Medine Site Devletinin Sosyo-Politik Altyapısı

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 11, 200 - 234, 01.10.2016

İlyas Akyüzoğlu

https://doi.org/10.17828/yalovasosbil.286936

Öz

Devlet denilen siyasal yapının nasıl ve ne zaman ortaya çıktığı tam olarak bilinememektedir. Fakat bilinen bir gerçektir ki devlet diye adlandırdığımız bu tüzel kişiliğin işlevsel olabilmesi için mutlaka birileri tarafından organize edilmesi ve yönetilmesi gerekmektedir. Bu yönetim ihtiyacı devlet yapılanmalarının en basit halini meydana getirmiş ve zamanla evrilerek günümüzdeki modern haline kavuşmuştur.

Biz bu makalemizde, İslam’ın Medine döneminde hicret sonrası ortaya çıkan siyasi ve sosyal yapılanmayı ortaya koymaya çalıştık. Çünkü İslam dünyasında Hz. Muhammed’in öncülüğünde bir devlet yapılanması ortaya çıkmıştı. Peygamber olarak toplum lideri olan Hz. Muhammed, devletin teşekkül etmesiyle birlikte de siyasal liderlik vasfını kazanmış ve vefatına kadar da devlet başkanlığı görevini yürütmüştür.

Anahtar Kelimeler

Hz. Muhammed, Site Devleti, İslam Tarihi, Medine Dönemi

Kaynakça

•  Abdulbâsıt, Bedr, et-Tarihu’ş-Şâmil li’l-Medineti’l-Munevvere, (I-II), y.y., Medine, 1993.
•  Akipek, Ömer, İlhan, Devletler Hukuku, y.y., Ankara, t.y.
•  Algül, Hüseyin “Hz. Muhammed Devri Kronolojisi”, UÜİFD, (IV/4; 99-108.), Bursa, 1992.
•  Başgil, Ali Fuat, Esas Teşkilat Hukuku: Türkiye Siyasi Rejimi ve Anayasa Prensipleri, Baha Matbaası, İstanbul, 1960.
•  Belâzûrî, el-Buldan Futûhuhâ ve Ahkâmuhâ, thk. Suheyl Zekkar, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1992.
•  ………., Ensâbu’l-Eşrâf, thk. Süheyl Zekkâr, Riyaz Ziriklî, Dârul-Fikr, Lübnan, 1996.
•  ………..., Futuhu’l-Buldân, thk. Muhammet Rıdvan, Lecnetu’l-Beyani’l- Arabî, Kahire, 1932.
•  Besyunî, Abdulğanî Abdullah, Nazâriyyetu’d-Devle fi’l-İslam, ed-Dâru’l- Camiiyye, Beyrut 1986.
•  Besyuni, Hasan es-Seyyid, ed-Devle ve Nizamu’l-Hukmi fi’l-İslâm, Alemu’l- Kütüb, Kahire, 1985.
•  Bilsel, Cemil, Devletler Hukuku, İstanbul Üniversitesi Yay., Kenan Basımevi, İstanbul, 1941.
•  Brockelmann, Carl, İslam Milletleri ve Devletleri Tarihi, trc. Neşet Çağatay, AÜİFY, Ankara, 1954.
•  Buhari, Sahihu’l-Buhari, (I-VI), thk. Mustafa Diyab el-Biğa, Dâru İbn Kesir, Beyrut, 1987.
•  Câbirî, Muhammed Âbid, İslam’da Siyasal Akıl, trc. Vecdi Akyüz, Umut Matbaacılık, İstanbul, 1997
•  Celaluddin, Abdurrahman b. el-Kemal, ed-Durru’l-Mensûr, (I-VIII), Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1993
•  Cevad, Ali, el-Mufassal fi Tarihi’l-Arab kable’l-İslam, (I-XX), 4. bs., Dâru’s- Sâkî, b.y.y, 2001.
