OSMANLI-RUSYA, TÜRKİYE-SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLER BİRLİĞİ, TÜRKİYE-RUSYA FEDERASYONU YÖNETİCİLERİNİN KARADENİZ VE KIYISI ÜLKELERE BAKIŞI VE UYGULAMALARININ MUKAYESESİ

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 20, 14.02.2020

Ali Başaran

Öz

The aim of the article determines and to compare the view and practice of administrators Ottoman Empire-Russian Empire and Turkey-USSR and Turkey-Russian Federation to the Black Sea and its coastal countries. For this reason, historical data scanned. State Archives and other data evaluated. The hypothesis that administrators generally looked at or had to look at the map of the Black Sea and its coastal countries for defense or attack planning was tested. Clarifier, verifier, or falsifier indicators, presumptions, evidence for the hypothesis were inquired. Findings verified that administrators of the Ottoman Empire-Russian Empire, Turkey-USSR viewed the sea and its coastal countries generally as a competition area and struggled in that area. But the data indicated that the administrators of the TurkeyRussian Federation were in cooperative competition especially in the Putin era.

Anahtar Kelimeler

The Black Sea, Ottoman Empire, Russian Empire, Turkey, USSR

OSMANLI-RUSYA, TÜRKİYE-SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLER BİRLİĞİ, TÜRKİYE-RUSYA FEDERASYONU YÖNETİCİLERİNİN KARADENİZ VE KIYISI ÜLKELERE BAKIŞI VE UYGULAMALARININ MUKAYESESİ

Öz

Makalenin amacı Karadeniz ve çevre ülkelerine Osmanlı-Rusya, Türkiye-SSCB, Türkiye-RF yöneticilerinin bakış ve uygulamalarını ortaya çıkarmak ve mukayese etmektir. Bu amaçla tarihi veriler taranmıştır. Devlet Arşivleri verileri vd. veriler değerlendirilmiştir. Karadeniz’in Osmanlı-Rusya ve Türkiye-SSCB ilişkilerinde bir barış denizi olmaktan ziyade hem yüzeyinin hem kıyılarındaki ülkelerin mücadele, muharebe sahası olduğu hipotezi test edilmiştir. Bu hipotezi aydınlatan, doğrulayan ya da yanlışlayan emareler, karineler, kanıtlar aranmıştır. Bulgular yöneticilerin genelde Karadeniz ve çevresini mücadele alanı olarak gördüklerini ve mücadele ettiklerini doğrulamıştır. Ancak veriler Türkiye-RF yöneticilerinin özellikle Putin döneminde işbirlikçi rekabet içinde olduklarını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz, Osmanlı İmparatorluğu, Rusya İmparatorluğu, Türkiye, SSCB

