavramları”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/1 (2019), 545-562.
• Arslan, Osman. Anadolu’nun Hayat Müdafaasında Gerçek Cephe: Dini Aşırılıklar ve Selefi Akım. Ankara: SFN Yayıncılık, 2018.
• Aydın, Feridüddin. Tekfir Kavramı Hakkında Çok Yönlü Bir İnceleme. İstanbul: Al-İbar Publishing, 2003.
• Aydın, Feridun. “Neo-Selefîler Nerede Hata Yaptılar?”. Qolumnist. Erişim 24 Nisan 2022. https://qolumnist.com/tr/2019/10/28/neo-selefiler-nerede-hata-yaptilar/
• Azzam, Macit. Arap Dünyasında Selefilik ve Selefi Hareketler. Ed. Beşir Mustafa Nafi, İzzuddin Abdulmevlâ, el-Hevvas Takıyye. çev. Nurullah Çakmaktaş. İstanbul: Yarın Yayınları, 2016.
• Bağdâdî, Abdülkâhir. el-Fark Beyne’l-Fırak. thk. Muhyiddin Abdülhamid. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1995.
• Baz, İbrahim. Kadızâdeliler Sivasîler Tartışması. Ankara: Otto Yayınları, 2019.
• Bengin, Tunca. “Tıp Fakültelerine Nasıl Sızdılar”. Milliyet (30 Ocak 2000). https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/tunca-bengin/tip-fakultelerine-nasil-sizdilar-5331773
• Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. Kâhire: el-Matbaatu’s-Selefiyye, 1400/1980.
• Bûtî, Ramazan. Selefiyyetü Merhaletün Zamaniyyetün Mübâraketün Lâ Mezhebün İslâmî. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1990.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “11 Eylülle Derinleşen Ayrılık: Suûdî Selefiyye ve Cihâdî Selefiyye”. Dini Araştırmalar 7/20 (2004), 205-234.
• Büyükkara, Mehmet Ali. İhvandan Cüheyman’a Suûdî Arabistan ve Vehhabilik. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013.
• Büyükkara, Mehmet Ali. Türkiye’de Radikal Dini-Siyasi Akımlar. Demokrasi Platformu 2/8 (2006), 107-166. https://demokrasiplatformu.com/dergi/article/view/59
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma, 1999.
• Cumhuriyet. “28 Şubat Nedir? 28 Şubat Sürecinde Ne Olmuştu?” (19 Ağustos 2021). https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/28-subat-nedir-28-subat-surecinde-ne-olmustu-1861827
• Çalışkan, Emre. “Hamas Hakkındaki Her Şey”. t24-Bağımsız İnternet Gazetesi. (23 Temmuz 2010). https://t24.com.tr/haber/hamas-hakkinda-her-sey,86613?ysclid=I2cdu4j11I,
• Çalışkan, Mustafa. Türkiye’de Selefi Faaliyetler. Çanakkale: Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Çelenk, Mehmet. Kalandarov, Ulukbek . "Tebliğ Cemaati Ve Kırgızistan’daki Faaliyetleri". Tesam Akademi Dergisi 6/1 (Ocak 2019), 249-281. https://doi.org/10.30626/tesamakademi.529021
• Davetulhaq. “Hakka Davet Forumu”. Erişim 17 Nisan 2022. HAKKA DAVET FORUMU (davetulhaq.com), www.davetulhaq.com/tr/forum/index.php
• Demir, Murat. Tebliğ Cemaati: Türkiye Örneği. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Ebu Zerka. “Zerka Medresesi”. Youtube. Erişim 17 Nisan 2022. https://www.youtube.com/c/ZerkaMedresesi https://www.youtube.com/channel/UC7d1eNnB8zWSoRJYAT7vBVQ/videos
• Fida, Abdulmuizz. “Abdurrahman El Muhacir Kimdir, Kitabı Okunur mu?” İslam-tr. Erişim 24 Nisan 2022. https://İslâm-tr.org/konu/abdurrahman-el-muhacir-kimdir-kitabi-okunur-mu.52499/
• Gazzâlî, Ebû Hamid Muhammed. İlcâmü’l-Avâm an İlmi’l-Kelâm. İstanbul: Mehabbe Matbaası, 1287.
