The General Elections of 1991 in Republic of Turkey and Political Activities of Erdal İnönü During the Position of His Vice Prime Minister

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 80 - 102, 04.06.2021

Barış Metin , Aykut Çelik

Öz

Erdal İnönü, who was one of the first generations of the Republic and also the son of the 2nd President İsmet İnönü, returned to his country with his higher education in the USA and carried out studies in the field of physics in various universities as a result of his humble education life. Erdal İnönü, who entered politics to gather social democrats as a result of the the intense insistence of those dissatisfied with the Populist Party, which was founded to replace the closed Republican People's Party after the coup of September 12, 1980, founded SODEP in 1983 and by combining this party with the Populist Party in 1985, initiated the emergence of the SHP. SHP, the main opposition party in the 1987 elections, had its greatest success as the first party in the local elections in 1989. As a result of the 1991 elections, SHP came to power in coalition with the DYP and Erdal İnönü served as deputy prime minister in this government. In 1993, the 1st DYP-SHP Government ended, with the death of President Turgut Özal and the election of Suleyman Demirel as president, and Erdal Inonu withered from active politics, announced that he would not run for leader of the SHP.

Anahtar Kelimeler

Erdal İnönü, SHP, Coalition, General Elections 1991, Süleyman Demirel

Türkiye Cumhuriyeti’nde 1991 Genel Seçimleri ve Erdal İnönü’nün Başbakan Yardımcılığı Görevi Sırasındaki Siyasi Faaliyetleri

Öz

Cumhuriyetin ilk kuşaklarından olan ve aynı zamanda 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün oğlu olan Erdal İnönü, mütevazi bir öğrenim hayatı sonucunda ABD’de yüksek tahsilini yaparak ülkesine dönmüş ve çeşitli üniversitelerde fizik alanında çalışmalar yaparak idarecilik görevlerinde bulunmuştur. 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi sonrası kapatılan Cumhuriyet Halk Partisi’nin yerine kurulmuş olan Halkçı Parti’den memnun olmayanların yoğun ısrarları sonucu ülkedeki sosyal demokratları toparlamak amacıyla siyasete atılan Erdal İnönü, 1983 yılında Sosyal Demokrasi Partisi’ni (SODEP) kurmuş ve bu partiyi 1985 yılında Halkçı Parti’yle birleştirerek Sosyal Demokrat Halkçı Parti’nin (SHP) ortaya çıkmasına önayak olmuştur. 1987 seçimleriyle birlikte ana muhalefet partisi olan Sosyal Demokrat Halkçı Parti, 1989’daki yerel seçimlerde birinci parti olarak en büyük başarısına imza atmıştır. SHP 1991 seçimleri sonucunda Doğru Yol Partisi (DYP) ile koalisyon yaparak iktidara gelmiş ve bu hükümette Erdal İnönü de başbakan yardımcılığı görevinde bulunmuştur. 1993 yılında Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın vefatı ve ardından Süleyman Demirel’in cumhurbaşkanı seçilmesiyle 1. DYP-SHP Hükümeti sona ermiş, sonrasında ise Erdal İnönü SHP’nin genel başkanlığına aday olmayacağını açıklayarak aktif siyasetten çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Erdal İnönü, SHP, Koalisyon, 1991 Genel Seçimleri, Süleyman Demirel