•  Çağatay, Neşet, İslam’dan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, AÜİFY.,Mars T ve S.A.Ş. Matbaası, Ankara, 1957.
•  Çelikkol, Yaşar, “Cahiliye Döneminde Yesrib’in Etnik Yapısı”, FÜSBD, (XV/1, 319–346), Elazığ, 2005.
•  Dabaşi, Hamid, İslam’da Otorite, trc. Süleyman E. Gündüz, İnsan Yayınları,İstanbul, 1995
•  Davutoğlu, Ahmet, “Devlet”, DİA., (IX/ 234-240), İstanbul, 1994.
•  Duguit, Léon, Hukuk-i Esâsiye, (Kaide-i Hukukiye-Devlet Meselesi), trc. Menemenlizâde Edhem, Maarif Vekaleti Neşriyatı: 42, İstanbul, 1339.
•  Ebu Zehra, Muhammed, Son Peygamber Hz. Muhammed, (I-IV), trc. Mehmet Keskin, Kitabevi, İstanbul, 1993.
•  el-Cevzî, İbn Kayyım, Zâdu’l-Meâd, thk. Şuayb el-Arnaût, Abdulkadir el-Arnaût, Muessesetu’r-Risâle, Beyrut. 1986
•  ……….., el-Muntazam fi Tarihi’l-Mulûk ve’l-Umem, (I-XIX) thk. Muhammed Abdulkadir Atta, Mustafa Abdulkadir Atta, Dâru Kütübi’l-İlmiyye,Beyrut, 1992.
•  ………, İ’lamu’l-Muvakkiin an Rabbi’l-Alemin, (I-IV), tlk. Taha Abdurrauf Sa’d, Mektebe Külliyyati’l-Ezheriyye, Kahire, 1967/1388
•  el-Ezrakî, Ahbâru Mekke vema Câe mine’l-Âsâr, (I-II), thk. Ali Ömer, Mektebe es-Sekâfe ed-Diniyye, 1. bs., Kahire, 2003.
•  el-Heysemî, Nuruddin Ali b. Ebi Bekr, Mecmau’z-Zevâid, (I-X), Dâru’l- Fikr, Beyrut, 1412.
•  el-Himyerî, Muhammed b. Abdulmun’im, er-Ravdu’l-Muattar fi Haberi’l-Aktâr, thk. İhsan Abbas, Müessese Nasır li’s-Sakâfe, 2. bs., Beyrut,1980.
•  el-Kureşî, Bâkır Şerif, en-Nizâmu’s-Siyasî fi’l-İslam, 4.bs., Dâru’t-Tearif, Lübnan, 1987.
•  el-Vâî, Tevfik, ed-Devletu’l-İslamiyye beyne’t-Turasi ve’l-Muasıra, Dâru İbn Hazm, Beyrut, 1996.
•  en-Nebehân, Muhammed Faruk, Nizamu’l-Hukmi fi’l-İslam, Muessesetu’r- Risale, Beyrut 1988.
•  er-Râzî, Muhammed b. Ebi Bekr b. Abdulkadir, Muhtaru’s-Sıhah, thk. Muhammed Hâtır, Mektebetu Lübnan, Beyrut, 1995.
•  eş-Şerif, Ahmed İbrahim, Mekke ve’l-Medine fi’l-Cahiliyye ve Ahdi’r-Rasul, Dâru’l-Fikri’l-Arabi, Kahire, 1965.
•  eş-Şeyh, Hüseyin, el-Arab Kable’l-İslam, Dâru’l-Ma’rife, İskenderiye, 1993.
•  ez-Zebidî, Muhammed b. Muhammed b. Abdurrezzak, Tâcu’l-Arûs min Cevahiri’l-Kâmûs, (I-XL), thk. Komisyon, Dâru’l-Hidâye, t.y., b.y.y.
•  Günaltay, M. Şemsettin, İslam Öncesi Arap Tarihi, Ankara Okulu Yay.,Ankara, 2006.
•  Güneş, Ahmet, “Medine Vesikasının İslam Hukuku Açısından Kaynak Değeri”, Ekev Akademi Dergisi, yıl:12, (XXXIV/ 211-222), b.y.y., Kış 2008.
•  Hamidullah, İslam Peygamberi, (I-II), trc. Salih Tuğ, İrfan Yayınevi, İstanbul,1980.
•  …………, “Hudeybiye Anlaşması”, DİA, (XVIII/ 297-299), İstanbul, 1998.