Kaynakça

• Ascherson, Neal ve Kudret Emiroğlu. Karadeniz. Türkiye İş Bankası, 2001.
• Başaran, Ali. “Siyasi-İktisadi İlşkiler Etkileşimi Çerçevesinde Yeltsin Dönemi, RF-Türkiye Gaz ve Bavul Ticaretinin Tahlili, 1992-2000.” Uluslararası İşletme ve Yönetim Dergisi 2, no. 1 (2014): 49–66.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. Osmanlı Devleti ile Kafkasya, Türkistan ve Kırım Hanlıkları Arasındaki Münâsebetlere Dâir Arşiv Belgeleri: 1687–1908 Yılları Arası. Ankara, 1992.
• Bostan, İdris. “Rusya’nın Karadeniz’de Ticarete Başlaması ve Osmanlı İmparatorluğu (1700-1787).” Belleten 225 (1995): 353–94.
• Bulunur, İlker. “Osmanlı Dönemi Karadeniz Ticaret Tarihine Katkı: Akkirman Gümrüğü (1505).” Omeljan Pritsak Armağanı, A Tribute to Omeljan Pritsak, editörler Mehmet Alpargu ve Yücel Öztürk, 525–81. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayın No: 51, 2007.
• “Çavuşoğlu Kırım’ın İlhakını Tanımadık Tanımayacağız.” 2017. http://qha.com.ua/tr/siyaset/cavusoglu-quot-kirim-in-ilhakini-tanimadik-tanimayacagiz-quot/151802/.
• “Devlet Arşivleri,” 2016. http://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Pages/Arama/DetayliArama.aspx.
• Elekdağ, Şükrü. “Karadeniz Ekonomik İşbirliği Parlamenter Asamblesinin Ayrıcalık ve Bağışıklıklarına Dair Protokolün Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı ve Dışişleri Komisyonu Raporu (1/291) (S. Sayısı: 77) (Xx).” 2008. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d23/c012/tbmm23012053.pdf.
• Gorbaçov, Mihail Sergiyeviç. "Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde (27 Nisan 1995).". Gorbaçov Türkiye’de İstanbul ve Ankara Konferansları, editörler Aslıhan Dinç ve Ömer Çendeoğlu, 124–36. Ankara: Yapı Kredi Yayınları, 1995.
• İnalcık, Halil. “Osmanlı Rus İlişkileri 1492-1700” Türk Rus İlişkilerinde 500 Yıl 1491-1992, 25–38. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992.
• ———. "The Question of the Closing of the Black Sea under the Ottomans" Epitropē Pontiakōn Meletōn, 1979.
• İnalcık, Halil ve Halil Berktay. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1300-1600). İstanbul: Eren Yayınları, 2000.
• Kasimov, Oleg. “Ankara’ya Pencere... Rusya Devlet Başkanı 500 Yıl Sonra İlk Kez Resmi Bir Ziyaret İçin Türkye’ye Gidecek.” Noviye İzvestia, August 9, 2004.
• Köse, Osman. 1774 Küçük Kaynarca Andlaşması: Oluşumu, Tahlili, Tatbiki. Vol. 218. Türk Tarih Kurumu, 2006.
• Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu. çeviren Boğaç Babür Turna 8'nci baskı, Ankara: Arkadaş Yayıevi, 2015.
• “Lowering of the Last Soviet Flag,” 1991. https://www.youtube.com/watch?v=Qyz7poxAnGI.
• Małowist, Marian. “The Baltic and the Black Sea in Medieval Trade.” Baltic and Scandinavian Countries. A Survey of Peoples and States on the Baltic with Special Regard to Their History, Geography and Economics 3 (1937): 36–42.
• “Mikhail Gorbachev Resignation Speech,” 1991. https://www.youtube.com/watch?v=WnIRTbmKdrU.
• Nekrasov, M. “XVI. Yüzyılda Rus-Osmanlı Ekonomik İlişkileri.” Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl 1491-1992. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1992.
• Novoseltsev, A P. “XV. Yüzyıl ile XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Rus-Türk İlişkileri.” Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl 1491-1992, 73–78. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1992.
• Siponov, Mihail. “‘Çanakkale Boğazı’nı Kullanmamamız İmkansız...’” Kuranti. 1993.
• Sokirko, Viktor. “Türk Hamlesinin Sonucu.” Komsomolskaya Pravda, August 26, 2010.
• Spencer, Edmund. Türkiye, Rusya Karadeniz ve Çekezistan. çev. , Dilek Cenkçiler, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1854.
• Tezcan, Mehmet. Klasik ve Ortaçağ Dönemlerinde Karadeniz ve Kafkasya. Trabzon: Serander Yayınları, 2012.
• ———. “Türk-Moğol Hâkimiyeti Döneminde Karadeniz’de Ticaret.” Tarih İncelemeleri Dergisi 24, no. 1 (2009): 151–94.
• Togan, Ahmet Zeki Velidî. Tarihde Usul. 4'üncü bas. İstanbul: Enderun Yayınları, 1985.
• Yılmaz, Özgür. “Karadeniz’in Uluslararası Ticarete Açılması ve Trabzon.” Journal of International Social Research 2, no. 7 (2009): 359–82.