Kaynakça

• Ağaoğlu, Tülay (1993). “Siyasette 10 yıl İnönü’ye yetti”. Halka ve Olaylara Tercüman Gazetesi. 7 Haziran.
• Ahmad, Faroz (1995). Modern Türkiye’nin Oluşumu. Çev. Yavuz Alogan. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Ahmad, Faroz (2007). Bir Kimlik Peşinde Türkiye. Çev. Sedat Cem Karadeli. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Akşin, Sina (ty). Türkiye Tarihi 2 Bugünkü Türkiye 1980-2003. İstanbul: MMP Baskı.
• Arcayürek, Cüneyt (2000). Büyüklere Masallar Küçüklere Gerçekler: 4 Bekleyen Adamın Gerçekleşen Düşü. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Arcayürek, Cüneyt (2007). Çankaya (Gelenler Gidenler). İstanbul: Detay Yayıncılık.
• Balkan, Ali Murat (2016). İkinci DYP-SHP Koalisyon Hükümeti (25.06.1993-05.10.1995). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Cumhuriyet. (1991a). “SHP ‘sürpriz’ atak hazırlığında”. 15 Eylül.
• Cumhuriyet. (1991b). “Halkın kararına saygı duyulur”. 21 Ekim.
• Cumhuriyet. (1991c). “Azınlık hükümeti olmaz”. 22 Ekim.
• Cumhuriyet. (1991d). “Yılmaz: Ana muhalefetiz”. 22 Ekim.
• Cumhuriyet. (1991e). “Oy için ilkemizden taviz vermedik”. 23 Ekim.
• Cumhuriyet. (1992a). “Kanlı Nevruz: 38 ölü”. 22 Mart.
• Cumhuriyet. (1992b). “Nevruz kanı durmuyor”. 22 Mart.
• Cumhuriyet. (1993a). “İnönü’den demokrasi dersi”. 7 Haziran.
• Cumhuriyet. (1993b). “İnönü genel başkanlığı bırakıyor”. 7 Haziran.
• Çavdar, Tevfik (2013). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950’den Günümüze. Ankara: İmge Kitabevi.
• Çavuşoğlu, Hüseyin (2009). Türk Siyasal Yaşamında Doğru Yol Partisi. Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çay, Fidel (2006). 1980’den Sonra Sosyal Demokrasinin Değişimi ve Dönüşümü: Türkiye Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dağıstanlı, Fatih (1998). Sosyal Demokratlar. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Duran, Burhanettin (2012). Türk Parlamento Tarihi TBMM-XIX. Dönem (1991-1995). Ankara: TBMM Kültür Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Dündar, Can (2009). Anka Kuşu Erdal İnönü Anlatıyor. Ankara: İmge Kitabevi.
• Ergül, Teoman (2010). Sosyaldemokraside Bölüşme Yılları (Sosyaldemokratların On Yılı). İstanbul: Gündoğan Yayınları.
• Erkoca, Yurdagül (1994). Siyasette 2. İnönü’lü Yıllar. Ankara: Sosyal Demokrasi Yayınları.
• Ertan, Temuçin Faik (2018). Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Halka ve Olaylara Tercüman Gazetesi. (1993). “SHP’de şok”. 7 Haziran.
• İnönü, Erdal (1998). Kurultay Konuşmaları. İstanbul: Boyut Kitapları.
• İnönü, Erdal (2007). Anılar ve Düşünceler 1. İstanbul: Boyut Kitapları.
• Kartay, Cezmi (1997). Siyasal Anılar ve Sosyal Demokrasinin Öyküsü. Ankara: Sanem Matbaacılık.
• Kongar, Emre (1997). Demokrasi ve Laiklik. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kongar, Emre (2006). 21. Yüzyılda Türkiye 2000’li Yıllarda Türkiye’nin Toplumsal Yapısı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kömürcü, Derya (2008). 1980 Sonrası Türkiye’de Sosyal Demokrasi: Fırsatlar, Stratejiler ve Kriz (SODEP ve SHP Deneyimleri). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kumbaracıbaşı, Onur (2007). İnönü’lü Günler. İstanbul: Detay Yayıncılık.
