ANAYASA MAHKEMESİNİN İPTAL KARARLARININ “CEZA KANUNLARININ ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI”NA ETKİSİ

Yıl 2023, Sayı: 47, 39 - 73, 07.09.2023

Ersin Şare

Öz

Anayasa Mahkemesi bir suç düzenlemesini açıkça Anayasa’ya aykırı bularak iptal ettiğinde failler lehine hukuki bir durum ortaya çıkabilmektedir. Bir suç düzenlemesinin anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle iptal edilmesi, bir kanunun yasama organı tarafından yürürlükten kaldırılması ile eşdeğer düşünülebilir. Bununla birlikte bir ceza hükmünün Anayasa Mahkemesi tarafından iptali halinde ortaya çıkacak sonuçların ve etkilerinin ne olacağına ilişkin tespitte bulunmak her zaman kolay değildir. Zira Anayasa’nın 153. maddesinin 5. fıkrasındaki açık hüküm uyarınca Anayasa Mahkemesinin vermiş olduğu iptal kararları geriye yürümez. Ancak bu hüküm, hem iptal kararının hukuki mahiyeti hem de ceza hukukunun temel ilkelerinden olan “lehe kanun geçmişe yürür” ilkesi ile açıkça çelişmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anayasa, Ceza Hukuku, Lehe Kanun, Anayasa Mahkemesi, İptal, Constitution, Criminal Law, Favorable Law, Constitutional Court, Annulment

Teşekkür

İlgilendiğiniz için teşekkür ederim.

The EFFECT of ANNULMENT DECISIONS of the CONSTITUTIONAL COURT on “IMPLEMENTATION of CRIMINAL LAWS in TERMS of TIME”

Öz

When the Constitutional Court annuls a crime regulation as clearly unconstitutional, a legal situation may arise in favor of the perpetrators. The annulment of a criminal regulation on the grounds that it is unconstitutional can be considered equivalent to the repeal of a law by the legislature. However, it is not always easy to determine what the consequences and effects will be if a criminal provision is annulled by the Constitutional Court. Because, pursuant to the clear provision in the 5th paragraph of Article 153 of the Constitution, the annulment decisions of the Constitutional Court are not retroactive. However, this provision clearly contradicts both the legal nature of the annulment decision and the principle of "the law in favor of which is retroactive", which is one of the basic principles of criminal law.

