Türkiye’nin Çok Boyutlu Dış Politikasına Bir Örnek: Türkiye Katar İlişkilerinin Gelişimi

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 27 - 46, 31.01.2022

Hülya Kınık

Öz

Bu çalışma, Türkiye’nin son yıllarda uygulamaya çalıştığı çok boyutlu ve aktif dış politika çerçevesinde Katar ile yakınlaşma çabalarını ele almaktadır. Adalet ve Kalkınma Partisi’nin 2002 yılında iktidara gelmesinden günümüze Türkiye-Katar arasındaki ilişkiler siyasi, askeri ve ekonomik başta olmak üzere pek çok alanda hızlı bir gelişim göstermiştir. Uluslararası ve bölgesel bağlamda ortaya çıkan gelişmeler iki ülkenin yakınlaşmasının önünü açmış ve bu yakınlaşma birçok alanda kendini göstererek kapsamlı bir stratejik ortaklığa dönüşmüştür. Türkiye ile Katar arasındaki ilişkilerin askeri işbirliğinden sanayi, ticaret ve kültürel işbirliğine ve hatta dini, sosyal ve aile ilişkileri alanlarına kadar uzanan anlaşmalar çerçevesinde çok kulvarlı ve kapsamlı bir yapıya sahip olduğu görülmektedir. İki ülke arasında ilişkilerin derinleşmesini ve kurumlaşmasına katkı sağlayan en önemli etken ise 2015 yılından itibaren düzenli olarak gerçekleştirilen Yüksek Stratejik Komite Toplantıları olmuştur. Bu çerçeveden hareketle, Ankara’nın Doha ile ilişkilerinin işbirliğinden kapsamlı stratejik ortaklığa dönüşmesinin nedenleri ve bölgesel normalleşme eğilimlerinin de gerçekleştiği bir dönemde bu ortaklığın ne kadar sürdürülebilir olduğu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. 2020 yılının son günleri itibarıyla Türkiye’nin Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn ve Mısır ile ilişkilerinde siyasi ve diplomatik normalleşmenin ortaya çıktığı bir dönemde, hâlihazırda güçlü ilişkilerinin olduğu Katar ile yapılan görüşmeler, iki ülke ilişkilerinin daha yoğun ve çeşitli bir şekilde devam edeceği ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Katar, Çok Boyutlu Dış Politika, Kapsamlı Stratejik Ortaklık, Yüksek Stratejik Komite Toplantıları

An Example of Turkey’s Multidimensional Foreign Policy: Development of Turkey-Qatar Relations

Öz

This study analyzes Turkey’s efforts to bring about a rapprochement with Qatar within the framework of its multidimensional and active foreign policy that it has been seeking to implement recently. Since the Justice and Development Party came to power in 2002, the relations between Turkey and Qatar have shown a rapid development in many fields, especially in the political, military and economic ones. Developments in the international and regional context paved the way for the rapprochement between the two countries, and this rapprochement has turned into a comprehensive strategic partnership by showing itself in many areas. It is seen that the relations between Turkey and Qatar have a multi-track and comprehensive structure within the framework of agreements ranging from military cooperation to industrial, commercial and cultural cooperation and even religious, social and family affairs. The most important factor contributing to the deepening and institutionalization of relations between the two countries has been the High Strategic Committee Meetings held regularly since 2015. Based on this framework, the study reveals the reasons for the developing relations of Ankara with Doha from cooperation to a comprehensive strategic partnership and to what extent this partnership is sustainable in a period when regional normalization trends have been also realized. As of the last days of 2020, at a time when political and diplomatic normalization has emerged in Turkey's relations with Saudi Arabia, UAE, Bahrain and Egypt, it can be stated that the relations between the two countries will continue in a more intense and diverse manner with the help of the meeetings with Qatar, with which Turkey already has strong relations.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Qatar, Multidimensional Foreign Policy, Comprehensive Strategic Partnership, High Strategic Committee Meetings