• Milliyet (1991a). “İnönü gitmem diyor”. 22 Ekim.
• Milliyet (1991b). “Yılmaz: koalisyona istekli değilim”. 22 Ekim.
• Milliyet (1991c). “Geniş tabanlı koalisyon”. 22 Ekim.
• Milliyet (1991d). “DYP+HEP’siz SHP”. 23 Ekim.
• Milliyet (1991e). “Çiller: RP, ANAP ile zor”. 23 Ekim.
• Milliyet (1991f). “DYP il başkanları “SHP” istiyor”. 23 Ekim.
• Milliyet (1991g). “Baykal konuştu İnönü dinledi”. 24 Ekim.
• Milliyet (1991h). “Baykal kurultay istiyor”. 25 Ekim.
• Milliyet (1991ı). “Kurultayı bekleyemem”. 28 Ekim.
• Milliyet. (1991i). “İnönü: önce hükümet”. 29 Ekim.
• Milliyet (1991j). “SHP kurultayı 25-26 Ocak’ta”. 2 Kasım.
• Milliyet. (1991k). “HEP’ten İnönü’ye ultimaton”. 6 Kasım.
• Milliyet (1991m). “Cumhurbaşkanlığı için adı geçenler”. 6 Kasım.
• Milliyet (1991n). “Demirel’in 4 şartı”. 11 Kasım.
• Milliyet (1991o). “Hükümet pazartesi tamam”. 15 Kasım.
• Milliyet (1993). “Şok: İnönü’den veda”. 7 Haziran.
• Millî Gazete (1991a). “HEP, SHP’de karar kıldı”. 7 Eylül.
• Millî Gazete (1991b). “Gelin adil düzen için birleşelim”. 25 Ekim.
• Millî Gazete (1991c). “Dış güçler böyle istedi”. 13 Kasım.
• Millî Gazete (1991d). “DYP-SHP koalisyonu azınlık hükümetidir”. 14 Kasım.
• Millî Gazete (1991e). “SHP ortak değil, kol değneği”. 21 Kasım.
• Millî Gazete (1991f). “Bu hükümet 6 ay gitmez”. 22 Kasım.
• Mumcu, Uğur (1991). “Bilinç…”. Cumhuriyet. 14 Eylül.
• Mumcu, Uğur (1991). “Suç Kimin?..”. Cumhuriyet. 6 Ekim.
• Oran, Baskın (2013). Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular Belgeler Yorumlar (Cilt III-2001-2012). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ortadoğu Gazetesi (1991a). “SHP bölücülerle işbirliği yapıyor”. 14 Eylül.
• Ortadoğu Gazetesi (1991b). “Bölücüler iktidar oluyor”. 9 Kasım.
• Ortadoğu Gazetesi (1991c). “İnönü figüran”. 23 Kasım.
• Özkök, Ertuğrul (1991). Hürriyet. 16 Kasım.
• Polat, Abdullah (2009). 1980 Sonrası Türkiye Solu: SHP Örneği. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sedes, İzzet (1993). “İnönü’nün kararı bir saygınlık örneğidir”. Halka ve Olaylara Tercüman Gazetesi. 8 Haziran.
• T.C. Resmi Gazete. 17 Kasım 1991, 21054.
• Tuncer, Erol (2003). Osmanlı’dan Günümüze Seçimler (1877-2002). İstanbul: Tesav Yayınları.
• Yeni Ülke Gazetesi (1991). “Birleşmedik, seçim ittifakı yaptık”. 15-21 Eylül.
• Zürcher, Erik Jan (2015). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. Çev. Yasemin Saner. Ankara: İletişim Yayınları.
• KK-1: Fikri Sağlar, 1953 doğumlu, üniversite mezunu, siyasetçi, Ankara. (Görüşme: 09.05.2021).
• KK-2: Yiğit Gülöksüz, 1936 doğumlu, üniversite mezunu, siyasetçi, Muğla. (Görüşme: 09.05.2021).
• KK-3: Güneş Gürseler, 1952 doğumlu, üniversite mezunu, avukat, Tekirdağ. (Görüşme: 27.02.2021).
• KK-4: Özden Toker, 1930 doğumlu, üniversite mezunu, İnönü Vakfı Başkanı, An-kara. (Görüşme: 17.03.2021).
• URL-1: “Seçim 91”. https://www.youtube.com/watch?v=rVZvbYdmpAs&t=16s (Erişim: 16.02.2021)
• URL-2: “Seçim 91”. https://www.youtube.com/watch?v=CzXvFYdxRqY&t=647s (Erişim: 16.02.2021)