YAŞLI BİREYLERİN KENTSEL/KAMUSAL MEKANLARI KULLANIM ANALİZİ: ESKİŞEHİR ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 13, 10.01.2017

Ayşen Çelen Öztürk , Ebru Turan Kızıldoğan

Öz

Günümüzde artan yaşam kalitesi ve sağlık alanındaki gelişmeler sonucu, dünya nüfusunun gittikçe yaşlanmakta olduğu, yapılan istatistiki çalışmalarda görülmektedir. Yaşlanan nüfusla birlikte insanların büyük bir çoğunluğunun kentlerde yaşıyor olması da, kentlerin her yaş grubu için sunduğu imkan ve olanaklılıkların yeniden gözden geçirilmesini gerekli kılmaktadır. Son dönem kentlerin hızlı büyümesi ve dönüşmesi, kentlerde yaşayan erken dönem bellek öğesine sahip yaşlı bireyler için, karmaşık kentsel mekanların oluşmasına yol açmaktadır. Kentsel mekanların hızla değişip dönüşüyor olması, kent içerisinde yaşlılar için güvensizlik ortamı oluşturmakta, yaşam mekanlarını bulundukları konut ve yakın çevresiyle sınırlandırmaktadır. Geçmişten gelen anıtsal yapı, heykel, sokak ve caddelerin varlığı, tanıdık birer imge olmaları sebebiyle, genellikle temel ihtiyaçlarını karşılama ve sosyalleşme amaçlı konut dışına çıkan yaşlı bireylerin kent içi dolaşımlarında kendilerini güvende hissetmelerini sağlayarak, günlük yaşam aktivitelerinde bağımsız yaşamlarına, özgürleşmelerine yardımcı olmaktadır. Sağlıklı yaşlanmanın önkoşulu, bireylerin konut içinde ve kentsel mekanlarda güvenli ve bağımsız bir yaşam sürebilmesidir. Bu nedenle kentlerin, tüm bireylerin bağımsız yaşam sürebileceği güvenli kentsel mekanlar sunması beklenmektedir. Eskişehir bugün ve gelecekte hızlı yaşlanma oranına sahip önemli “Yaşlı Kentler” den biridir. Bu çalışmada, Eskişehir kentinde yaşayan 65 yaş üstü bireylerin, kent hayatına ve kentsel mekanlara katılım koşulları ele alınmıştır. Yaşlı bireylerin, kentsel mekanlarda bulunma biçimleri ve nedenleri, kentin geçmiş ve bugünkü bellek öğeleri ile değişimi kentsel kullanım anketiyle belirlenmiş, öznel yaşam kalitesi ve genel sağlık durumlarının tespiti için Nottingham Sağlık Profili kullanılmış ve elde edilen sonuçların karşılaştırmaları yapılmıştır. Sonuç olarak hızla yaşlanan kent nüfusunun, kentsel mekanları ne kadar aktif kullanırsa genel sağlık durumunun ve öznel yaşam kalitesinin de o derece arttığı tespit edilmiştir.

Kaynakça

• Çamur D., Vaizoğlu, S.A.(2012), Sağlıklı Yaşlanma İçin Çevre, Yaşlı Sağlığı: Sorunlar ve Çözümler, HASUDER 2012-1, sy 31-37.
• Golberg D.P., Gater R., Sartorius N.,et all.(1997), “The Validity of two versions of the 6 HQ in the WHO study of mental illness in general health care”, Psychol Med.,27: 191-197.
• Kalinkara,V.(2014), Temel Gerontoloji: Yaşlılık Bilimi, Nobel Akademik Yayıncılık Hizmetleri(2. Baskı).
• Kılıç C.(1996), “Genel Sağlık Anketi: Geçerlilik ve Güvenirlilik Çalışması”, Türk Psikiyatri Dergisi, 7:3-11.
• Köse N.,Erkan N.Ç.(2014), “Kentsel Mekan Örgütlenmesinin Yaşlıların Kentsel Etkinlikleri Üzerindeki Etkisi, İstanbul Ve Viyana Örneği”, METU JFA 2014/1, (31:1) sy.39-66.
• Küçükdeveci AA, Mc Kenne SP, Kutlay S, et al.(2000), “The development and psychometric assesment of the Turkish version of the Nottingham Health Profile”, .International Journal of Rehabilitation Research; 23:31-38.
• Marquez D.X., Hunter R.H.,Griffith MH., Bryant L.L.,Janicek S.J., Atherly A.J. (2015), “Older Adult Strategies For Community Wayfinding”, Journal of Applied Gerontology, SAGE pub.
• Özekes B.Ç.(2014); “Yaşanılan Kentin Büyüklüğü, Yaşanılan Mekanın Özellikleri, Eğitim ve Cinsiyet Faktörleri Açısından Yaşlıların Yaşam Doyumları ve Günlük Yaşam Aktiviteleri”, Ege Eğitim Dergisi 2014(15) 2: 476-496.
• Simonic T.(2006), “Urban Landscape As A Restorative Environment: Prefences And Design Considerations”, Acta Agriculturae Slovenica, 87-2, pp 325-332.
• Sloane P.D., Mitchell C.M., Weisman G., et all.(2002), “The Therepeutic Environment Screening Survey for Nursing Homes(TESS-NH): And Observational Instrument for Assessing the Physical Environment of Institutional Settings for Persons for Dementia”, Journal of Gerontology, Vol 57 (2):69-78.
• Takano T.,Nakamuro K.,Watanabe M.(2002), “Urban residential environments and senior citizens’longevity in megacity areas: the importance of walkable gren spaces”, Journal of Epidemial Community Health 2002, 56:913-918.
• TÜİK 2015, İstatistiklerle Yaşlılar(2014), Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara.
• Ulrich R.S.(1983) Aesthetic and Affective Response to Natural Environment, Volume 6, pp85-125, Behavior and Natural Environment, I.Altman at all.(eds), Plenum pres, New York 1983.
• Uslu A., Shakouri N.(2014),“Kentsel Peyzajda Engelli/Yaşlı Birey İçin Bağımsız Hareket Olanağı ve Evrensel Tasarım Kavramı”, Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 2014, 14 (1) 7-14.
• Zeisel J., Silverstein N.M., Hyde J. et all. (2003), “Environmental Correlates to Behavioral Healthy Outcomes in Alzheimer’s Special Care Units”, The Gerontolojist 43(5): 697-711.