Kaynakça

• “ABD ve Katar’dan Akdeniz’de Türkiye’ye Garanti”, 14 Aralık 2021, (Çevrimiçi) https://www.amerikaninsesi.com/a/abd-ve-katar-dan-akdeniz-de-turkiye-ye-garanti/6352653.html, 22 Aralık 2021.
• “Cumhurbaşkanı Erdoğan Katar'ın El-Arab Gazetesine Konuştu”, Anadolu Ajansı, 5 Aralık 2017, (Çevrimiçi) https://www.aa.com.tr/tr/gunun-basliklari/cumhurbas kani- erdogan-katarin-el-arab-gazetesine - konustu/751067.
• “Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan Katar Açıklaması”, NTV, 25 Haziran 2017, (Çevrimiçi), https://www.ntv.com.tr/turkiye/cumhurbaskani-erdogandan-katar-aciklamasi,PSVc-PrBg0yaA5TGMz 0h5w, 22 Aralık 2021.
• “Katar Donanmasına Türkiye’den 2 Savaş Eğitim Gemisi”, Anadolu Ajansı, 13 Mart 2018, (Çevrimiçi) https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/katar-donanmasina-turkiyeden-2-savas-egitim-gemisi/1087622, 19 Aralık 2021.
• “Katar’dan Türkiye’ye 15 Milyar Dolar Yatırım”, Anadolu Ajansı, 15 Ağustos 2018, (Çevrimiçi), https://www.aa.com.tr/tr/gunun-basliklari/katardan-turkiyeye-15-milyar-dolar-yatirim/1232364, 20 Aralık 2021.
• “Milli SİHA Bayraktar, Katar görevine hazır”, Hürriyet, 1 Şubat 2019, (Çevrimiçi), https://www.hurriyet.com.tr/ teknoloji/milli-siha-bayraktar-katar-gorevine-hazir-41102246, 19 Aralık 2021.
• “Qatar says it faces campaign of lies, denies interfering”, Reuters, 6 Nisan 2018, (Çevrimiçi) https://in.reuters.com/article/gulf-qatar-foreignministry/qatar-says-it-faces-campaign-of-lies-deniesinterfering-idINKBN18W0RF, 19 Aralık 2021.
• “TCMB ile Katar Merkez Bankası Arasında İmzalanan Swap Anlaşmasına İlişkin Basın Duyurusu”, TCMB, Sayı: 2018-33, 20 Ağustos 2018.
• “TCMB ile Katar Merkez Bankası arasında İmzalanan Swap Tadil Anlaşmasına İlişkin Basın Duyurusu”, TCMB, 26 Kasım 2019, Sayı: 2019.
• “Turkey Plays a Mediating Role to Solve Gulf Crisis Through Dialogue”, Daily Sabah, 7 Haziran 2017, (Çevrimiçi), https://www.dailysabah.com/diplomacy/ 2017/06/07/turkey-plays-a-mediating-role-to-solve-gulf-crisis-through-dialogue-1496793029, 20 Aralık 2021.
• “Turkey’s BMC to Sell 85 Armored Vehicles to Qatar”, Defense World.Net, 14 Mart 2018, (Çevrimiçi) https://www.defenseworld.net/news/22143/Turkey ___s_BM C_to_Sell_85_Armored_Vehicles_to_Qatar#.YbxLo2hBw2w, 19 Aralık 2021.
• “Türkiye ile Katar Arasındaki Güvenlik İşbirliği ve Katar’a Üs Kurulması”, Ortadoğu Analiz, C:9, No:81, https://www.orsam.org.tr//d_hbanaliz/8 _info.pdf.
• “Türkiye'nin karşı çıktığı Katar-Kıbrıs anlaşması tartışılıyor”, 12 Ara 202, (Çevrimiçi) http://yeniyasamgazetesi2.com/turkiyenin-karsi-ciktigi-katar-kibris-anlasmasi-tartisiliyor/, 22 Aralık 2021.
• “Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) İstatistikleri”, T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, (Çevrimiçi) https://sanayi.gov.tr/istatistikler/yatirim-istatistikleri/ mi0803011615, 19 Aralık 2021.
• “Zeybekci: Katar’a 71 Uçakla 5 Bin Ton Gıda Yardımı Gönderildi”, Sputnik Türkiye, 17 Haziran 2017, (Çevrimiçi), https://tr.sputniknews.com/turkiye/2017 06171028933113-zeybekci-katar-ucak-5-bin-ton-gida-yardimi/, 20 Aralık 2021.
• Akdoğan, İsmail: “Katar Krizi: Değişen Bölgesel Güç Dengesinin İlk Pratik Yansıması”, Middle Eastern Analysis / Ortadogu Analiz, 2017, 9(81): 16-20.
• Altunışık, Meliha Benli: “The end of the Gulf rift may not signal the end of Turkey-Qatar relations”, 5 Nisan 2021, (Çevrimiçi) https://www.atlanticcouncil.org/blogs/turkeysource/the-end-of-the-gulf-rift-may-not-signal-the-end-of-turkey-qatar-relations/, 21 Aralık 2021.
• Ataman, Muhittin ve Akdoğan, İsmail: “Türkiye’nin Körfez Ülkeleri ve Ürdün Politikası: Katar”. Türk Dış Politikası Yıllığı 2013, Ed. B. Duran, K. İnat, A. Balcı, SETA, 2014, İstanbul, 209-235.
