Muhâsibî’ye Göre Kur’ân’ı Anlamada Allah Tasavvurunun Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 342 - 353, 24.10.2023

İsmail Kılıç

Öz

Kur’ân’ı anlamada Allah tasavvurun önemli bir etkisi vardır. Bundan dolayı hicrî üçüncü asırda yaşamış âlimlerinden biri olan ve bazı mezhep mensuplarıyla Kur’ân’ın anlaşılması hakkında tartışmalara giren Hâris el-Muhâsibî’nin (ö. 243/857) eserlerinde bu konu incelenmiştir. Araştırmanın amacı, Allah tasavvurunun Kur’ân’ı anlamaya etkisini Muhâsibî’nin eserlerinde inceleyip değerlendirmektir. Araştırmanın, Kur’ân’ı anlama çalışmalarına önemli katkı sunacağı umulmuştur. Çalışmada Muhâsibî’nin konuyla alakalı olan Fehmü’l-Kur’ân ve ma،nâhu adlı eseri ile Mâhiyyetü’lakl ve ma ،nâhu ve ihtilâfu’n-nâs fîhi adlı iki eseri esas alınmıştır. Bu eserlerde Muhâsibî’ye göre Kur’ân’ın anlaşılmasına etki eden Allah tasavvuru ve Allah tasavvuru ile şekillenen Kur’an tasavvuru araştırmanın kapsamına alınmıştır. Araştırmada literatür tarama yöntemi kullanılmıştır. Muhâsibî’nin, Kur’ân’ı anlamada Allah tasavvurunun önemini ve ne şekilde olması gerektiğini ortaya koyma arayışında olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Muhâsibî, Kur'ân'ı anlamak, Allah tasavvuru, Kur'ân tasavvuru

Kaynakça

• Albayrak, H. (1995). "Kur’an’ı Anlamak, Kur’an’ın Ne Olduğunu Anlamak". 1. Kur’an Haftası: Kur’an Sempozyumu, Ankara: Fecr Yayınevi, 20-21.
• Aydın, H. (1976). Muhâsibî’nin Tasavvuf Felsefesi: İnsan-Psikoloji-Bilgi-Ahlâk Görüşü. Ankara: Pars Matbaası.
• Çalışkan, İ. (2021). Tefsir Usûlü. Ankara: Ankara Okulu.
• Çalışkan, İ. (2009). Tefsir Usûlünün İlk kaynakları Üzerine Bir Tetkik-Abdullah b. Vehb (v. 197/812 ) ve Muhâsibî (v. 243/857) Örneği-. B. Gökkır içinde, Tarihten Günümüze Kur’ân İlmileri ve Tefsir Usûlü, İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’ân ve Tefsir Akademisi,193-211.
• Duman, M. Z. (2005). "Asr-ı Saadet’te ve Günümüzde Kur’ân’a Bakış Açısı”. Kur’ân’ı Nasıl Anlamalıyız?". Kur’ân’ı Nasıl Anlamalıyız?, Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri, Bursa: KURAV Yayınları, 21-32.
• Erginli, Z. (2020). Muhâsibî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 31, Ankara: TDV Yayınları, 13-16.
• Gazalî, M. (2002). Kur’ân’ı Anlamada Yöntem (3 b.). (E. İşler, Çev.) İstanbul: Şule Yayınları. İbn Manzûr, E.-F. M.-E. (1414). Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru’s-Sâdır.
• İbnü’l-Esîr. (t.y.). el-Lübâb fî tehzîbi’l-ensâb, (Cilt 3). Beyrut: Dâru Sâdır.
• Kırca, C. (2014). "Kur’ân’ı Anlama Sorunları ve Yöntemleri". Bilimname: Düşünce Platformu , 7-26.
• Kırca, C. (2010). Hayatın İçinde Hayatla Birlikte Kur’ân’ı Anlama (Sorunlar Yöntemler). İstanbul: Marifet Yayınları.
• Kızılgeçit, M. (2015). Hâris el-Muhâsibî’de Dini Davranışın Psikolojik Temelleri. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Kuvvetli, H. (1982). el-Aklu ve Fehmü’l-Kur’ân (3 b.). y.y.: Dârü’l-Fikr.
• Mahmud, A. (2005). Muhâsibî: Hayatı, Eserleri ve Fikirleri. (M. B. Eryarsoy, Çev.) İstanbul: İnsan Yayınları.
• Muhâsibî, H. b. (1982a). Fehmü’l-Kur’ân ve me،ânîhi (3 b.). y.y.: Dâru’l-Kindî, Dâru’l-Fikr.
• Muhâsibî, H. b. (1982b). Mâhiyyetü’l-akl ve ma،nâhu ve ihtilâfu’n-nâs fîhi (3 b.). y.y.: Dâru’l-Kindî, Dâru’l-Fikr.
• Müslim, E.-H. M.-H. (1413). Sahîhu Müslim (2 b.). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Paçacı, M. (2017). "Çağdaş Dönemde Kur’ân’a Ne Oldu? Yöntem Üzerine Bir Konuşma". Kur’ân’ı Anlama Yolunda: Kuramer Konferansları -I, İstanbul: KURAMER Yayınları,11-20.
• Sâlih, S. (1981). Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-İlim.
• Sem’ânî, E. S. (1981). el-Ensâb (Cilt 9). Beyrut: y.y.
• Şimşek, M. S. (2017). Kur’ân’ı Anlamada Geçmişte ve Günümüzde Yaşanan Sorunlar. Kur’ân’ı Anlama Yolunda: Kuramer Konferansları -I, İstanbul: KURAMER Yayınları,303-316.
• Tay, H. (2019). Kur’ân İlimleri Bağlamında Erken Dönemde Nesh Algısı: Hâris el-Muhâsibî Örneği = The Perception of Naskkh in the Context of the Qur’anic Sciences in the Early Period: The Case of Haris el-Muhasibi. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, (51), 49-82.
• Topuz, A. (2013). Sorunsallığı Açısından Kur’ân Tasavvurları. (Yayımlanmamaış Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Yücesoy, H. (2009). Mihne. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları,26-28.
• Zehebî, Ş. M. (1983). Siyeru a،lâmi’n-nübelâ (Cilt 12). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.