Anahtar Kelimeler

Constitution, Criminal Law, Favorable Law, Constitutional Court, Annulment

Kaynakça

• KAYNAKÇA Aliefendioğlu, Yılmaz, “Anayasa Mahkemesi’nce Verilen İptal Kararlarının Zaman İçinde Etkisi”, Amme İdaresi Dergisi, C. 23, S. 3.
• Aliefendioğlu, Yılmaz, “Türk Anayasa Yargısında İptal Davası ve İtiraz Yolu”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 1, S. 1.
• Aliefendioğlu, Yılmaz, “Yönetsel ve Anayasal Yargıda Yokluk”, Amme İdaresi Dergisi, C. 28, S. 2.
• Artuk, Mehmet Emin, Gökçen, Ahmet, Alşahin, M. Emin ve Çakır, Kerim, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, 11. Baskı, Ankara, 2017.
• Azrak, Ülkü, “Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının Geriye Yürümezliği”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 1, S. 1.
• Can, Osman, “Anayasa Yargısında Yokluk”, Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan C. II, Yetkin Yayınları, Ankara, 2008.
• Centel, Nur, Zafer, Hamide ve Çakmut, Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, Beta Yayınevi, 11. Bası, İstanbul, 2020.
• Demirbaş, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayınevi, 8. Baskı, Ankara, 2012.
• Demirörs, Mehtap, Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının Geriye Yürümezliği Sorunu, Astana Yayınları, Ankara, 2020.
• Dönmezer, Sulhi ve Erman, Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Cilt I, Der Yayınları, 14. Bası, İstanbul, 2016. Erem, Faruk, Danışman, Ahmet ve Artuk, Mehmet Emin, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayınevi, 14. Baskı, Ankara, 1997.
• Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, Ekin Yayınevi, 4. Baskı, Bursa, 2021.
• Hafızoğulları, Zeki ve Özen, Muharrem, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, US-A Yayıncılık, 10. Baskı, Ankara, 2017.
• Hakeri, Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, 19. Baskı, Ankara, 2016.
• Hilgendorf, Eric ve Valerius, Brian, Alman Ceza Hukuku Genel Kısım, (Çev. Salih Oktar), Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• İçel, Kayıhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayınevi, İstanbul, 2016.
• Katoğlu, Tuğrul, Ceza Kanunlarının Zaman Yönünden Uygulanması, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2008.
• Onar, Erdal, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Siyasal ve Yargısal Denetimi ve Yargısal Denetim Alanında Ülkemizde Öncüler, Ankara, 2003.
• Özbek, Veli Özer, Doğan, Koray ve Bacaksız, Pınar, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayınevi, 10. Baskı, Ankara, 2019.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, 21. Baskı, Ankara, 2021.
• Öztürk, Bahri ve Erdem, Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, Seçkin Yayınevi, 13. Baskı, Ankara, 2013.
• Rossi, Paolo, “Ceza Kanunlarının Anayasaya Aykırılığının Kontrolü”, (Çev. Öztekin Tosun), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 29, S. 1-2.
• Soyaslan, Doğan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yayınevi, 7. Baskı, Ankara, 2016.
• Şahbaz, İbrahim, “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Yokluk”, Prof. Dr. Yılmaz Aliefendioğlu’na Armağan, Yetkin Yayınları, Ankara, 2009.
• Taner, Tahir, Ceza Hukuku Umumi Kısım, İstanbul Üniversitesi Yayımları, 3. Baskı, İstanbul, 1953.
• Tanör, Bülent ve Yüzbaşıoğlu, Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, Beta Yayınevi, 20. Baskı, İstanbul, 2020.
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta Yayınevi, 25. Baskı, İstanbul, 2021.
• Toroslu, Nevzat, Ceza Hukuku Genel Kısım, Savaş Yayınevi, 18. Baskı, Ankara, 2012.
• Uluer, Yıldırım, “Anayasa Mahkemesi İptal Kararları Geri Yürür”, Bahri Savcı’ya Armağan, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Ankara, 1988.
• Yenisey, Feridun ve Plagemann, Gottfried, Alman Ceza Kanunu, Beta Yayınevi, İstanbul, 2009.
• Yenisey, Feridun, Oktar, Salih ve Oktar, Ayla, Alman Ceza Muhakemesi Kanunu (StPO), Beta Yayınevi, 3. Baskı, İstanbul, 2020.
• Yılmaz, Halit, İdare Hukuku Açısından Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının Zaman İçindeki Etkisi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• Zafer, Hamide, Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m. 1-75, Beta Yayınevi, 4. Bası, İstanbul, 2015.
• Mahkeme Kararları Anayasa Mahkemesi, 17.09.1992 tarih ve E.1992/26, K.1992/48, R. G. Tarih-Sayı: 29.11.1992-21420.
• Anayasa Mahkemesi, 24.11.1999 tarih ve E.1999/27, K.1999/42, R. G. Tarih-Sayı: 02.05.2002-24743.
• Anayasa Mahkemesi, 27.05.2015 tarih ve E.2014/36, K.2015/51, R. G. Tarih-Sayı: 10.06.2015-29382.
• Anayasa Mahkemesi, 11.04.2019 tarih ve E.2019/9, K.2019/27, R. G. Tarih-Sayı: 17.05.2019-30777.
• Anayasa Mahkemesi, 25.06.2020 tarih ve E.2020/16, K.2020/33, R. G. Tarih-Sayı: 19.08.2020-31218.
• Anayasa Mahkemesi, 14.01.2021 tarih ve E.2020/81, K.2021/4, R. G. Tarih-Sayı: 16.03.2021-31425.
• Anayasa Mahkemesi, 21.04.2022 tarih ve E.2020/87, K.2022/44, R. G. Tarih-Sayı: 02.08.2022-31911. Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 12.12.2019 tarih ve E. 2019/16879, K.2019/22838.
• Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 21.12.2020 tarih ve E.2020/15481, K.2020/19702.
• Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 03.12.2019 tarih ve E.2019/15393, K.2019/22149.
• Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 30.05.2019 tarih ve E.2019/3906, K.2019/12105.
• Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 27.03.2017 tarih ve E.2016/9188, K.2017/3379.
• Yargıtay 3. Ceza Dairesi, 21.12.2020 tarih ve E.2020/15481, K.2020/19702.
• Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 26.10.2020 tarih ve E.2016/17184, K.2020/13597.
• Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 01.07.2021 tarih ve E.2021/11246, K.2021/17195.
• Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 03.03.2020 tarih ve E.2019/20519, K.2020/10736.
• Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 01.07.2021 tarih ve E.2021/11246, K.2021/17195.
• Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 10.03.2020 tarih ve E.2019/19139, K.2020/11196.
• Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 17.12.2019 tarih ve E.2017/17011, K.2019/15121.
• Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 18.10.2022 tarih ve E.2021/11984, K.2022/14844.
• Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 18.10.2022 tarih ve E.2021/12360, K.2022/14739.
• Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 26.09.2022 tarih ve E.2020/534, K.2022/12935.
• Yargıtay 9. Ceza Dairesi, 14.09.2022 tarih ve E.2021/16474, K.2022/7799.
• Yargıtay 9. Ceza Dairesi, 14.09.2022 tarih ve E.2021/5369, K.2022/7790.
• Yargıtay 10. Ceza Dairesi, 28.09.2022 tarih ve E.2020/9562, K.2022/9699.
• Yargıtay 10. Ceza Dairesi, 22.09.2022 tarih ve E.2020/10032, K.2022/9490.
• Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 06.07.2022 tarih ve E.2022/5156, K.2022/14122.