CUMHURİYET’İN İLK BEŞ YILINDA SOSYAL HAYAT

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 2, 70 - 94, 09.10.2017

Volkan Marttin

Öz

Bu çalışmada 1923-1928 yılları arasında Türkiye’de Sosyal hayata dair bilgi ve bulgular tarih ve sosyolojik açılardan irdelenerek genel bir manzara ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Sosyolojinin sosyal hayat ve topluma dair görüşleri doğrultusunda yeni Türkiye’nin değişim ve dönüşüm serüveni, sosyal hayat ekseninde ele alınmıştır. Kaynakların konuya dair sınırlılıkları nedeniyle kesitler halinde işlenen konuda, değişim sürecindeki toplulukların geçirdikleri evreler mekânların ve değerlerin yeniden şekillenmesiyle farklılaşan sosyal hayat biçimleri aktarılmıştır.
Osmanlı Devleti’nin son yıllarında batılılaşmanın toplumsal yansımalarından biri olan seçkinci sosyal hayat formları, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında gerçekleştirilen köklü değişikliklerle çok parçalanmış olan sosyal hayatın -Halkçılık ilkesi doğrultusunda- bütünleştirilmesi çabaları, Cumhuriyet’in ilk beş yılında etkili olmuştur.
Birey, aile, toplum eksenleriyle ideal sosyal hayatın çeşitli biçimlerde somutlaştırılarak halka sunulduğu bu dönemde ideal köylü, kentli açıkça ifade edildiği gibi, çocuk, genç ve yetişkinlerin toplumsal konumları çok farklı kanallarla dile getirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Hayat, Türkiye, 1923-1928.

ON SOCIAL LIFE IN THE FIRST FIVE YEARS OF THE REPUBLIC

Öz

In this study, the information and findings about social life in Turkey (between 1923-1928) were examined from history and sociological aspects and a general view was tried to be presented. The new adventure of change and transformation of Turkey in the direction of sociology's views on social life and collecting has been taken up in the axis of social life. Due to the limitations of the sources, the social life forms that are differentiated by the reshaping of the stages, places and values of the communities in the process of change are presented in cross section. In the last years of the Ottoman Empire, the social life forms, one of the social reflections of westernization, have been effective in the first five years of the Republic in the struggle to integrate the social life which has been fragmented by radical changes in the first years of the Republic, In this period where the ideal social life is presented to the public through various forms of ideal social life by the axes of individual, family and society, the social positions of children, young people and adults are expressed with very different channels as it is clearly expressed as ideal villagers and urban people.

Anahtar Kelimeler

Social Life, Turkey, 1923-1928.