• Gömbeyaz, Kadir. "Hâricîlerin Günümüzdeki Devamı İbâdîler mi, Selefîler mi? Metodik Bir Tartışma". e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 9/1 (2016), 77-98. https://doi.org/10.18403/emakalat.06629
• Görgün, Hilal. “Seyyid Kutub”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/64-68. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Guraba Yayıncılık. “Hakkımızda”. Erişim 15 Nisan 2022. https://www.guraba.com.tr/sayfa/hakkimizda
• Gündoğdu, Cengiz. Bir Türk Mutasavvıfı Abdülmecid Sivasî: Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: Kültür Bakanlığı, 2000.
• Hak Yayınları. “Ana sayfa”. Facebook. Erişim 24 Nisan 2022. https://tr-tr.facebook.com/haqyayinlari,
• Hak Yayınları. “Gayemiz Gerçek Tevhid Akidesini İnsanlara Ulaştırmak - Hak Yayınları - 2022”. Youtube. 27 Mart 2022. https://www.youtube.com/watch?v=iSVsaRjvQmo
• HAMAS, Harakat al-Muqawama al-İslamiya. “Hamas’ın Tarifi - İslâmî Direniş Hareketi”. Erişim 22 Nisan 2022. https://info.hamas.ps/gate/1/التعريف-بالحركة
• İbn Manzûr. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1997.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddin. Mecmûu Fetevâ. thk. Muhammed b. Kasım. Medine: Matba’atü Melik Fahd, 2004.
• İbn Teymiyye. Sırât-ı Müstakîm. çev. Salih Uçan. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
• İpşirli, Mehmet. “Çivizâde Mehmed Muhyiddin Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/348-349. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• İslâmî Nida. “Hamas’ın Ulusçuluğa Karşı Tutumu.” Erişim 23 Nisan 2022. www.İslâminida.com/forum/index.php?topic=6655.0
• İşcan, Mehmet Zeki. Selefiliğin Temel Esasları ve Sosyo-Politik Arka Planı-Tarihte ve Günümüzde Selefilik. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
• İşcan, Mehmet Zeki. Selefilik; İslâmi Köktenciliğin Tarihi Temelleri. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2014.
• Koca, Ferhat. İslâm Düşüncesinde Selefilik. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Koca, Ferhat. İslâm Hukuk Tarihinde Selefî Söylem-Hanbelî Mezhebi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2011.
• Köse, Hızır Murat. “Siyaset”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/294. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Kubat, Mehmet. “Selefî Perspektifin Tarihselliği”. İslâmi Araştırmalar Dergisi 17/3 (2004), 235-251.
• Kubat, Mehmet. “Selefiyye ile Neo-Selefiliğin Kesişen ve Ayrışan Yönleri”, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 6/2 (2017), 124-142.
• Kubat, Mehmet. İslâm Mezhepleri Tarihi. İstanbul: Kitap dünyası Yayınları, 2014.
• Kudsi, Ziyaeddin. “Ebu Basir et-Tartusi’nin iftiralarına Ziyaeddin el-Kudsi’nin Reddiyesi”. Davetulhaq. Erişim 5 Kasım 2022. www.davetulhaq.com/tr/forum/index.php?topic=4228.0
• Kudsi, Ziyaeddin. Allah’ın Şeriati mi Şeytanın Şeriati mi?. çev. H. İbrahim Can. İstanbul: Hak Yayınları, 2019.
• Kudsi, Ziyaeddin. Cahiliyenin Hükmünü mü İstiyorlar?. çev. Mustafa Müftüoğlu. İstanbul: Hak Yayınları, 2019.