•  …………, Mecmûatu’l-Vesâik es-Siyâsiyye li’l-Ahdi’n-Nebevî ve’l-Hilâfeti’r- Râşide, Dâru’n-Nefais, Beyrut, 1985.
•  Hasen, Ali İbrahim, et-Tarihu’l-İslamiyyi’l-Âm, Mektebe Nahda Mısriyye,Kahire, t.y., 24.
•  Hasen, Halid, Muctemeu’l-Medine Kable’l-Hicre ve Ba’deha, Dâru’n-NahdaArabiyye, Beyrut, 1986.
•  Heykel, Mehmet Hüseyin, Hz. Muhammed Mustafa, trc. Ömer Rıza Doğrul, Ahmed Halid Kitabevi, İstanbul, 1945.
•  Hilmi, Mustafa, Nizamu’l-Hilafe fi’l-Fikri’l-İslamî, Dâru’d-Da’ve, 2. bs., İskenderiye, 2001.
•  Hitti, K. Philip, History of The Arabs, 3. bs., Macmillan and Co. Limited, Londra, 1946.
•  İbn Arabi, el-Avâsım mine’l-Kavâsım fî Tahkîki Mevâkıfi’s-Sahâbe ba’de Vefâti’n-Nebiyyi, thk. Muhibüddin Hatîb, Dârü’l-Kütübi’s-Selefiyye, Kahire,1984
•  İbn Haldun, Mukaddime, çev. Zakir Kadiri Ugan, Ankara 1997.
•  ………, Tarihu İbn Haldûn, (I-VII), Muessesetu Cemal li’t-tab’ ve’n-Neşr, Beyrut, 1979.
• ………., Tarihu İbn Haldûn: Kitabu’l-İber, (I-VII), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,Beyrut, 1992.
•  İbn Hanbel, Ahmed, Müsnedu Ahmed b. Hanbel, (I-VI), Müessesetu Kurtuba,Kahire, t.y.
•  İbn Hişâm, Sire Nebeviye, (I-VI), thk. Taha Abdurrauf Sa’d, Dâru Cîl,Beyrut. 1411.
•  İbn İbrî, Tarihu Muhtasari’d-Duvel, tsh. Anton Salhana el-Yesua, Dâru’r- Raidi Lübnaî, 2. baskı, Lübnan, 1994.
•  İbn Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, (I-XIV), Mektebetu’l-Mearif, Beyrut, t.y.
•  ……….., es-Siretu’n-Nebeviyye, (I-IV) thk. Mustafa Abdulvahid, Dâru’l- Ma’rife, Beyrut, 1971.
•  İbn Manzûr, Lisanu’l-Arab, (I-XV), 1. bs., Dâru Sadır, Beyrut, t.y.
•  İbn Neccâr, Hafız, ed-Durretu’s-Seniyye fi Tarihi’l-Medine, thk ve tlk. Muhammed Azeb, Mektebe Sekafe Diniye, Port Said, t.y.
•  İbn Sa’d, Tabakât, (I-VIII), Dâru Sâdır, Beyrut, t.y.
•  İbn Ziya, Ebu’l-Beka, Muhammed b. Ahmed, Tarihu Mekke el-Muşerrefe ve’l-Mescidi’l-Harâm ve’l-Medine eş-Şerife ve’l-Kabri’ş-Şerif, thk. Ala İbrahim, Eymen Nasr, Dâru Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2004.
•  İbnu’l-Esîr, Ebusseadât el-Mubarek b. Muhammed el-Cezeri, en-Nihaye fi Garibi’l-Hadîs ve’l-Eser, (I-V), thk. Tahir Ahmed ez-Zavî, Mahmud Muhammed et-Tanahî, el-Mektebetu’l-İlmiyye, Beyrut, 1979.
•  ………, el-Kâmil fi’t-Tarih, (I-IX), Halil Me’mun Şiha, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 2002.
•  ………., el-Kâmil fi’t-Tarih, (I-X), thk. Ebi’l-Fida Abdullah el-Kâdî, Dâru’l- Kutub el-İlmiyye, 1. baskı, Beyrut, 1987.
•  ………., Usdu’l-Ğâbe, (I-VII), thk. Adil Ahmed Rufai, 1. bs., Dâru İhyai’t-Turas el Arabi, Lübnan, 1996.