Kaynakça

• Akın, Yiğit, “Erken Cumhuriyet dönemi sosyal tarihçiliğinde dilekçeler”, Toplum ve Bilim, Birikim Yayınları, Sayı: 99, Kış 2003/2004, s. 98–128.
• Baydar, Oya, “ ‘Muasır Medeniyet’ Ütopyasından ‘Köşe Dönme’ Hayaline”, 75 Yılda Değişen Yaşam Değişen İnsan Cumhuriyet Modaları, İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, 1999, s. 9–30.
• Belge, Murat, “Türkiye’de Günlük Hayat”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 3, İstanbul, İletişim Yayınları, t.y., s. 836–859.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, haz. Ahmet Kuyaş, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2002.
• Buğra, Ayşe, “Devletçi dönemde yoksulluğa bakış ve sosyal politika: “zenginlerimiz nerede?”, Toplum ve Bilim, Birikim Yayınları, Sayı: 99, Kış 2003/2004, s. 75–97.
• Çavdar, Tevfik, “Devralınan Sosyal Hayat”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 3, İstanbul, İletişim Yayınları, t.y., s. 828–835.
• Çağaptay, Soner, “Kim Türk, kim vatandaş? Erken Cumhuriyet dönemi vatandaşlık rejimi üzerine bir çalışma”, çev. Perma Hazbay, Toplum ve Bilim, Birikim Yayınları, Sayı: 98, Güz 2003, s. 166–185.
• Doğramacı, Emel, “Atatürk Düşüncesi ile Türk Kadınının Çağdaşlaşması”, Atatürk ve Çağdaşlaşma, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2006.
• Esen, Nüket, “Türk Romanında İstanbul Ailesi”, Journal of Turkish Studies, Volume 14, Harvard Universty, 1990.
• Giddens, Anthony, Sosyoloji, haz. Cemal Güzel, Ankara, Kırmızı Yayınları, 6. Baskı, 2008.
• İkdâm, 3 Kanunisani 1342, s. 4
• İkdâm, 7 Kanunisani 1342, s. 4.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu (Toplum ve Ekonomi), İstanbul, Eren Kitabevi, İkinci Baskı, 1996.
• Keyder, Çağlar, “Cumhuriyet’in Sosyolojisi: Kaynaşmış Kütle İdeali Yolunda…”, 85 Yıla Bakış-Cumhuriyet Sabah, 29 Ekim 2008, s. 24–26.
• Köker, Osman, “Şeyh Said (1925) ve Seyid Rıza (1937) Kürt İsyanlarının Liderleri Nasıl Yargılandı, Nasıl Asıldı?”, Toplumsal Tarih, İstanbul, İletişim Yayınları, Temmuz 1999, s. 4–8.
• Kut, Turgut, “Kahvehaneler”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 3, İstanbul, İletişim Yayınları, t.y., s. 858–859.
• Kütükoğlu, Mübahat, Tarih Araştırmalarında Usûl, İstanbul, Kubbealtı Yayınları, 1990.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, çev. Metin Kıratlı, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2000.
• Meriç, Nevin, Âdâb-ı Muâşeret: Osmanlı’da Gündelik Hayatın Değişimi, İstanbul, Kapı Yayınları, 2. Basım, 2007.
• Okay, Cüneyd, Eski Harfli Çocuk Dergileri, İstanbul, Kitabevi Yayınevi, 1999.
• Onur, Bekir, “Çocuklar, Oyunlar, Oyuncaklar da Değişir, ama…”, 75 Yılda Değişen Yaşam Değişen İnsan Cumhuriyet Modaları, İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, 1999, s. 219–235.
• Özer, İlbeyi, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Sosyal Yaşam”, Türkler, Cilt 14, Ed. Salim Koca vd., Ankara, Semih Ofset, 2002, s. 153–161.
• Özer, İlbeyi, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yaşam ve Moda, İstanbul, Truva Yayınları, 2006.
• Safa, Peyami, Türk İnkılâbına Bakışlar, İstanbul, Ötüken Yayınları, 1990.
• Soyer, Dündar, Cumhuriyetle Adım Adım Olaylar, Anılar…, İstanbul, Büke Yayınları, 2. Basım, 2001.
• Şenol, L. Funda, “İktidar mücadelesinin savaş meydanı: Mekân-Cumhuriyet’in ilk yıllarında Ankara’da eğlence mekânları”, Toplum ve Bilim, Sayı: 76, Birikim Yayınları, Bahar 1998, s. 86–103.
• Şimşek, Asaf, “Giddens ve Klasik Düşünürler (Weber ve Marx)”, Politika Dergisi, Sayı 9, 09 Kasım 2008, s. 95.
• Tanör, Bülent, Kurtuluş Kuruluş, İstanbul, Çağdaş Yayınları, 1998.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: II, Cilt: 8, İçtima Senesi: II, Yirmi Dördüncü İçtima 30.03.1340 Pazar.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre: II, Cilt: 33, İçtima Senesi: IV, Yetmiş Dokuzuncu İnikat 21.06.1927 Salı.
• Uyar, Hakkı, “Tek Parti Yönetimi’nde Halka Yönelik Propaganda İnkılâp ve İstiklâl Konferansları”, Toplumsal Tarih, Sayı: 17, Mayıs 1995, s. 52.
• Üsdiken, Behzat, “Eski Beyoğlu’nda, Restaurant, Birahane, Bar, Gazino ve Meyhaneler –IX”, Toplumsal Tarih, Sayı: 13, Ocak 1995, s. 24–29
• Weber, Max, Sosyoloji Yazıları, çev. Taha Parla, İstanbul, İletişim, 2. Baskı, 1998.
• Yalçın, E. Semih, Türkiye Cumhuriyeti Tarihinin Kaynakları, Ankara, Berikan Yayınları, 2003.
• Yalçın, Bekir Sıtkı – Gönülal, İsmet, Atatürk İnkılabı, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1984.
• Yazıcı, Erdinç, “Türk Sosyo-Kültürel Yapısında Gözlenen Değişmeler: Karmaşık Bir Dönüşümün Hikayesi”, Yeni Türkiye, Cumhuriyet Özel Sayısı (Sosyal Değerlendirme), Cilt 3, Aralık 1998, s. 1833–1847.
• Yerasimos, Stefanos, Az Gelişmişlik Sürecinde Türkiye, Cilt III, çev. Babür Kuzucu, İstanbul, Belge Yayınları, Altıncı Basım, 1992.