• Kudsi, Ziyaeddin. Hâkimiyet Allah’ındır. çev. Halil Müftüoğlu. İstanbul: Hak Yayınları, 2017
• Kudsi, Ziyaeddin. İslâm’ın Bakışı Altında Hamas Hareketi. çev. İsmail Kılıç. İstanbul: Hak Yayınları, ts.
• Kudsi, Ziyaeddin. İşte Müslüman. çev. Halil Müftüoğlu. İstanbul: Hak Yayınları, ts.
• Kudsi, Ziyaeddin. İşte Tevhid. çev. Abdullah Kavakçı. İstanbul: Hak Yayınları, 2019.
• Kudsi, Ziyaeddin. Tağutu Reddetmek Tevhidin Gereğidir. çev. İsmail Yıldırım. İstanbul: Hak Yayınları, 2019.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meali. Çev. Hayreddin Karaman - Ali Özek - İbrahim Kâfi Dönmez vd. Ankara: TDV Yayınları, 2014.
• Kutlu, Sönmez. Mezhepler Tarihine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2010.
• Laoust, Henry. İslâm’da Ayrılıkçı Görüşler. İstanbul: Pınar Yayınları, 1999.
• Lewis, Bernard. İslâm’ın Krizi. çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Literatür Yayıncılık, 2003.
• Milliyet. “Kadın Düşkünü Bir Şeyh Daha” (20 Ocak 1997). https://www.milliyet.com.tr/siyaset/kadin-duskunu-bir-seyh-daha-5389062
• Nurduhan, Süheyla. “Türkiye’de Seyyid Kutub ve Eserleri Üzerine Yapılan Lisansüstü Çalışmalar: (Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri)”. Kilitbahir-Çanakkale İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 (2022), 199-218.
• Polat, Abdulkadir. “Ana Sayfa”. Erişim 17 Nisan 2022. www.abdulkadirpolat.com
• Polat, Abdülkadir. “Hak Yayınları ve Ziyaeddin el Kudsi Gerçekleri”. Youtube. Yayın Tarihi 26 Kasım 2020. https://www.youtube.com/watch?v=WN1IrBAm4JQ
• Tarihi bilgi. “Siyaset Nedir?”. Erişim 19 Nisan 2022. https://tarihibilgi.org/siyaset-nedir/
• Tevhid dersleri. “Hakkımızda”. Erişim 16 Nisan 2022. https://tevhiddersleri.org/hakkimizda
• Tevhide Davet. “Ziyaeddin el-Kudsi Gerçekleri”. Erişim 18 Nisan 2022. http://darultawhid.com/tr/forum/index.php?topic=2666.0
• Tevhide Davet. Erişim 17 Nisan 2022. http://darultawhid.com/tr/forum/index.php?PHPSESSID =isqf3fl0fe8mun1qmr8lhmic20&topic=2438.0
• Türkel, Rifat. Vehhabilik ve Arka Planı. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995.
• Ünal, Mehmet Ali – Cengiz, Osman. Osmanlı Selefiliği İddiası: Çivizâde ve Birgivî Üzerine Bir Tetkik-Osmanlı Düşüncesi Kaynakları ve Tartışma Konuları. İstanbul: Mahya Yayıncılık, 2019.
• Yaran, Rahmi. “Bidʻat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/129-131. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Yenişafak. “28 Şubat Gerçekleri: Tarihte Bir Kara Leke.” (27 Şubat 2022). https://www.yenisafak.com/foto-galeri/gundem/28-subatta-ne-oldu-28-subatta-neler-yasandi-iste-28-subat-gercekleri-2060495?page=1
• Yıldız, Harun. Kendi Kaynakları Işığında Hariciliğin Doğuşu ve Gelişimi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2010.
• Yüksel, Emrullah. “Birgivî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/191-193. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.