•  İbnu’l-Verdî, Tarihu İbni’l-Verdi, (I-II), Dâru Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut,1996.
•  ………….., Tetimmetu’l-Muhtasar fi Ahbari’l-Beşer (Tarihu İbni’l-Verdi), (I-II), thk. Ahmet Rıfat el-Bedravi, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1970.
•  Kapani, Münci, Poltika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1997.
• Karâfî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. İdris, el-Furûk, (I-IV), thk. Halil el-Mansur,Dâru’l-Kütüb el-İlmiyye, Beyrut, 1998.
•  Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslam Hukuku, (I-III), İz Yayıncılık, İstanbul,2001
•  Komisyon, ed-Devle el-İslamiyye, Vahdetu’l-Alakâti’l-Hâriciyye fi’l-İslam,el-Ma’had el-Âlemî li’l-Fikri’l-İslamî, 4. sayı, Kahire, 1996
•  Komisyon, el-Alakâtu’d-Duveliyye fi’l-Fıkhi’l-İslam, Câmiatu’l-Ezher, Kahire, 1990.
•  Koyuncu, Mevlüt, “Medine Şehir Devleti”, SÜFED., (2009-II/ 87-103),Sakarya, 2009.
•  Kumaş, Mehmet Salih, Çok Hukuklu Sistem ve İslam Hukukundaki Yeri, Basılmamış Doktora Tezi, UÜSBE, Bursa, 2007.
•  Lewis, Bernard Tarihte Araplar, trc. Hakkı Dursun Yıldız, İstanbul, 1979.
•  …….., Ortadoğu, trc. Selen Y. Kölay, 3. bs.., Arkadaş Yayınevi, Ankara, 2006.
•  Leyle, Muhammed Kâmil, en-Nuzumu’s-Siyasiyye ed-Devle ve’l-Hukûme, Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, Beyrut, 1969.
•  Mahmud, Mahmud Arafa, el-Arabu Kable’l-İslam, Ayn li’d-Dirasât ve’l-Buhus li’l-İnsaniyye, ve’l-İctimaiyye, Kahire, 1995.
•  Malik b. Enes, Muvatta- Rivayetu Yahya el-Leysi, (I-II), thk. MuhammedFuad Abdulbaki, Dâru İhyai’t-Turasi el-Arabi, Mısır, t.y.
•  Manzuruddin, Ahmed, en-Nazariyyatu’l-İslamiyye fi’l-Asri’l-Hadîs, Arp. trc. Abdulmu’tî Emîn Kala’cî, Abdulcevad Halef, Camiatu’d-Dirasati’l-İslamiyye, Karaçi, 1988.
•  Miftah, Ahmed Abdullah, Nizamu’l-Hukmi fi’l-İslam, Dâru’t-Tevzi’ ve’n- Neşr el-İslamiye, Kahire, 2003.
•  Müslim, Sahihu Müslim, (I-V), thk. ve tlk. Muhammed Fuad Abdulbaki, Dâru İhya-i’t-Turasi’l-Arabi, Beyrut, t.y.
•  Niyazi, Mehmed, İslam Devlet Felsefesi, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1989.
•  Okandan, Recai G., Âmme Hukuku, İstanbul Üniversitesi Yay., İstanbul,1952.
•  Osman, Muhammed Fethi, Devletu’l-Fikre, Dâru’l-Kuveytiyye, Kuveyt, 1968.
•  Önkal, Ahmet “Akabe Bey’atları”, DİA., (II/ 209-211), İstanbul, 1989.
•  Özçelik, Selçuk, “İslam’da Devlet Müessesesinin İnkişafı”, İÜHFM, (XX/3–11), İstanbul, 1954.
•  Pritsch, Erich, “İslam’da Devlet Fikri”, trc. Şakir Ansay, AÜSBFD, (I/1,74-86), Ankara, 1943.