• Ataman, Muhittin: “Körfez’deki Normalleşme ve Türkiye”, Kriter, Yıl 5, No:53, Ocak 2021, https://kriterdergi.com/dis-politika/korfezdeki-normallesme-ve-turkiye. Başkan, Birol ve Pala Özgür: “Making Sense of Turkey’s Reaction to the Qatar Crisis”. The International Spectator, 2020, 55(2), 65-78.
• Bekdil, Burak Ege: “Tank Deal Augments Turkey-Qatar Procurement Ties”, Defense News, 2 Mayıs 2018, (Çevrimiçi) https://www.defensenews. com/industry/2018/05/02/tank-deal-augments-turkey-qatar-procurement-ties/, 19 Aralık 2021
• Bitmez, Serdar vd.: “Türkiye-Katar ilişkileri son 20 yılda büyük gelişme gösterdi”, 6 Aralık 2021, (Çevrimiçi) https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turkiye-katar-iliskileri-son-20-yilda-buyuk-gelisme-gosterdi/2439884, 19 Aralık 2021.
• Cafiero, Giorgio: “What does the Al-Ula summit mean for Turkey?”, 19 Ocak 2021, (Çevrimiçi) https://www.dailysabah.com/opinion/op-ed/what-does-the-al-ula-summit-mean-for-turkey, 21 Aralık 2021.
• Çağrı, Zafer: “Katar’ın Türkiye’de ne kadar yatırımı var, ekonomik ilişkiler ne durumda?”, 7 Aralık 2021, (Çevrimiçi) https://kronos34.news/tr/turkiye-katar-iliskileri-katarin-turkiyede-ne-kadar-yatirim-var-ekonomik-iliskiler-ne-durumda/, 20 Aralık 2021
• Çelik, Kadir Ertaç: “Katar Krizi’nde Yumuşama Evresi: Türkiye ve Bölge Perspektifinden Bir Bakış” 13 Ocak 2021, (Çevrimiçi) https://www.ankasam.org/katar-krizinde-yumusama-evresi-turkiye-ve-bolge-perspektifinden-bir-bakis/, 19 Aralık 2021.
• Davutoğlu, Ahmet: Turkey’s foreign policy vision: An assessment of 2007. Insight Turkey, 2008, 10 (1), 77-96.
• Dilek, Şerif: “Katar Yatırımları ve Türkiye’nin Yeri”, SETA Analiz, Sayı 341, Aralık 2020, https://setav.org/assets/uploads/2020/12/A341.pdf.
• Doğan, Ahmet: “Körfez Krizi’nin 3. Yılında Çözüm Hala Uzak”, ORSAM, 20 Kasım 2020, (Çevrimiçi), https://orsam.org.tr/tr/korfez-krizinin-3-yilinda-cozum-hala-uzak/, 19 Aralık 2021.
• Ereli, Gökhan ve Doğan, Ahmet: Türkiye-Körfez İlişkilerinde Bir Model Ortaklık: Türkiye-Katar İlişkileri”, 8 Aralık 2021, (Çevrimiçi) https://www.orsam.org.tr/tr/turkiye-korfez-iliskilerinde-bir-model-ortaklik-turkiye-katar-iliskileri/, 18 Aralık 2021.
• Göksedef, Ece: “Katar’a uygulanan ablukanın kalkması Orta Doğu ve Türkiye için ne anlama geliyor?”. BBC Türkçe, 6 Ocak 2021, (Çevrimiçi) https://www.bbc.com/turkce/haberlerdunya-55543576, 21 Aralık 2021.
• Hacaloğlu, Hilmi: “Katar’a Giden Erdoğan Şubat’ta BAE’yi Ziyaret Edecek”, 6 Aralık 2021, (Çevrimiçi) https://www.amerikaninsesi.com/a/katar-a-giden-erdogan-subat-ta-bae-yi-ziyaret-edecek/6341058.html, 20 Aralık 2021.
• Kadak, Şelale: “Digitürk resmen satıldı”, Sabah, 3 Haziran 2016, (Çevrimiçi) https:// www.sabah.com.tr/ekonomi/2016/06/03/digiturk-resmen-satildi, 20 Aralık 2021
• Muriç, Kübra: “Türkiye-Katar İlişkileri ve Bölgesel Dengeler”, İNSAMER Araştırma 122, 2020, https://www.insamer.com/tr/uploads/pdf/rapor-turkiye-katar-iliskileri-ve-bolgesel-dengeler.pdf.
• Özdemir, Gloria Shkurti : “Uzmanlar Cevaplıyor: Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Katar Ziyaretinin İkili İlişkiler ve Bölgesel Gelişmeler Açısından Anlamı”, 7 Aralık 2021, (Çevrimiçi) https://www.setav.org/uzmanlar-cevapliyor-cumhurbaskani-erdoganin-katar-ziyaretinin-ikili-iliskiler-ve-bolgesel-gelismeler-acisindan-anlami/, 20Aralık 2021.
• Pala, Özgür ve Aras, Bülent: “Practical Geopolitical Reasoning in the Turkish and Qatari Foreign Policy on the Arab Spring”. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 2015, 17(3), 286-302.
• World LNG Report 2021, International Gas Union, 3 Haziran 202, (Çevrimiçi) https://naturgas.com.co/wpcontent/uploads/2021/07/IGU_WorldLNG_2021_compressed.pdf, 20 Aralık 2021.
• Yetim, Mustafa ve Akcan, Nurbanu: “Türkiye-Katar Ortaklığında Sert Güç”. Ortadoğu Analiz, 2020, 11(92), 24-28.
• Yetim, Mustafa: “Katar 2015”. Ortadoğu Yıllığı 2015, (11), Açılım Kitap, İstanbul, 2016, 307-325.