•  Sarıçam, İbrahim, Emevi Hâşimî İlişkileri, İslam Öncesinden Abbasilere Kadar, TDVY, Ankara, 1997.
•  Semhûdî, Ali b. Abdullah, Vefau’l-Vefa Biahbari Dari Mustafa, (I-V), thk: Kasım es-Samerrâî, Muessesetu’l-Furkân li’t-Turâsi’l-İslam, Londra, 2001.
•  Seyyidi’l-Mursi, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmâil, el-Muhkem ve’l-Muhît el- A’zam, (I-XI), thk. Abdulhamid Hendavî, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2000.
•  Şevkâni, Muhammed b. Ali, Fethu’l-Kadîr el-Câmiu beyne Fenneyi’r-Rivâye ve’d-Dirâye min İlmi’t-Tefsîr, (I-V), b.y.y., t.y.
•  Taberani, Ebu Kasım Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cemu’l-Evsat, (I-X), thk. Tarık b. Ivadullah b. Ahmed ve Abdulmuhsin b. İbrahim el-Hüseyni, Dâru’l-Harameyn, Kahire, 1415
•  ……….., el-Mu’cemu’l-Kebir, (I-XX), thk. Hamdi b. Abdulmecid es-Selefi, Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem, Musul, 1983.
•  Taberi, Ahmed b. Abdullah, Zehairu’l-Ukba, Mektebet Kudsi, Kahire,
• 1356.
•  Taberi, Muhammed b. Cerir, Camiu’l-Beyan an Te’vil’i Âyi’l-Kur’ân,(I-XII), b.y.y., t.y.
•  Taberi, Tarihu’t-Taberi -Tarihu’l-Umem ve’l-Muluk, (I-V), 1. bs., Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1407
•  Taha, Hüseyin, el-Fitnetu’l-Kübra, (I-II), Dâru’l-Maarif, y.y., t.y
•  Tahavi, Abdulmelik b. Seleme Ebu Cafer, Şerh-u Meâni’l-Âsar, (I-IV), thk. Muhammed Zühri en-Neccar, 1. bs., Dâru Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut,1399.
•  Tirmizi, Sunenu Tirmizi, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Dâru İhyai’t-Turasi’l- Arabi, Beyrut, t.y.
•  Türcan, Talip, “İslam’da Dini Otorite”, SDÜİFD., (I/14, 95-123), Isparta,2005.
•  Türcan, Talip, Devletin Egemenlik Unsuru ve egemenlikten KaynaklananYetkileri, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2001
•  Umeri, Ekrem Ziya, Medine Toplumu, trc. Nureddin Yıldız, Risale Yay.,İstanbul, 1988,
•  Watt, W. Montgomery, Hz. Muhammed (Peygamber ve Devlet Kurucu),trc. Hayrullah Örs, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1963.
•  ……….., Hz. Muhammed Mekke’de, trc. M. Rami Ayas, Azmi Yüksel,AÜİFY., Ankara 1986.
•  Zehebi, Siyer-i A’lami’n-Nübelâ, (I-XXIII), 9. bs., thk. Şuayb el-Arnaut,Hüseyin el-Esed, Muessesetu Risale, Beyrut, 1993.
•  …….., Tarihu’l-İslam ve Vefayatu’l-Meşâhîri ve’l-E’lâm, (I-LII), thk. Ömer Abdusselam Tedmurî, Dâru’l-Kitâb el-Arabî, Beyrut, 1987.
•  Zeydân, Abdülkerim, İslâm Hukukunda Fert ve Devlet, trc. Aksay Öncel, Nizam Yayınevi, İstanbul, t.y.
•  …….., Corci, Kitâbu’l-Arabi Kable’l-İslam, 2. bs., Mısır, 1922.